فرزندان تاریخ ساز استر
فرزندان تاریخ ساز استر
منبع : فصلنامه 15 خرداد، شماره 5 , سلطانشاهی، علی رضا[1]
مروری گذرا بر کتاب فرزندان استر
اولین بار خبر انتشار کتاب فرزندان استر را همراه با تصویر روی جلد آن در نشریه افق بینا، ارگان انجمن کلیمیان ایران شماره هفده ص 35 با این مضمون دیدم:
فرزندان استر ESTHER’S CHILDREN، عنوان کتابی است به قلم هومن سرشار که انتشارات جامعه یهودیان فیلادلفیا [و مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایران] آن را در سال 2001 میلادی منتشر کرده است.
فرزندان استر کتابی است مصور و به زبان انگلیسی که حاوی تاریخ کامل زندگی یهودیان ایرانی در اعصار مختلف می باشد. برخی از سرفصل های این کتاب عبارتند از: دوران هخامنشیان، اوضاع یهودیان در خلال امپراطوری ساسانیان، تلمود بابلی، عصر صفوی، ادبیات فارسیهود، زندگی سیاسی، روشنفکران یهودی ایران در قرن بیستم، سلطنت پهلوی و انقلاب اسلامی، نامداران یهودی ایران، سهم آنان در تاریخ و ادبیات ایران.
نشریه افق بینا در پایان این معرفی این تذکر را هم داده است که گردآورنده کوشش فراوانی مخصوصا برای جمع آوری عکس ها نموده است و این تلاش آقای هومن سرشار قابل تقدیر است. در ادامه با نقدی که بعدها مدیر مسئول بینا بر چاپ فارسی فرزندان استر زده است، نکات جالبی از سرگذشت این کتاب تا امروز جهت علاقه مندان مکشوف خواهد گشت.
و بدین ترتیب از همان زمان به دنبال تهیه و یا حداقل رؤیت آن بویژه مطالعه محتوای آن برآمدم. طبیعی است که تهیه کتابی این چنین آن هم چاپ لس آنجلس باید کمی مشکل باشد.[2] ولی میسر است. چرا که محصولات دیگری از مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایرانی که ناشر فرزندان استر هم هست، به دستم رسیده بود و با کارهای این مرکز با مدیریت هما سرشار (رافائیل زاده) تا حدودی آشنا بودم و طبیعتا برایم جالب بود که هومن[3] به عنوان پسر خانواده سرشار به چه شکلی در گردآوری و نه نویسندگی فرزندان استر عمل کرده است.[4]
از نکات شنیدنی در جریان تهیه کتاب اینکه در یک مرحله، کتاب مذکور با قیمت 400 یورو به نگارنده در تهران توسط یک مسافر فرانسه پیشنهاد شد و تنها دلیل بالا بودن قیمت آن، حجیم بودن کتاب در قطع رحلی با ورق گلاسه و تصاویر و صفحات رنگی آن ذکر شد. و البته این دلیلی برای قانع شدن نگارنده جهت پرداخت این مبلغ گزاف نبود. و به این ترتیب با یک جستجوی اینترنتی و حتی ارتباط تلفنی با خارج از کشور، این حقیقت مکشوف گشت که قیمت این اثر به اصطلاح بسیار نفیس تنها با پرداخت 100 تا 110 دلار قابل ابتیاع است و بهای 400 یورویی آن برای افراد علاقه مند به برنامه های مرکز تاریخ شفاهی یهود ایران در نظر گرفته شده تا مبلغ اضافه صرف امور و هزینه های مرکز شود، ضمن آنکه نام خریدار نیز در صورت تمایل در جایی از کتاب در چاپ های بعدی به عنوان حامی مرکز چاپ می شود و حال آنکه پیشنهاد دهنده 400 یورویی از این جریان اطلاعی نداشته و البته برای ما که مطلع نیز شدیم سودی در برنداشت جز آنکه تلاش جدیدی را آغاز کنیم تا وصول کتاب با قیمت 100 دلاری و البته پس از وصول نیز مطلع شدیم که تنها با 20 هزار تومان می توانیم کتاب را در نمایشگاه کتاب تهران در سال 82 تهیه کنیم و هم اکنون پس از نزدیک به چهار سال از انتشار کتاب به زبان انگلیسی در امریکا، شاهد انتشار ترجمه آن در تهران به زبان فارسی هستیم.
***
عنوان کتاب شاید برای عده ای در همین ابتدا ایجاد سؤال و ابهام کند بویژه اینکه اگر کسی نسخه انگلیسی آن را با آن تصویر روی جلد مشاهده کند که یک زن به اصطلاح زیبا و البته نه چندان شبیه به زنان دوره هخامنشی، جای زنی به نام استر به مخاطبین و خوانندگان قالب می شود.
و اما استر کیست؟ و فرزندان وی در این اثر به چه کسانی گفته می شود. در عهد عتیق کتاب استر، معرفی نسبتا جامعی از استر و جایگاه وی به عنوان ملکه دربار خشایارشا[5] ارائه می شود. او جایگزین ملکه ای که پیش از این از خواست خشایارشا برای حضور در میان میهمانان، تمرد کرده بود و وشتی نام داشت می شود و البته دلیل اخراج وشتی از دربار و انتخاب استر به عنوان ملکه نیز از نکات مبهم تاریخی است.
در همین زمان خشایارشا، وزیری به نام هامان داشته که بنا بر نظر نویسنده کتاب استر در عهد عتیق، دشمنی دیرینه با یهودیان داشته است و با بدگویی از یهودیان و ایجاد ترس از آنها در دل شاه، برنامه از میان بردن یهودیان در امپراطوری را طراحی کرده و فرمان آن را از شاه اخذ کرده و با قرعه (پوریم) روزی را جهت اجرای این فرمان که 12 ادار مطابق با ایام پایانی ماه اسفند در تقویم خورشیدی بوده است، تعیین می کند.
مردخای، عمو یا عموزاده استر که نقش بسزایی در پرورش و تربیت استر داشته خبر این نیت هامان را به استر می رساند و استر علی رغم ممنوعیت های درباری و رسوم حاکم با یک از خودگذشتگی [!!!] از شاه تقاضای ملاقات کرده و سپس وی و هامان را به دو ضیافت در دو روز متوالی دعوت می کند و در ضیافت دوم، پرده از یهودی بودن خود برداشته و هامان را طراح توطئه علیه قوم خود و خودش معرفی می کند و بدین ترتیب هامان بر دار می شود، مردخای جای آن را تسخیر می کند و فرمانی برای خنثی کردن فرمان اول توسط شاه صادر شده و در روزهای معین ما ه ادار، 75000 ایرانی بنا بر نص تورات قتل عام می شوند و از آن زمان به بعد در چنین روزی یهودیان به جشن و سروری تحت عنوان پوریم می پردازند و قهرمانان این جشن که هم اکنون مقبره هر دو آنها در همدان وجود دارد، محترم هستند و تکریم می شوند.
در باب این داستان از کتاب مقدس و تورات که بنا بر نظر عده ای خود مرد خای آن را نوشته است[6] نظرات متعدد و بعضا متناقضی وجود دارد. عده ای معتقدند که این اتفاق در تاریخ ایران باستان افتاده است. منتهی نه با این تعریفی که کتاب مقدس از آن دارد و البته جهت دریافت دقیق از آن، خوانندگان محترم را به مطالعه دقیق آن فرامی خوانیم. چرا که مطالعه متن تورات، قضاوت در خصوص صحت و سقم واقعه و حتی نظر دیگران را آسان تر می کند چرا که عده ای بر این اعتقادند که «استر زیبا، با نیرنگ مردخای، هم خوابه خشایارشا می شود، دل او را می رباید و سپس به ملکه قدرتمند ایران بدل می گردد. در این زمان تکاپوی یهودیان در سراسر ایران چنان آزاردهنده است که هامان، وزیر پادشاه هخامنشی، تصمیم به اخراج ایشان می گیرد، ولی او که دشمن یهودیان خوانده شده با دسیسه استر به دار آویخته می شود. آنگاه یهودیان با حمایت استر به کشتار خونین و وسیع مخالفان خود دست می زنند و مردخای در مقام مرد قدرتمند ایران جای می گیرد».[7]
عده دیگر در خصوص محتوای داستان، نظر متفاوت دیگری دارند. بویژه برای نشان دادن چهره خبیثی از هامان، او را عامل اخراج و طرد وشتی، ملکه اول خشایارشا از دربار می دانند بدین صورت که وی به خشایارشا پیشنهاد می دهد که وشتی با آن چهره زیبای خود در جمع میهمانان پادشاه درآید و حال آنکه هامان از روحیات وشتی مطلع بوده و تمرد وی از این فرمان را حدس می زده است. [8]
دیدگاه یهودی برای تحکیم استوانه های داستان، نگاه شیطانی هامان به استر و قصد سوء به وی را نیز چاشنی داستان کرده که مجازات او را در پی داشته است و حتی او را مخالف سرسخت مموکان که یکی از وزرای مورد احترام خشایارشا بوده، معرفی می کند.
