کیمیای اخلاق

ضرورت توام بودن خوف و رجاء

روی عن علی«ع» قال:«يَنبَغِي لِمَن عَرَفَ اللهَ سُبحَانَهُ اَن لا يَخلوُا قَلبُهُ مِن رَجَائِهِ وَ خَوفِهِ»
غررالحکم ص 83 روایت 1339

در روایتی از امیرالمؤمنین «ع» منقول است که حضرت فرمودند: سزاوار نیست کسی که خدا را شناخته است، حتّی به مقدار یک چشم به هم زدن دلش از امید و بیم نسبت به خدا خالی باشد؛
یعنی باید هر لحظه در قلب خداشناس دو حالت وجود داشته باشد:
اوّل؛ امید به خدا،
دوم؛ خوف از خدا،
يعني هم امید به لطف و محبّت و مرحمتش و هم خوف از تأدیب و عقابش.

در ضمن این دو حالت باید با هم در قلب او باشند. چون اگر یکی باشد و دیگری نباشد، نقش تخریبی پیدا می‏کند.
اگر در دلش فقط امید باشد، جرأت بر گناه پیدا می‏کند؛ از آن طرف اگر همه ‏اش خوف باشد، از رحمت خدا مأیوس می‏شود و «الیأس من رحمه الله» بزرگترین معصیت است.

لذا اگر یکی باشد و دیگری نباشد، نقش تخریبی دارد.
امّا اگر این دو با هم باشند، نقش سازندگی پیدا می‏کنند.

خوف موجب می‏شود به اطاعت خدا مقیّد شود و رجاء موجب می‏شود به محبّت و رأفت و رحمت او دلبستگي پيدا كند،
در نتیجه اگر خطا کرد بازهم به خدا روی مي‏آورد.

همچنین باید مواظبت کند که هیچکدام بر دیگری غلبه نکند.
به تعبیر اهلش: خوف و رجاء باید مثل دو کفّه ترازو مساوی باشند،
خوف هیچگاه بر رجاء و رجاء هم هیچگاه بر خوف غلبه نکند.

آیت‌الله شیخ مجتبی تهرانی(ره)
پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله شیخ مجتبی تهرانی(ره)