دو دریا، دو تلاطم، یک ساحل/ مقاله برگزیده جشنواره خوارزمی

مجله دیدار آشنا بهمن و اسفند 1384، شماره 66

 
 
 
از سمت افقی خونین، در مرکز روحانی هستی. عطر محرم می وزد و دل های مشتاق را به پرواز، گرداگرد محور آفرینش فرا می خواند. اگرچه ظاهر زمین از کعبه گسترش یافت، اما مگر نه این که باید باطن امام را در کعبه جست وجو کرد؟!

اشتباه نیست اگر بگوییم که کربلا مرکز زمین است و برای رسیدن به مقصد نهایی خلقت، باید پروانه وار، دور این کعبه گشت و به آن عارف شد. حاجیان، برای شناخت حق، روز عرفه در صحرای عرفات اقامت می کنند و عاشقان، برای رسیدن به معرفت تجلی حق بر زمین، روز عاشورا در صحرای کربلا پرواز می کنند.

چه زیبا گفته اند که: «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» یعنی عاشق! تو باید در هر زمان و هرمکان، در پی عرفان باشی؛ چرا که عاشورا تنها یک روز نیست؛ از ابتدای آفرینش آدم، عاشورا هرروز تکرار می شود. کربلا تنها یک قطعه از خاک نیست؛ تمام زمین، پهنه کربلاست و عاشورا و کربلا پیوسته در زمین تکرار خواهد شد تا زمانی که زمین به آسمان پیوند بخورد و عاشق وقتی بارها فدا شدن حق را می بیند و مظلومیت او را، دلتنگ می شود و نجوا می کند: «این السبب المتصل بین الارض و السماء.»1

اما برای برقراری این پیوند، تنها دلتنگ شدن کافی نیست. این دلتنگی، جوانه ای است که گل معرفت را می رویاند. عاشق باید عارف باشد تا بتواند حلقه ای از حلقه های اتصال زمین و آسمان شود. عاشق باید عاشورا را بشناسد و منتقم را نیز، تا پس از تجلی آسمان بر روی خاک، در عاشورا و کربلایی دیگر، این بار با شکست واقعی و ظاهری جبهه باطل، پیروزی حق را در همه جهان جشن بگیرد و عدالت را در آن بگستراند.

انقلاب مهدوی با حکومت عدل الهی، در گسترة گیتی به بار خواهد نشست؛ این وعده قطعی و حتمی الهی است و عاشق منتظر در پی راهی است که خود را با این جریان حق طلبی که پرده دیگر عاشورا و پی آمد نهایی انقلاب حسینی است، همراه کند و در این مسیر، سعادت و سرافرازی خود را رقم بزند.

پس بر اوست که برای رسیدن به این هدف، هرکدام از این دو الگوی جهانی را بشناسد و در مسیر تحقق آرمان های انقلابیون مظلوم عاشورا گام بردارد.

با بررسی دعاها و زیارت های مربوط به سیدالشهدا علیه السلام و امام عصر عج الله تعالی فرجه، به ارتباط تنگاتنگ این دو دریای زلال، پی می بریم؛ چرا که مهدی عج الله تعالی فرجه، فرزند امام حسین علیه السلام است و فرهنگ انتظار، برآمده از فرهنگ عاشورا و انتظار حسین دیگری را کشیدن. این دو، پیوندی دیرین و مستحکم با یکدیگر دارند.

این ارتباط را با هم جست وجو می کنیم:

یاد حضرت مهدی (عج)، در میلاد امام حسین علیه السلام
نقطه آغازین ارتباط از تولد هر دو امام در ماه شعبان شروع می شود. جالب این که سوم شعبان، روز میلاد امام سوم شیعیان می باشد و پیشوای دوازدهم نیز دوازده روز بعد، در نیمه شعبان، دنیا را به وجود نورانی خویش نور باران کرده است. زاد روز امام حسین علیه السلام باید به یاد امام عصر عج الله تعالی فرجه، بود و در روز میلاد حضرت حجت عج الله تعالی فرجه باید سیدالشهدا را یاد کرد؛ در دعای هریک از این دو معصوم، جمله هایی را زیر لب زمزمه می کنیم که یاد دیگری را در دل زنده می کند.