دیدگاه یهودی در پرورش این داستان و تفاسیر بعد از آن تا این حد پیش می رود که هامان را عمالیقی معرفی کند که دشمنی تاریخی با یهودیان داشته اند و یا اینکه چون وی به وزارت رسید، مردخای وی را تعظیم نکرد و قس علی هذا.
و البته طبیعی است که مخالفین این دیدگاه نیز نظرات دیگری داشته باشند و حتی تبعات ناشی از توطئه مردخای و استر را برای ایران، بسیار سهمگین دانسته و مدعی خاموشی تمدن ایرانی برای 400 سال پس از آن شوند و حتی بر این اعتقاد باشند که تعداد کشته شدگان ایرانی بسیار بیشتر از 75000 هزار نفر است.[9]
نگارنده در این مقال تنها برای ایجاد یک زمینه و آشنایی با استر و مردخای و جریان منسوب به آن دو، در تاریخ ایران و تاریخ جهانی یهود، مروری این چنین و گذرا به این داستان داشت. در صورتی که مطالب مهم و شگفت، پس از یک تحقیق مفصل از این واقعه برای بسیاری از علاقه مندان و محققین، شنیدنی و خواندنی است و البته برای عده ای هم باعث تأسف. چرا که در این جریان حداقل 75000 نفر قتل عام شده اند و بنابر نص تورات های قدیمی تر 77000 نفر.
بگذریم از اینکه هم اکنون عده ای همچون شجاع الدین شفا در آثاری همچون «تولدی دیگر» بر این اعتقادند که کتاب استر در تورات رمانی بیش نیست و برای اثبات نظر خود به افرادی همچون وْلتر یا نشریه معتبر monde de la Bible، متوسل می شوند.[10] به هر حال این داستان وجود دارد و عده ای هم در این خصوص نظراتی دارند و مهم و تعجب آنکه این نظرات دائما با اوضاع و احوال روز تغییر می کند و باید دید که کتاب هایی همچون «تاجگذاری استر»[11] که جدیدا برای چاپ در ایران آماده شده اند، دنبال طرح چه مطلبی هستند.
***
با این معرفی گذرا از یک کتاب در عهد عتیق به وضوح مشخص شد که استر کیست و البته فرزندان وی که یهودیان مقیم ایران پس از او هستند، کیستند. در واقع کتاب فرزندان استر، به دنبال ایجاد یک تصویر مشخص از وضعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، معیشتی، سیاسی یهودیان ایران از دوران باستان تا کنون است.
مشخصات کتاب
شاید عده زیادی از خوانندگان نسخه فارسی فرصت و یا امکان رؤیت یا مطالعه نسخه انگلیسی را نداشته باشند و البته بهتر است بدانند که نسخه اصلی واجد چه ویژگی ها و مشخصاتی است.
کتاب در قطع رحلی با تصویری از یک زن به صورت نشسته بر صندلی، تمام صفحه را گرفته و تنها جایی برای عنوان انگلیسی آن باقی گذاشته است.
فرزندان استر
تصویری از یهودیان ایرانی
ویراستار: هومن سرشار
البته عبارت فرزندان استر بر روی جلد و عنوان تمامی فصل ها، جداگانه به خط فارسی نیز
در ابتدای هر بخش آمده است.
پشت جلد اظهار نظر سه تن از شخصیت های مورد توجه مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایران به شکل ذیل آمده است!
فرزندان استر شاهکاری با اطلاعات بالا، اساسی و تحقیقات خوب پیرامون بسیاری از موضوعات مربوط به زندگی، تاریخ و فرهنگ یهودیان ایران است که با تصاویر بی شمار و کارهای هنری، بسیاری از مطالب را تشریح می کند. چندین بخش از این اثر در برگیرنده مهم ترین نکاتی است که کاملا برای من تازه بود و نوری است مهم بر موضوعات ایرانی و یهودی و باید توسط هر فردی که علاقه مند به تاریخ و فرهنگ ایرانی و یهودی و یا هر دو آن است، مطالعه شود.
(نیکی آر کدی پروفسور تاریخ در دانشگاه UCLA، نویسنده کتاب ریشه های انقلاب[12])
فرزندان استر نماد بسیار ارزشمندی از تلاش برای پیشرفت در دانسته های ما پیرامون جمعیت یهودیان در ایران و تاریخ و سهمشان در فرهنگ فارسی است. باعث تأسف است که این حقیقت در تاریخ ما وجود دارد که اقلیت های مذهبی، زبانی و نژادی ما به ندرت در جریان های اصلی وقایع تاریخ نگاری ما وارد می شوند. کتابی که هومن سرشار آن را ویرایش کرده است، قدمی است برای بهبود این کمبود.
(احسان یارشاطر، پروفسور افتخاری مطالعات ایرانی دانشگاه کلمبیا و ویراستار دائره المعارف ایرانیکا.)
وقتی که کتاب را تهیه کردید، اول آن را نخوانید. بلکه چشمان خود را با آن نوازش دهید. هومن سرشار بیست و پنج مقاله را در این مجموعه گردآورده است که توسط محققین برجسته در رشته مطالعات ایرانی و یهودی نوشته شده است تا نسل های یهودیان ایرانی در طی نزدیک به سه هزار سال از سال های پرحادثه را تصویر کنند. فرزندان استر، گواه زنده ای برای تمام انسان ها و ارزشمند برای انسان های برجسته جهت حل و یا چیر گی بر فلاکت هاست و این تمام تاریخ ایرانی ها و جهان عمدتا بی اطلاع را قابل رؤیت خواهد کرد.
(احمد کریمی، حکاک، پروفسور فرهنگ و زبان فارسی دانشگاه واشنگتن)
شاید بد نباشد تا مزید اطلاع از محتوای اثر، ترجمه داخل جلد اثر را نیز در این مقال به شکل ذیل بیاوریم تا دریافت دقیق و کامل تری از آنچه مقابل ماست، داشته باشیم. در داخل جلد و پشت جلد مختصری از معرفی کتاب به این شکل آمده است که مترجم اثر، از ترجمه آن خودداری کرده است:
این مجلد نفیس برای اولین بار تاریخ فشرده یهودیان ایران از آغاز سکونتشان در 722 قبل از میلاد (2 شاهان، 19 و :18) تا پایان قرن بیستم را فراهم کرده است[13]. بیش از پانصد تصویر کاملا واضح با رنگ هایی بسیار شفاف از آرشیوهای عمومی و خصوصی بین المللی جمع شده است تا 480 صفحه این کتاب بی نظیر را که دربرگیرنده 25 مقاله از نویسندگان برجسته و دانشمندان رشته مطالعات و تحقیقات ایران و یهودیت است را تدوین کند.
شش مقاله از این مجموعه مکتوباتی تاریخی هستند که به بررسی وضعیت یهودیان در دوره های مختلف تاریخ ایران از امپراطوری هخامنشی تا ظهور انقلاب اسلامی می پردازد.
