سیره مردان آسمانی

مجله نامه جامعه فروردین 1389 - شماره 67

 
 
 
ابعاد مبارزات امام سجاد(ع)
 

با توجه به اوضاع دشوار و وضع فرهنگی امام زین العابدین(ع)، آن حضرت بار سه مسئولیت را به دوش می کشید: نخست باید معارف دین را به مردم می آموخت؛ زیرا بدون آشنایی مردم با دین نمی شود، به آنان امیدوار بود. دوم آنکه باید مسئله امامت را که از ذهن ها دور شده بود، برای مردم تشریح و بازسازی می کرد. مردم باید می دانستند که چه کسی لیاقت امامت را دارد و امثال عبدالملک نمی توانند جانشین پیامبر(ص)

باشند. سوم آنکه باید خود را به عنوان امام معرفی می کرد و این امر، در چنین خفقانی میسر نبود. از این رو، امام سجاد(ع) بیشترین تلاش خویش را صرف آشنا کردن مردم با آموزه ها و احکام دینی کرد که ثمرة تلاش سی و پنج سالة آن حضرت، تأسیس دانشگاه امام باقر و امام صادق8بود.

مبارزات امام سجاد(ع) در چند بعد صورت می گرفت:

1. افشاگری و رسوا ساختن دستگاه خلافت
 

از همان ابتدای امامت و دوران اسارت، امام سجاد(ع) با سخنرانی های بلیغ و محکم خویش، یزید و یزیدیان را رسوا می کرد. شهادت امام حسین(ع) افکار عمومی را متوجه وحشی گری یزید کرده بود و امام سجاد(ع) با توجه به این مسئله، با یاد آوری مکرر فاجعه کربلا، اجازه نمی داد ظلم و جنایت آنان به فراموشی سپرده شود. با دیدن آب، گریه می کرد و زمانی که از ایشان پرسیده می شد: آیا غم و اندوه شما پایانی ندارد؟ می فرمود: یعقوب دوازده پسر داشت. وقتی یکی از آنان ناپدید شد، در مصیبت فراق او مویش سپید، کمرش خم و چشمانش نابینا شد، در حالی که فرزندش زنده بود، اما من شهادت پدر، برادر و هفده تن از خاندانم را به چشم دیدم. چگونه حزن و اندوهم تمام شود و گریه ام کاهش یابد؟[1]

2. تبیین معارف دین با موعظه و نصیحت
 

امام سجاد(ع) در جامعه با بحران مدنیّت رو به رو بود و ضد ارزش ها، جای ارزش های دینی را گرفته بودند و از اسلام در جامعه اسلامی و حتی شهرهایی مانند مکه و مدینه، تنها نامی باقی مانده بود. از این رو، آن حضرت در تبلیغ پیامبرگونة خویش به فکر احیای احکام دین در جامعه بود، اما خفقان شدید و قرار داشتن ایشان در زیر ذره بین حکومت، مانع از آن بود که امام(ع) به طور مستقیم تبلیغ کند. از این رو، بهترین روش برای سوق دادن مردم به سمت دین، روش نصیحت و موعظه و استفاده از بیانات اخلاقی بود. حضرت با این شیوه، نه تنها اسلام را معرفی کرد؛ بلکه گاهی نیز در قالب بیان مسائل اخلاقی و مواعظ خویش، به مسئلة امامت و ولایت می پرداخت. [2]

3. تبیین حقایق دین در قالب دعا
 

کارسازترین سلاحی که امام سجاد(ع)برای مبارزه با دستگاه ظلم و احیای فرهنگ دینی در دست گرفت، بیان معارف و حقایق دین در قالب دعا بود. در دعاهایی که از زبان امام سجاد(ع) می شنویم، دریایی از معارف ناب شیعی موج می زند و غواصان این دریای نورانی، هر یک به وسع و توان خویش از این انوار الهی بهره مند می شوند. امام سجاد(ع) بسیاری از اهداف و مقاصد خویش را در قالب دعا و مناجات بیان می کردند. افزون بر اینها، پرورش روح حریّت و آزادمنشی و مبارزه با ذلّت و خواری، از مسائلی است که در دعاهای امام سجاد(ع) دیده می شوند.

پی نوشت:
 

[1]. صدوق، خصال، ص618.

[2]. همان، امالی، ص301، مجلس دوم.