خیبر

مجله موعود فروردین ماه 1393 شماره 152و153

 
 
رسول خدا(ص) در سال هفتم هجرت تصمیم به خلع سلاح یهودیان خیبر گرفت.
با دلاوری های سربازان اسلام قلعه ها یکی پس از دیگری و با سختی و کندی سقوط می کرد ولی «قلعه قموص» که بزرگ ترین دژ و مرکز شجاعان یهود بود، همچنان مقاومت می نمود و مجاهدان اسلام قدرت تصرّف آن را نداشتند. و سردرد شدید رسول خدا(ص) نیز مانع شده بود که خود در صحنه نبرد حاضر شود.

از این رو هر روز پرچم را به دست یکی از مسلمانان می داد و مأموریت فتح قلعه را به وی محوّل می کرد؛ ولی آنها یکی پس از دیگری بدون پیروزی بر می گشتند. روزی پرچم را به دست ابوبکر و روز بعد به عمر داد و هر دو بدون اینکه پیروزی به دست آورند، بر می گشتند.

تحمّل این وضع برای رسول خدا(ص) بسیار سنگین بود.

حضرت با مشاهده این وضع فرمود:

«فردا پرچم را به دست کسی خواهم داد که خداوند این دژ را به دست او می گشاید؛ کسی که خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسول خدا(ص) او را دوست دارند.»1

آن شب یاران رسول خدا (ص) در این فکر بودند که فردا پیامبر پرچم را به دست چه کسی خواهد داد؟

هنگامی که خورشید طلوع کرد، سربازان اسلام گرد رسول خدا (ص) جمع شدند و هر کدام امیدوار بودند که حضرت (ص) پرچم را به دست او بدهد.

در این لحظه پیامبر (ص) فرمود: «علی کجاست؟»

گفتند: به درد چشم مبتلا شده و استراحت می کند.

پیامبر فرمود: «علی را بیاورید!»

وقتی علی(ع) آمد، حضرت برای شفای چشم او دعا کرد و به برکت دعای پیامبر(ص)، علی(ع) بهبود یافت.

انگاه پرچم را به دست او داد.

علی(ع) فرمود: «ای رسول خدا (ص)! آنقدر با آنان می جنگم تا اسلام بیاورند!»

پیامبر(ص) فرمود: «به سوی آنان حرکت کن و چون به قلعه آنان رسیدی، ابتدا آنان را به اسلام دعوت کن!به خدا سوگند! اگر خدا یک نفر را به دست تو هدایت نماید، بهتر از آن است که دارای شتران سرخ موی باشی.»2

علی(ع) رهسپار این مأموریت شد و آن قلعه محکم و مقاوم را با شجاعتی بی نظیر که تفصیل آن در همه تواریخ آمده، فتح نمود.

امام علی(ع) و فتح قلعه خیبر و قتل مرحب
دژهای هفتگانه «خیبر» نام های مختلفی داشتند: «ناعم»، «قموص»، «کتیبه»، «نسطاه»، «شق»، «وطیح» و «سلالم».

هنگامی که حضرت علی(ع) از سوی پیامبر(ص) مأمور شد که دژهای «وطیح» و «سلالم» را بگشاید، زره محکمی بر تن کرد و شمشیر مخصوص خود ذوالفقار را حمایل فرمود. سپس با شهامت به سوی دژ حرکت کرد و پرچم اسلام را که پیامبر به دست او داده بود، در نزدیکی خیبر بر زمین نصب فرمود.

در این لحظه در خیبر باز شد و دلاوران یهود از آن بیرون ریختند. نخست برادر مرحب که حارث نام داشت، جلو آمد. نعره او چنان مهیب بود که سربازانی که پشت سر امام بودند، بی اختیار عقب رفتند؛ ولی امام مانند کوه پا بر جای ماند. لحظه ای نگذشت که جسد حارث به روی خاک افتاد و جان سپرد.

مرگ برادر، مرحب را سخت غمگین و متأثّر کرد. او برای گرفتن انتقام برادر در حالی که زره یمانی بر تن و کلاهی که از سنگ مخصوص تراشیده بود، بر سر داشت، جلو آمد و به رسم قهرمانان عرب با خواندن اشعاری چنین گفت:

در و دیوار خیبر گواهی می دهد که من مرحبم؛ قهرمانی کارآزموده و مجهّز با سلاح جنگی. اگر روزگار پیروز است، من نیز پیروزم. قهرمانانی که در صحنه های جنگ با من روبرو می شوند، با خون خویشتن رنگین می گردند.

امام علی(ع) نیز با خواندن اشعاری خود را چنین معرفی کرد:

«من همان کسی هستم که مادرم مرا حیدر خوانده. مرد دلاور و شیر بیشه ها هستم. بازوان قوی و گردن نیرومند دارم. در میدان نبرد، مانند شیر بیشه ها صاحب منظری مهیب هستم.»

رجزهای دو قهرمان پایان یافت.

صدای ضربات شمشیر و نیزه های دو قهرمان اسلام و یهود، وحشت عجیبی در دل ناظران پدید آورد. ناگهان شمشیر برنده و کوبنده قهرمان اسلام بر فرق مرحب فرود آمد و سپر و کلاهخود سر او را دو نیم ساخت. این ضربت آن چنان سهمگین بود که برخی از دلاوران یهود که پشت سر مرحب ایستاده بودند، پا به فرار نهاده، به دژ پناهنده شدند.

علی(ع) یهودیان فراری را تا در حصار تعقیب کرد. در این کشمکش یک نفر از جنگجویان یهود با شمشیر بر سر علی(ع) زد و سپر از دست وی افتاد. علی(ع) فوراً به سوی در دژ گردید و آن را از جای خود کند و تا پایان کارزار به جای سپر به کار برد.

پس از آنکه آن را بر زمین افکند، هشت نفر از نیرومندترین سربازان اسلام سعی کردند آن در را از این رو به آن رو کنند؛ ولی نتوانستند. در حصار از سنگ و طول آن دو متر و پهنای آن یک متر بود.

امام ماجرای کندن در خیبر را چنین نقل می کند:

«من در خیبر را از جا کندم و به جای سپر از آن استفاده کردم. پس از پایان نبرد آن را به عنوان پل به روی خندقی که یهودیان کنده بودند قرار دادم. سپس آن را میان خندق پرتاب کردم.»

مردی پرسید: سنگینی اش چقدر بود؟!

فرمود: «به اندازه سنگینی سپر خودم. من آن در را با نیروی بشری از جا نکندم؛ بلکه در پرتو نیروی خداداد و با ایمانی راسخ به روز بازپسین چنین کردم.»

پی نوشت ها:
1. سیره پیشوایان به نقل از استیعاب فی معرفه الاصحاب.

2. سیره پیشوایان به نقل از سیره ابن هشام، ج 3.

منابع:
فروغ ابدیت، ج 2، ص 251 تا 253

بحارالانوار، ج 39، ص 10 تا 15- طرائف - عمده

ترجمه المنجد، ج 1، ص 324