در مقابل این چشم انداز تاریخی، 19 مقاله دیگر بر جنبه های متفاوتی از موضوعاتی فرهنگی، سیاسی اجتماعی، مرتبط با این دوره های تاریخی متمرکز شده است.
این کتاب با یک کتاب شناسی فشرده از مطالعات ایران و یهودیت که افزون بر ششصد کتاب، مجله و مقاله به زبان های انگلیسی، فرانسه، آلمانی، عبری و فارسی را شامل می شود، پایان می پذیرد.
با گشودن اوراق فرزندان استر سفری در گستره زمان با خانواده باستانی یهود، آغاز می شود که ابتدای آن، آزادی آنها از اسارت بابل توسط کورش کبیر (539 قبل از میلاد) و پایان آن اسکان یافتن در سرزمین جدید پس از خروج جمعی، ناشی از انقلاب اسلامی در سال 1979 است.
در این مقالات پرمحتوا و تصاویر، نسخ خطی، اشیای عقدنامه ها، و پرترهای فردی و خانوادگی شگفت آور که ترسیم کننده این حماسه خارق العاده از چشم اندازهای تاریخی و فرهنگی است، همگی تصویر و دید جدیدی از میراث این ملت را ارائه می کند.
بخشی از موضوعات مورد اشاره در این متن به نفوذ یهودیان ایرانی در حکومت، قانون و ارتش و همچنین حواشی آن در قرون متمادی و پرمشقت همراه با شکنجه و تغییر دین اجباری می پردازد ضمن آنکه به بررسی موارد ذیل نیز می پردازد، از جمله: مقبره استر در همدان، زندگی دانیال پیامبر و مقبره اش، نقش یهودیان ایرانی در الهیات یهودی، حقوق، مطالعات پیرامون تلمود بابلی، ادبیات فارسی یهودی، نظریه نجاست (ناپاکی مذهبی)، پوشش، آرایش، گویش های فارسی یهودی، فرش های ایرانی یهودی، چرخه زندگی و تولد، بارمیتصوا، ازدواج و رسوم خاکسپاری و مرگ، تغییر اجباری دین یهودیان در مشهد، تاریخ آلیانس در ایران، درگیری ایرانیان یهودی در جنبش صهیونیسم، سیاست های چپ گرایانه، ورزش، نقش زنان در خانواده و همچنین بررسی جزئیات آن.
این کتاب همچنین در برگیرنده 2 مقاله مهیج تصویری می باشد که یکی به نام محله ها (یا مناطق یهودی نشین) و دیگری کنیسه هایی در شهرهای ایران است.
از اهداف بی نظیر فرزندان استر؛ همان که نوری جدید بر تاریخ، فرهنگ و میراث ایرانیان یهودی می پاشد و بزرگ تر اینکه فهم ما از فرهنگ باستانی یهود را افزایش می دهد.
از جمله بخش های مهم کتاب که باز هم مترجم فارسی از ترجمه آن غفلت کرده و یا به هر دلیلی توجه لازم را بدان مبذول نداشته است، نمودار مهم ترین وقایع تاریخ ایران و یهودیان است، بالطبع در این نمودار تاریخی که از حدود 600 سال قبل از میلاد آغاز می شود می توان مهم ترین وقایع تاریخ ایران از منظر یهودیان را به وضوح مشاهده کرد. در این نمودار می توان به این مهم دست یافت که چه وقایعی در این گستره زمانی که وجه مشترک ایران و یهود است، برای یهودیان مهم است و جالب اینکه ختم این وقایع، ثبت تاریخ رحلت حضرت امام (ره) در ایران است و حال آنکه ادعای ویراستار بررسی اوضاع یهودیان ایران تا پایان قرن بیستم است که عملا این ادعا، شامل تمام اوضاع و احوال آنان پس از انقلاب هم نمی شود و معلوم نیست به چه دلیل از پرداختن به وضعیت یهودیان در دوران پس از انقلاب احتراز می کنند.[14]
به هر ترتیب درج این نمودار تاریخی با ابعاد گرافیکی آن در این مقال میسر نبود. فلذا، وقایع این نمودار به صورت گاه شمار (کرونولوژیک) بدین صورت توسط نگارنده ترجمه شده است.
وقایع مهم در تاریخ یهود ایران[15]
اگر چه قرار است این مقال به بررسی محتوای کتاب بپردازد ولی مترجم و ناشر هر کدام به دلایلی مسبب تغییراتی ولو اندک در شکل، عنوان و محتوای اثر شده اند که اهم این تغییرات فهرست وار به شکل ذیل می آید.
1. همان گونه که در متن و معرفی کتاب آمده است این کتاب در مرتبه اول یک کتاب مصور از تاریخ و فرهنگ یهودیان ایرانی است که با مقالات متناسب با آن تدوین شده است که البته در عنوان فارسی به آن اشاره ای نشده است. در حالی که در متن اصلی، تصویری از یهودیان ایرانی ذکر شده است.
2. اصل کتاب در قطع رحلی، با کاغذ گلاسه و تصاویر رنگی با صفحه آرایی کاملا هدفمند در 457 صفحه، تهیه شده است که یقینا سرمایه گذاری گزافی را آن هم به منظور انتقال پیام تصاویر مد نظر داشته اند ولی متأسفانه ترجمه فارسی در قطع وزیری با کاغذ تحریر و تصاویر سیاه و سفید تهیه شده است و البته ناشر محترم به این مهم عنایت ویژه نداشته اند که این کتاب قبل از اینکه یک مجموعه تحقیقی باشد، مجموعه ای از تصاویر است که با مطالبی شبیه به مقالات تحقیقی و به قول عده ای متناقض[24] گردآوری شده. در حقیقت تصاویر هدفمند این کتاب سخن می گویند تا متن و مقالات آن.
3. با مرور گذرایی بر متن ترجمه می توان به این مهم پی برد که مترجم محترم اشراف تخصصی به موضوع و محتوای اثر ندارد و البته شاید هم ضرورتی نداشته باشد ولی حداقل در توضیح و تحشیه بعضی موارد، بهتر بود که به جای (مترجم) عبارت ویراستار و یا ناشر در داخل پرانتز و در انتهای این توضیحات اضافه بر متن می آمد.
4. با هدف کمک و رفع بعضی اشکالات و نواقص پیش از انتشار اثر ذکر نکاتی ضروری، به مترجم محترم منتقل شد ولی متأسفانه شاهد رفع این اشکالات نبودیم در عین اینکه وزانت ترجمه با لحاظ این نکات دو چندان می گشت. به عنوان مثال حذف و یا تغییر بعضی توضیحات تصاویر که بسیار مهم هستند و یا عدم توجه به نحوه نگارش بعضی اسامی و اصلاحات که با ذکر مصادیق در تک تک مقالات به آنها اشارت خواهد رفت و یا حذف بخشی از مطالب از متن با اجتهاد مترجم، همگی ضرباتی را به ترجمه وارد کرده است که امید است در چاپ دوم اثر مورد توجه ناشر محترم قرار گیرد.
5. اگر چه توضیح و تحشیه بر هر متن ترجمه، کاری صائب و حتی در بعضی موارد ضروری است ولی در این اثر به شکلی شایسته و متناسب و در خور، صورت نپذیرفته است. بدین معنی که مترجم بسیاری از اصطلاحات و عبارات ناآشنای متن را بدون توضیح رها کرده و ثانیا در بعضی بخش ها به دلیل تکرار بعضی دیدگاه ها توضیحاتی به اسم مترجم، درج شده است که از وزانت ترجمه کاسته است. صرف نظر از موارد مذکور، همت ناشر در تهیه و انتشار این متن به زبان فارسی قابل تقدیر و تحسین است. بویژه در شرایطی که اوضاع برای انتشار کتاب از هر جهت برای ناشرین مشکل و طاقت فرساست.
***
مطلع کتاب مملو از مقدمه است یکی از طرف مؤلف، یکی از طرف مترجم و دیگری از طرف ناشر و علاوه بر آن یک معرفی از مرکز تاریخ شفاهی یهودیان نیز در یک صفحه، بر حجم این مطلع خسته کننده افزوده است و جان فرساتر اینکه پیش گفتاری در قد و قواره یکی از مقالات کتاب بر این آغاز طولانی اضافه شده است و به دلیل اشتباه عمدی و یا سهوی مترجم و ناشر، خواننده باید نویسنده آن را در متن پیش گفتار حدس بزند، چرا که نام هومن سرشار به عنوان نویسنده پیش گفتار در متن فارسی نیامده است و جالب اینکه صفحه ای نیز در آغاز متن اصلی با عنوان معرفی بنیاد جامعه دانشوران وجود داشته است که مترجم آن را حذف کرده است.
***
پس از فهرست کتاب، اولین متن متعلق به هومن سرشار است. آن هم با عنوان دیباچه و تشکر که مترجم آن را به عنوان مقدمه مؤلف ترجمه کرده است. در این دیباچه، هومن سرشار جریان شکل گیری پروژه فرزندان استر را از ابتدا با هدف احیای میراث تاریخ و فرهنگ یهودیان ایران ذکر می کند و اینکه در تدوین این مجموعه از 26 مقاله با جهت گیری های مشخص به همراه بیش از پانصد تصویر بهره گرفته است که البته با یک احصای گذرا در این مجموعه توانستیم 458 عدد از آنها را بیابیم.
شاید یکی از ارزشمندترین اشارات سرشار در این دیباچه، ذکر از کتابنامه جامعی از مطالعات و تحقیقات و کتب مربوط به این حوزه به زبان های مختلف در انتهای این اثر است که خوشبختانه در متن فارسی نیز آمده و چه ارزشمندتر بود که این کتابنامه مهم که بسیاری از محققین و علاقه مندان را حداقل از اطلاع این آثار مستغنی می کرد ترجمه می شد. اگر چه به زبان های مختلف بود و اراده ای افزون می طلبید.
علاوه بر کتابنامه جامع انتهای کتاب فهرست بلندی از افراد فعال و حامی سرشار در این اثر، نشان دهنده اراده جمع بسیاری از شخصیت های علمی مطرح در این عرصه است. به عنوان مثال ذکر افرادی همچون آمنون نتصر، شیرین دخت دقیقیان[25]، دیوید مناشری، ژاله پیرنظر، هوشنگ آبرامی و بسیاری دیگر، خواننده علاقه مند و مطلع را کاملا مهیا می کند تا از این اثر، شالوده تحقیقات و مطالعات پیرامون یهود ایران را توقع داشته باشد.
***
به نظر می رسد که مترجم محترم در مقدمه کوتاه خود بیشتر به بیان مشکلات خود در مسیر ترجمه اشاره کرده است، تا بیان محتوا و منظور اثر. البته با زحمات بسیار زیادی که متحمل شده اند، این توقع را نیز می توان از ایشان داشت که بهتر بود زحمت تحقیق بیشتری را نیز بر خود هموار می کردند تا مجموعه بهتری عرضه می شد.
و اما مقدمه ناشر که آن را نیز می توان در پاورقی ها و فرازهای توضیحی کتاب مجددا مشاهده کرد، بسیار مختصر است و شاید به این دلیل که صریح است. وی در این مقدمه 3 آگاهی را برای خوانندگان اثر مفید و جدید می داند:
اول آنکه بر مظلوم نمایی یهودیان در طول تاریخ واقف خواهیم شد.
دوم اینکه به وجود یهودیانی با ظاهر مسلمان و اهداف خاص در تاریخ مواجه خواهیم شد.
سوم اینکه از فعالیت عده زیادی از یهودیان فعال و برجسته در عرصه اقتصاد و سیاست و فرهنگ در ایران آشنا می شویم که تأثیرات سوئی بر جامعه ایرانی گذارده اند. در واقع آخرین سطر از این مقدمه مختصر گویای نیت و هدفی است که ناشر از چاپ این اثر دارد. وی می نویسد:
بیشتر آنها آدامس و عروسک ساخته اند، بیمه گذار بوده اند، آبجو و عرق کشیده اند و حاصل آن را برای ستیز با فلسطینیان به اورشلیم فرستاده اند.[26]
***
به دلیل انتشار اولین اثر از مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایرانی بد نیست که معرفی کوتاهی از این مرکز را مطالعه کرد تا با اهداف، برنامه ها و بویژه مسئول آن خانم هما سرشار (رافائیل زاده) آشنا شد و حتی سعی کرد تا از فعالیت وی در کیهان قبل از انقلاب و یا اقدامات و نوشته های وی تا قبل از تأسیس مرکز مذکور در رسانه های امریکایی فارسی زبان مطلع گشت و حتی در «کوچه پس کوچه های قربت» او را نیز همراه با تأمل، تورقی کرد.
هومن سرشار در پیش گفتار به معرفی و ذکر اهداف هر یک از مقالات موجود در اثر می پردازد و بهتر است که ادعاهای او در متن مقالات مورد بررسی قرار گیرد. اولین مقاله از این مجموعه هخامنشیان یا «دوره هخامنشیان» نام دارد. آن هم توسط نویسنده ای به نام مایر آی. گروبر.
دوره هخامنشیان
نویسنده مقاله تحت عناوین محدود مقاله خود، به چند مقوله اساسی اشاراتی قابل تأمل به شرح ذیل داشته است.
1. غیر یهودیان بدون هرگونه منعی می توانند با پذیرش عقاید یهودیت به این دین، گرایش یابند. این ادعای نویسنده که در یک مورد از کتاب اشعیا نیز تأییدی گرفته و در دوره هخامنشیان و حتی عصر پهلوی و بعد از آن نیز مصادیقی ذکر کرده است، کاملا قابل تأمل و اساسا از سوی افراد آشنا به عقاید یهود، محل توجه است. چرا که یهودیت تا عصر حاضر عمدتا از طریق توراث ترویج یافته و به همین دلیل جمعیتی اندک در جهان دارد و البته هیچ تبلیغی برای ترویج دین خود نداشته و ندارند. اگر چه بحثی تحت عنوان، «گر» یا «گرصدق»[27] وجود دارد ولی آن هم تحت شرایطی که هر کس از آن گذر به آسانی نتوان کرد، از جمله در یکی از منابع مرجع یهودی می خوانیم: تغییر دین در مرتبه اول باید رد شود، چرا که بسیاری از کسانی که می خواهند تغییر دین دهند. به دنبال ازدواج با یهودیان هستند. آنها باید چندین سال قبل از تغییر دین، در انتظار باشند.[28]
صرف نظر از امکان عملی این روش، ذکر این نکته ضروری است که در یهودیت انسان ها به دو دسته یهودی و غیر یهودی تقسیم می شوند. غیر یهودیان در این دین را «گوئیم»[29] و یا «جنتیل»[30] گویند که احکام خاصی با ابتناء بر آموزه های توراتی و تلمودی بر آنان مترتب است که البته ناخشنودی بسیاری را نیز علیه یهودیان برانگیخته است.[31]
با این دیدگاه یهودیت فعلی قبل از اینکه یک دین باشد، یک قوم است که دارای عقاید، آداب و سننی مخصوص به خود است.
بر همین اساس، ادعای نویسنده مبنی بر جهانی شدن دین یهود با پیام آزادی بخش کوروش (صفحه 24 ترجمه فارسی) گزافه ای بیش نیست چنان که تحقق همین ادعا در دوران پس از انقلاب اسلامی (صفحه 27 ترجمه فارسی) نیز، بسیار مضحک می نماید.
2. بسیاری از یهودیان امکان بازگشت به سرزمین موعود را [پس از رهایی از سیطره حکومت بابل] نیافتند.
این ادعا وقتی قابل قبول است که کوروش علی رغم تصویر بسیار مطلوبش در عهد عتیق، فردی مستبد تصور شود که مانع از بازگشت یهودیان شود در حالی که این گونه نبوده است.
داستان این قضایا از حمله بخت النصر به اورشلیم در سال 597 و یا بنا بر اقوالی 598 قبل از میلاد باز می گردد که در پی آن نزدیک به 10000 یهودی به اصطلاح اسیر شده و به بابل منتقل می شوند و این در حالی است که یهودیان در بابل که ارمیا آن را 70 سال اسارت می داند از بهترین شرایط زندگی برخوردار بوده و البته 59 سال طول کشیده و نشانی از وضعیت اسرا به آنان مترتب نبوده است. چنان که پس از تسخیر بابل توسط کوروش، در 539 قبل از میلاد، بیش از 40000 نفر از یهودیان به فلسطین باز می گردند، این در حالی است که بسیاری بیشتر از این تعداد رو به سوی ایران کرده از رفتن به سرزمین موعودشان!!! چشم می پوشند و تازه آن عده ای که رفته اند نیز به امر کوروش جهت بازسازی معبد، وقع جدی نگذاشته، 24 سال در ساخت معبد تنها به دلیل منافع خود تأخیر می اندازند. (صفحه 20 ترجمه فارسی)
عده ای از محققین عدم تقید یهودیان به سرزمین خود و اولویت و اهمیت منافع مادی نسبت به عقاید مذهبی را مهم ترین دلیل این رفتار یهود در تاریخ می دانند و همین فزون خواهی مادی، پای آنها را به ایران باز کرد و بخشی از تاریخ توراتی آنها در سه کتاب عزرا، استر، نحمیا، دانیال را باعث شد و در منظر اهل تحقیق موجبات گالوت خودخاسته و نه مهاجرت اجباری یا دیاسپورای یهودیان را فراهم کرد. نمونه ای از این منفعت طلبی را می توان در توصیه های نحمیا به توانگران جهت ترک رباخواری به وضوح شاهد بود. (صفحه 23 ترجمه فارسی)
3. ادعای نویسنده مبنی بر داشتن حق طلاق از سوی زنان در دوره هخامنشی بسیار عجیب به نظر می رسد.
اگر این حق در احکام و مقررات یهودیت آن دوره بوده است پس به چه دلیل در این زمان خبری از این حق وجود ندارد و اگر این حق متعلق به زنان غیر یهودی آن دوره بوده به چه دلیل در این اثر به آن اشاره شده و اساسا دلیل ذکر این مطلب و معنا در این مجموعه چیست؟
صرف نظر از تمام احتمالات فوق به یک نکته باید تصریح نمود که نمی توان از نقش یهود و صهیونیسم بویژه در پیدایش و تقویت مکاتب فکری و سیاسی عصر جدید بویژه فمنیسم به سادگی گذر کرد و اگر یهودیان در آن دوره بر آتش فمنیسم هخامنشی دمیده اند بی دلیل نبوده، چرا که در این زمان نیز رفتاری مشابه از آنان را شاهد بوده ایم که البته تحقیقات مفصل علمی مبین آن است.
4. محقق نام ناآشنای مقاله دوره هخامنشیان از میان انبوه مشهورات و وقایع مهم آن دوره و بزرگی اقدامات یهودیان به اوضاع دوران فردی به نام «باگوای» می پردازد که با تمام تلاشی که صورت گرفت نتوانستیم هدف از ذکر این مطلب را دریابیم ضمن آنکه از برجستگی آن نیز بسیار کم به دست آوردیم که اصلا قابل اعتنا نیست.
چند نکته راجع به ترجمه
در مقاله دوره هخامنشیان تعمدا یا سهوا اشتباهات و تغییرات فاحشی از همان ابتدا و عنوان مقاله رخ داده است که گذر از آن به سادگی میسر نیست و فهرست وار به آنها اشاره می شود.
1. مترجم محترم از ذکر مرکز و آژانس بین المللی جین فرانکویس گانتیر[32] به دلیل نامعلوم در ذیل عکس های مربوط به این مقاله خودداری کرده است و حال آنکه یکی از ویژگی های این اثر به عکس ها و تصاویر آن است. ضمن آنکه محل تهیه آن شاید مهم تر هم باشد.
2. در توضیح نقشه موجود در صفحه 21 بدون گذاشتن هر علامتی، مواردی را علاوه بر توضیح متن اصلی، اضافه کرده است، ضمن آنکه در فهرست راهنمای نقشه، کلمه Relocation را مهاجرت معنی کرده یعنی آن را به جای Immigration به کار برده است و حال آنکه طراح نقشه ضمن اشراف به معنای Immigration به معنای مهاجرت، جهت اسکان، از واژه Relocation به معنای متفاوت دیگری استفاده کرده است.
اضافه بر آن در راهنمای متن اصلی، مسیر تقریبی جا به جایی یهودیان ذکر شده ولی مترجم محترم این مسیر را فرض دانسته، ذکری از تقریبی بودن آن به عمل نیاورده است.
3. بعید است که خوانندگان این آثار آن قدر مسلط به زبان انگلیسی باشند که دیگر نیاز نباشد «لیوان آبخوری» را به جای کلمه ریتون در صفحه 27، ترجمه کرد.
4. همان گونه که ابتدای این مقال ذکر شد چه خوب بوده که توضیحات تکمیلی و یا محتوایی توسط مترجم جهت تقویت متن افزون می گشت و حتی الامکان از توضیحات محتوایی ناشر که به اسم مترجم در جایی آمده و در جایی نیامده (صفحه 18، پاورقی 3) متمایز می گشت.
5. ابتدای نقل تورات از کتاب اشعیا در صفحه 25 حداقل به 3 سطر قبل از آن برمی گردد که به اشتباه، جزء متن اصلی است و نه نقل قول که از کتاب اشعیا آمده است.
به طور کلی مقاله اول از این مجموعه به هیچ عنوان از جامعیت لازم برخوردار نبوده ضمن آنکه اساسا معلوم نیست که هدف گذاری اصلی مقاله به چه سمتی است. علاوه بر آن هیچ یک از تصاویر دلالت بر وجود آثار و نشانه ای از یهود در دوره هخامنشی نمی کند و اگر این ادعا مطرح شود که مقاله اول در تصویر و محتوا حرف خاصی برای گفتن ندارد، حتما باید بر آن صحه گذاریم.
دانیال نبی (علیه السلام)
«حضرت دانیال نبی u از پیامبران بزرگ بنی اسرائیل است که نسب او به یهودا پسر حضرت یعقوب می رسد. در تورات بخشی به نام کتاب دانیال آمده است و در عصر پادشاهان هخامنشی، کوروش و داریوش می زیسته است.»[33] و بعید است با این حساب، معاصر استر و مردخای باشد و بتواند در آن جریان نیز اقدامی کند. همان گونه که در کتاب دانیال در عهد عتیق هم آمده، در عنفوان جوانی از سوی بخت النصر به بابل منتقل می شود و این در حالی است که به روایتی از حضرت علی علیه السلام «دانیال پدر و مادر نداشت و یتیم بود و پیرزنی از بنی اسرائیل او را بزرگ کرد.»[34] «از زمان ولادت او بیش از 2500 سال می گذرد. در سن 12 سالگی به همراه گروهی از یهودیان اورشلیم، توسط بخت النصر اسیر و به بابل برده شد و پس از فتح بابل توسط کوروش در سال 539 قبل از میلاد به همراه عده ای از بنی اسرائیل آزاد شد و به سبب حکمت و دانش تعبیر خواب مقرب دربار کوروش و داریوش گردید و در سن 85 سالگی (513 قبل از میلاد) در شوش به رحمت ایزدی پیوست.»[35] نام وی به عبری معنای «خدا حاکم من است» می دهد. کلدانیان او را بلطشصر می نامیدند[36] و در عهد عتیق نام او در بابل از سوی بخت النصر نیز همین بود.
نقل است که همراه وی 3 نفر از یهودیان از سوی حکمران بابل مورد توجه و پرورش قرار می گیرند نام آن سه حننیا، میشائل و عزریا[37] بوده است و نویسندگان مقاله دانیال نبی u در فرزندان استر معتقدند که این سه نفر در قزوین و در مسجد انبیا دفن شده اند (ص 3، ترجمه فارسی) و حال آنکه نام آن سه در دیگر منابع و آنچه در قزوین رایج است، سلام، سلوم و سهولی[38] است که در کنار یکی از فرزندان حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام، به نام صالح بن مجتبی مدفون هستند.[39]
از نکات جالب، تاریخ و نحوه ساخت مقبره حضرت دانیال u در شوش است. از جمله اینکه در سال 16 هجری قمری، بعد از فتح شوش توسط سپاه اسلام به فرماندهی ابوموسی اشعری، در شهر اتاقکی را دیدند که مهر و موم حکومتی بر آن نهاده بودند.[40] جریان را از مردم پرسیدند و شنیدند که بدن مطهر آن پیامبر الهی در این اتاقک قرار دارد[41]، ابوموسی به هنگام گشودن در اتاقک، تابوتی از شیشه دید که در آن جسد مبارک پیرمردی وجود داشت و مردم به هنگام احتیاج به باران، جسد را از اتاق بیرون آورده و به این ترتیب، حاجت خود را از خدا می خواستند.[42]
«مسأله را به گوش خلیفه رساندند خلیفه برای چاره کار از علی علیه السلام کمک خواست، گفته اند : حضرت علی علیه السلام دستور داد پیکر مقدس دانیال نبی u را بر طبق دستورهای اسلامی رو به کعبه دفن نمایند. سربازان اسلام چنین کردند و سپس مطابق دستور حضرت علی علیه السلام مسیر رودخانه را تغییر دادند تا آب بر روی قبر جاری شود، چون بیم آن می رفت یهودیان آن زمان با اطلاع از این موضوع پیکر حضرتش را بدزدند».[43]
در قرن های بعد بر روی آن پلی ساختند و بالای پل، آرامگاه آن حضرت را بنا کردند با آنکه هنوز آب از روی قبر می گذشت.[44]
این بنای قدیمی را سیل خراب کرد، بنای کنونی با گنبد مضرس مخروطی در سال 1287 ه.ق به وسیله حاج شیخ جعفر شوشتری احداث شد. وقتی در سال 1352 برای اجرای طرح شهرسازی شهرستان شوش دانیال، مسیر رودخانه را عوض کردند، قبر آن حضرت نمایان شد و مسلمانان علاقه مند به بازسازی صحن و حرم مطهر پرداختند. اکنون این مرقد را اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان شوش دانیال اداره می کند.[45]
هم اکنون مقبره دانیال نبی u در شوش مرجع رفع نیاز بسیاری از مؤمنین بویژه مسلمانان از سراسر کشور است، آن چنان که کرامات و عنایات خاصی از ایشان نیز در منابع و افواه موجود است.[46]
همچنین در اخبار آمده است:
حضرت علی علیه السلام دستور می دهند که وی طبق موازین اسلام غسل و کفن شود و در حدیثی دیگر از ایشان آمده است که من زار اخی دانیال کمن زارنی (هر کس برادرم دانیال را زیارت کند، مرا زیارت کرده است.)[47]
با این مقدمه بسیار مختصر و موجز از جایگاه دانیال نبی u در نزد مسلمانان و متون اسلامی به سراغ مقاله دانیال نبی u در فرزندان استر می رویم.
مطلع این مقاله دو صفحه ای که توسط آمنون نتصر[48] و پرویز ورجاوند به رشته تحریر در آمده است، بحث پیرامون کتاب دانیال در عهد عتیق است و ذکر این اعتراف که این کتاب بیش از یک نویسنده دارد (ص 29 ترجمه فارسی) و بنا بر مطلب موجود در عهد عتیق شش فصل اول کتاب به حوادث زندگی دانیال و خواب هایی که او تعبیر می کند، ربط دارد. نیمه دوم کتاب، از فصل هفتم تا فصل دوازدهم، به خواب ها و رویاهای دانیال اختصاص دارد.[49] و ظاهرا توسط خود ایشان به رشته تحریر در آمده است!!!
اگر نخواهیم به مطلب قابل تأمل در نوشته این دو نویسنده مبنی بر انسانی بودن نوشته یک بخش از کتاب آسمانی تورات آن هم توسط چند نفر، اشاره ای کنیم، حداقل از این نکته به سادگی نمی توانیم بگذریم که چگونه آنچه در عهد عتیق در مورد یک پیامبر الهی آمده است. عمدتا خواب های ایشان و تعبیرهای ایشان از خواب دیگران است. اضافه برآنکه ایشان به واسطه همین خواب ها و تعبیرها در دربار شاهان زمان ارج و قربی رفیع می یابد.
مطلب و یا محور دوم از این مقاله دو صفحه ای اختصاص به مقبره ایشان دارد. گویی یهودیان بیش از این چیز دیگری برای گفتن در مورد این پیامبر الهی ندارند[50] و حتی همین مقبره را هم با وجود قبرهای متعدد دیگر در اسرائیل و عراق به گونه ای زیر سؤال می برند (ص 30 ترجمه فارسی) و تأسف بارتر اینکه این موجز ناچیز پیرامون مقبره نیز با تدبیری ناصواب از سوی مترجم مخدوش می شود. چرا که ایشان برای اینکه نقل قول مربوط به دانیال نبی u در سفرنامه بنیامین تودلایی را ترجمه نکند، از کتابی دیگر، متن مربوط و به زعم خود مشابه را در ترجمه فارسی فرزندان استر جای می دهد و حال آنکه در متن اصلی فرزندان استر به هیچ عنوان ذکر نشده بود که منطقه یهودی نشین شوش در آن زمان 7000 خانواده یهودی و چهارده کنیسه دارد.
از سوی دیگر معلوم نیست که به چه دلیل در مورد بنا و معماری این مقبره در این مقال سخن گفته شده چرا که نمی توان آن را جزء بنا و معماری یهودیان به حساب آورد. اگر چه شاید معماری یهودی بویژه در آن دوره نیز، وجهه خاصی داشته باشد. بگذریم از اینکه عده ای نیز به اشتباه این بنا را جزء معماری یهودی می دانند و به عنوان مثال در طراحی بنای مسجد ابراهیم علیه السلام در نمایشگاه بین المللی تهران، گنبد مقبره دانیال نبی u را به عنوان نماد معماری یهودی و تلفیق آن با معماری اسلامی و مسیحی وام گرفته و مسجدی با آن شکل بنا می کنند.
آرامگاه استر و مردخای
آن گونه که آرامگاه استر و مردخای در همدان مورد توجه و اهمیت بوده، آرامگاه دانیال نبی u علیه السلام در شوش مورد توجه و رجوع یهودیان نیست و حال آنکه استر و مردخای به هیچ عنوان افرادی مذهبی نبوده اند ولی گنبد و مقبره دارند و زیارتگاه هستند در حالی که دانیال نبی u پیامبر است و یک مرد الهی.
و شاید به همین دلیل است که از موضوع استر و مردخای برای مصارف قومی بویژه در صهیونیسم استفاده می شود. تأکید بر بازسازی آن را در سال 1971 هم زمان با جشن های 2500 ساله شاهنشاهی که گوشه ای از آن در 11 تصویر موجود با علائم صهیونیستی هویدا است، می توان در همین راستا ارزیابی کرد. استر و مردخای نمونه ای از تلفیق قوم و مذهب در عصر حاضر برای تحقق صهیونیسم است و البته به هیچ عنوان نمی توان رنگ و صبغه مذهبی به آن بخشید. به عنوان مثال عده زیادی از محققین بر اینکه در کتاب استر در تورات هیچ گاه نام خداوند نیامده، تأکید دارند.
مقبره استر و مردخای مهم ترین مقبره مورد توجه یهودیان در داخل و خارج ایران است و متأسفانه به همین اندازه مردم ایران نسبت به این دو آشنایی کافی و وافی نداشته و حتی ممکن است از سر این ناآشنایی قبر آن دو را نیز در همدان زیارت کرده، از باب تبرک نمازی هم در آن بخوانند و تأسف بیشتر اینکه بروشور موجود برای معرفی این مقبره که از سوی سازمان میراث فرهنگی وقت استان همدان تهیه شده نیز اطلاعات دقیق و روشنگری ندارد.
بروشور مورد نظر به دو زبان فارسی و انگلیسی در قطع نسبتا A3 با مجموع 8 تصویر از مقبره و داخل آن با یک نقشه از موقعیت جغرافیایی مقبره در شهر همدان در چهار لت طراحی و منتشر شده است.
در متن مورد نظر در بروشور به هیچ عنوان ذکر نشده است که در واقعه پوریم 75000 ایرانی قتل عام شده اند. چرا که تا حدودی از نحوه نگارش متن برمی آید که فردی یهودی آن را تهیه کرده و یا حداقل با مشورت یهودیان بوده است.
همچنین در بروشور آمده است که این بنای چهارگوش آجری با گنبدی بر فراز آن، یادگاری است از قرن هفتم هجری قمری که به دستور ارغون شاه مغول بر پایه های قدیمی تر بنا نهاده شد…
دو صندوق چوبی منبت کاری شده با نقوش بسیار بدیع و زیبا در این قسمت دیده می شود که بر روی یکی نوشته ای بدین مضمون حکاکی شده است، «عمل عنایت الله ابن حضرت قلی تویسرکانی» مقاله حاضر در فرزندان استر بیشتر بر ویژگی های معماری و نحوه نوسازی بنا، تأکید دارد و تنها بحثی گذرا از امکان واقعی نبودن ادعای وجود قبر آن دو در این محل شده است و در پاسخ به این سؤال احتمالی که استر و مردخای چگونه از شوش به همدان آمده اند؟ در حالی که پایتخت شوش بوده است؟ می گوید این احتمال وجود دارد که آنها پس از مرگ خشایارشا و از ترس دشمنان خود به همدان گریخته اند و این پاسخ، حاکی از وجود مخالفین این دو حتی پس از آن قتل عام وسیع در پایتخت هخامنشی است. در واقع به نحوی ضرورت بازنگری جدی در دلایل پیدایش واقعه بزرگ پوریم را آشکارتر می سازد.
عکس های مقاله
متأسفانه تصاویر موجود در مقاله در قطع خود در متن اصلی استفاده نشده، ضمن آنکه توضیح مربوط به آنها نیز با اشکال ترجمه مواجه است، از جمله در عکس بالای صفحه 34 «اوگیو» به عنوان یک سبک یا شکل آمده و حال آنکه طاق معنی می دهد و یا در صفحه 35 معادلی برای عبارت «زیاد مورد توجه نیست» در نسخه اصلی نیافتیم و یا توضیح مفصل تصویر صفحه 36، ترجمه مطلوبی ندارد و یا در صفحه 37، صندوق یا همان مقبره های چوبی موجود در مکان مورد نظر، به اشتباه خزانه معنی شده است، همچنین معنای عبارت تصویر شماره 18 از صفحه 38 «طرح کاشی کاری سنتی ایرانی در طراحی نرده های مقبره» درست است که البته بهتر است با این توضیح تصحیح شود که کاشی کاری سنتی ایرانی این قدر به دنبال این نیست که حتما در بطن طرح های خود ستاره شش پر داود را نمایان سازد.
توضیحات مترجم
همچون قبل و احتمالا مطالب آتی کتاب، توضیحاتی به اسم مترجم توسط ناشر، به صورت پاورقی به متن ترجمه اضافه شده است. از جمله:
1. پاورقی شماره 2 در صفحه 33 مدعی وقوع حادثه پوریم در ایام پادشاهی داریوش است و حال آنکه بسیاری از منابع آن را مربوط به دوره خشایارشا می دانند ولی به هر حال ذکر ادله و اسناد مربوطه جهت اثبات این مدعا برای حافظه تاریخی بسیاری از مورخین و علاقه مندان مفید است.
2. در دو مورد از پاورقی های صفحه 33، برای معرفی و یا ذکری از افراد مقابل و یا ایرانیان عمدتا بی گناه، لفظ دشمنان را به کار برده که عبارت مقرون به واقعی نیست.
3. پاورقی دوم از ستون دوم از صفحه 33، آدرس منبعی است که در متن اصلی وجود ندارد، ضمن آنکه آدرس صحیحی نیز از منبع ارائه نکرده است.
بهتر بود که مترجم یا ناشر محترم با ذکر این عبارت که برای اطلاع بیشتر ر.ک: سفرنامه بنیامین تودلایی و…، را در پاورقی ذکر می کردند. چرا که بدون این توضیح، خواننده اثر، فرض را بر این می گذارد که منبع و یا سند ذکر شده در پاورقی متن اصلی موجود است و حال آنکه این گونه نیست.
الیاس یاسی گبای[51] طراح و مهندس طرح نوسازی مقبره استر در پایان مقاله خود از عدم اجرای طرح ساخت موزه تاریخ یهودیان ایران در محل مقبره، ابراز تأسف می کند و دلیل آن را هزینه گزاف و وقت کم ذکر می کند، در حالی که باید بررسی کرد دلایل واقعی از عدم اجرای این طرح چه بوده است؟ چرا که بر اساس ادعای وی دست ساخته های بسیاری در هنگام حفاری های نوسازی کشف می شوند که ارزش تاریخی قابل ملاحظه ای داشته اند. (صفحه 39 ترجمه فارسی)
ذکر از اهمیت این ادعا به این دلیل است که یهودیان از سوابق تاریخی خود در ایران، جز ابنیه چیزی برجای نگذاشته اند و تقریبا تمام یافته های باستان شناسی را از ایران خارج کرده اند و این با ادعای بعضی منابع مبنی بر فعالیت شدید یهودیان در عرصه قاچاق اشیای باستانی صدق می کند[52] در حالی که همه این یافته ها متعلق به تاریخ ایران بوده و می بایست در موزه های ایرانی نگهداری شود.
مقبره استر و یا آنچه بروشور سازمان میراث فرهنگی بقعه استر و مردخای در همدان می نامد، بهانه ای بسیار مغتنم برای توجه به یک واقعه مهم تاریخی است که متأسفانه با تمام آثار زیان بارش برای ایرانیان، به عنوان مهم ترین و یا اولین واقعه یهود ستیزی در تاریخ ثبت شده است و حال آنکه در این واقعه یک قطره خون از بینی یک یهودی جاری نشد و آنها به کمک دربار خشایارشا، قتل عامی وسیع از ایرانیان آن دوره کردند که بنا بر نظر برخی محققین حتی تمدن ایرانی را نیز برای مدت زمانی مشخص، به قهقرا برد.
آیا با این تفاصیل همچنان باید بر نمایش دروغین مظلوم نمایی یهود، بویژه برای مشروعیت دادن بر وجود صهیونیسم گریست و آنان را محق به داشتن دولتی جعلی دانست؟
باید توجه داشت، واقعه پوریم با کارگردانی استر و مردخای در عصر حاضر با تهیه کنندگی هالیوود و فرزندان جدید استر، با هدف مظلوم نمایی یهود، در حال بازسازی است.
[1]. محقق و پژوهشگر.
[2]. چرا که امکان دستیابی به کتاب مذکور از طریق نشریه افق بینا تقریبا محال بود.
[3]. وی متولد سوم ژوئن 1968 در ایران است وی تا سال 1987 که به همراه خانواده خود به لس آنجلس رفت در دبیرستان فرانسوی رازی درس می خواند و پس از آن در مدارس فرانسوی لس آنجلس ادامه تحصیل داد و در سال 1986 لیسانس خود را با درجه عالی دریافت کرد. هومن لیسانس هنر در ادبیات فرانسه و انگلیسی را از دانشگاه UCLA دارد. وی همچنین دارای دکترای ادبیات تطبیقی از دانشگاه کلمبیا در نیویورک است. او علاقه مند است تا در پایان نامه خود به مطالعات تطبیقی تئوری های انقلاب در کارهای فروید، جویس و پروست بپردازد. از کارهای دانشگاهی هومن به تمرکز وی بر روی تأثیر مدرنیته غرب بر ایران می توان ذکر کرد. دو مورد از مقاله های او راجع به جنبه های متفاوت از تأثیر مدرنیته بر ادبیات فارسی است. اولین مقاله با عنوان «از نشانه تا سمبول: نشانه هایی از طبیعت در شعر نیما» می باشد. که به صورت یک گلچین ادبی از نیما یوشیج در مراسم یکصدمین سالگرد تولد وی منتشر شد. و دومین مقاله … [راجع به] سرگذشت یک زن با صدای مهشید امیرشاهی است که تحت عنوان «نیمه دیگر» ظهور یافت و به عنوان چهار رمان نویس زن ایرانی معاصر قرار گرفت. در طول 6 سال گذشته ([متن متعلق به 1996 است]) در نیویوریک، هومن دست به اجرای نمایش یک سری از کارهای نقاشی ایرانیان معاصر از جمله، ناصر اویسی، حسین محجوبی، صادق تبریزی، پرویز کلانتری و عباس معیری در دانشگاه کلمبیا و سوهو زده است.
در سال 1992 وی عضو کمیته هنری شد که طی آن سرمایه های مالی برای دائره المعارف ایرانیکا با سرویراستاری احسان یارشاطر را سازماندهی می کرد. با موفقیت در این عرصه اتفاق بی نظیری به وقوع پیوست که در طی آن مجموعه ای از کارهای بیش از 90 نقاش ایرانی مقیم خارج همچون ایران جمع آوری شد. (تروعا، یهودیان ایرانی در تاریخ معاصر، جلد نخست، ص) هومن همچنین فارغ التحصیل یک موسسه روانکاوی در نیویورک است و [همان گونه که در شرح داخل جلد از زندگی وی نیز آمده است] وی در نیویورک یک مطب خصوصی روانکاوی دارد. ضمن آنکه هم اکنون مسئول بخش انتشارات مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایران است. او ویرایش بخش انگلیسی 3 جلد از مجموعه تاریخ شفاهی را برعهده داشته است.
[4]. این کتاب اولین اثر چاپ شده در ایران، از مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایران است و البته دومین اثر از خانواده سرشار، پس از چاپ مصاحبه هما سرشار با شعبان جعفری و انتشار آن در ایران توسط شش ناشر.
[5]. در فرهنگ معین نام این پادشاه این گونه نوشته شده است: خشیارشا.
[6]. داود کمیجانی، پژوهشی توصیفی در کتب مقدس، وزارت ارشاد، ص 108.
[7]. عبداللّه شهبازی، زرسالاران یهود، جلد اول، ص 360.
[8]. این روایت در فیلمی خارجی که اخیراً به نام «استر» تولید شده، وجود دارد.
[9]. برای اطلاع بیشتر ر.ک: «دوازده قرن سکوت بخش سوم»: ساسانیان، نوشته ناصر پورپیرار.
[10]. شجاع الدین شفا، تولدی دیگر، نشر فرزاد، 1378، ص 318 322.
[11]. این کتاب نوشته «برنار ابرت» و «خرم راشدی» است.
[12]. این کتاب در ایران منتشر شده است.
[13]. در حالی که تنها به وقایع مربوط به ابتدای استقرار جمهوری اسلامی در اوایل انقلاب می پردازد و 25 سال بعد از آن را کاملاً نادیده می گیرد. الا، رحلت حضرت امام (ره).
[14]. شاید یکی از دلایل نپرداختن به وضعیت یهودیان در دوران پس از انقلاب، وضعیت بسیار مطلوب یهودیان حتی بهتر از دوران محمدرضا پهلوی باشد. چرا که هم اکنون یهودیان ایران در سایه جمهوری اسلامی از حقوقی برخوردار هستند که حتی یک شهروند ایرانی فاقد آن است.
[15]. در کتاب تاریخ جامع یهودیان ایران که خلاصه یک جلدی از کتاب 3 جلدی تاریخ یهود ایران نوشته حبیب لوی می باشد، کرونولوژی یا گاه شمار تاریخ یهود ایران و جهان در 35 صفحه آمده است که از تطبیق آنها با یکدیگر مطالب جالبی حاصل خواهد شد.
[16]. تاریخ مورد نظر اشتباه است چرا که در منابع، در سال 531 میلادی، خسرو اول بوده است.
[17]. قرائیون یک فرقه هستند.
[18]. در این دوره سلسله ای به نام صفوی در تاریخ دیده نشده است.
[19]. برای اطلاع بیشتر ر.ک: واقعیت یهودستیزی از همین قلم، پژوهه صهیونیت، (کتاب دوم)، نشر مرکز مطالعات فلسطین، 1381.
[20]. تاریخ مورد نظر در متن اصلی (1166) اشتباه است.
[21]. تغییر اجباری و ظاهری دین از یهودیت به اسلام یا مسیحیت یا دینی دیگر.
[22]. دقت در ذکر تاریخ دقیق تولد و مرگ باب جالب توجه و قابل تأمل است.
[23]. اشتباه تاریخی در بعضی دوره ها مربوط به متن اصلی است.
[24]. در شرحی بر همین کتاب در نشریه افق بینا، ارگان یهودیان ایران، شماره 27 بر ناهمخوانی محتوایی بعضی مقالات و تکراری بودن آنها اشاره شده است.
[25]. نشر ویدا کتابی از ایشان تحت عنوان «نردبانی به آسمان» را در ایران، پیرامون یهودیت، منتشر کرد.
[26]. ص10، ترجمه فارسی.
[27]. Ger or Ger tzedek
[28]. Alan unterman, “Dictionary Of Jewish Lore & Legend” , T & H , London ,, p.
[29]. Goym
[30]. Jentile
[31]. برای اطلاع بیشتر ر.ک: «واقعیت یهودستیزی» از همین قلم. پژوهه صهیونیت «کتاب دوم» نشر مرکز مطالعات فلسطین، 1381.
[32]. Jean-Francois Gonthier
[33]. علیرضا ابوالمشهدی، «عنایات و کرامات حضرت دانیال نبی علیه السلام» ، نشر منتظران ظهور، خوزستان: 1378، ص 15.
[34]. عباس صالح مدرسه ای، «پیامبران سرزمین ما»، نشر پیام آزادی، تهران: 1378، ص 22.
[35]. عنایات و کرامات حضرت دانیال نبی علیه السلام، همان، ص 15.
[36]. پیامبران سرزمین ما، همان، ص 24.
[37]. عهد عتیق، کتاب دانیال، 1:6.
[38]. پیامبران سرزمین ما ، همان، ص 33.
[39]. همان، ص 34.
[40]. عنایات و کرامات حضرت دانیال نبی علیه السلام، همان، ص 15 و 16.
[41]. پیامبران سرزمین ما ، همان، ص 25.
[42]. عنایات و کرامات حضرت دانیال نبی علیه السلام ، همان، ص 26.
[43]. پیامبران سرزمین ما ، همان، ص 25.
[44]. تصویر صفحه 18 از متن اصلی فرزندان استر مؤید این ادعا است که متأسفانه در نسخه فارسی، این تصویر نیامده است.
[45]. همان، ص 27.
[46]. کتابی تحت همین عنوان نزدیک به 50 مورد از کرامات ایشان را ذکر کرده است.
[47]. عنایات و کرامات حضرت دانیال نبی علیه السلام ، همان، ص 16.
[48]. از اشتباهات بسیار … مترجم آن است که با وجود فراوانی معادل فارسی نتصر، آن را نتزر نگاشته است.
[49]. عهد عتیق، کتاب دانیال، مقدمه فارسی.
[50]. جالب است که نامی از دانیال نبی علیه السلام در کرونولوژی ابتدای متن نیز نیامده است.
[51]. وی مقاله مفصلی با عنوان «بناهای تاریخی یهودیان ایران و طرح نوسازی مقبره استر» در جلد اول از یهودیان ایرانی در تاریخ معاصر، دارد.
[52]. برای اطلاع بیشتر ر.ک: «دوران بی خبری یا غارت آثار فرهنگی ایرانیان»… نوشته رشید کیخسروی، ناشر مؤلف، 1363.