شیعیان در سوم شعبان، روز میلاد سالار شهیدان، یاد فرزندان آن حضرت را در دل ها زنده می کنند؛ چرا که در توقیع مبارکی که از امام حسن عسکری علیه السلام برای «قاسم بن علاء همدانی» آمده، در زادروز امام حسین علیه السلام تصریح شده که: «خداوندا! من تو را به مقام مولود این روز می خوانم. او پیش از آن که چشم به دنیا بگشاید و پیش از آن که تولد یابد، وعده و خبر شهادتش داده شد. آسمان و هرکس در آن بود و زمین و هرکس بر روی آن بود، بر او گریه کرد … او که در عوض شهادتش، ائمه علیهم السلام از نسل او شدند و شفا در تربت او قرار داده شد. فوز و رستگاری با او در روز رجوع و بازگشت او و بازگشت اوصیای از خاندان او، بعد از قائم آنان و سپری شدن غیبت او می باشد.» 2

زیارت عاشورا و یاد حضرت مهدی (عج)
زیارت عاشورا که از سوی امام محمدباقر علیه السلام به شیعیان و شیفتگان، آموزش داده شده است، مضمون های والایی دارد. در بخشی از زیارت چنین آمده است: «ان یرزقنی طلب ثارک مع امام منصور من اهل بیت محمد صلی الله علیه وآله؛ از خداوند می خواهم خون خواهی تو را در کنار امام یاری شده از خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله، روزی ام گرداند.»

مقصود از امام منصور، امام عصر علیه السلام می باشد و نشانه منصور نامیدن ایشان، طلب خون جدشان است؛ پس حضرت قائم عج الله تعالی فرجه، ولی دم جد بزرگوارشان هستند. در قرآن نیز آمده: «و من قتل مظلوماً فقد جعلنا لولیه سلطاناً3؛ کسی که مظلوم کشته شده است، برای ولی اش حق سلطه و حق قصاص قرار دادیم.»

روز عاشورا و یاد حضرت مهدی (عج)
جلوه دیگر این ارتباط، روز عاشورا است؛ روزی که عاشقان باید به عشق مهدی عج الله تعالی فرجه و ذکر حسین علیهما السلام عزاداری کند، روزی که اشک ها و ناله ها، منتقم خون حسین علیه السلام را می طلبند تا با اجابت ندای یاری، انتقام خون سالار شهیدان علیه السلام را از ستم گران بگیرند. در روز عاشورا، همه جا یاد امام حسین، همراه نام حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه گرامی داشته می شود.

نوع تسلیت گویی که از امام باقر علیه السلام در روز عاشورا نقل شده این چنین است: «اعظم الله اجورنا بمصابنا بالحسین علیه السلام و جعلنا و ایاکم من الطالبین بثاره مع ولیه الامام المهدی من آل محمد صلی الله علیه واله؛4 خداوند اجر ما و شما را در مصیبت حسین علیه السلام بزرگ گرداند و ما و شما را از کسانی قرار دهد که به همراه ولی (خون) امام حسین علیه السلام، امام مهدی عج الله تعالی فرجه، از آل محمد صلی الله علیه وآله، طلب خون آن حضرت کرده و به خون خواهی او برخیزیم.»

یاد امام حسین علیه السلام در میلاد حضرت مهدی(عج)
با بررسی روایت ها، شب میلاد حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه، از با فضیلت ترین شب ها پس از شب قدر در طول سال به شمار می رود. در چنین شبی، عاشقان امام عصر عج الله تعالی فرجه یادی از جد بزرگوارشان می کنند و با زیارت عاشورا، جان خود را صفا می دهند؛ چون شب نیمه شعبان، شب زیارتی مخصوص سالار شهیدان است.

دعای ندبه ویاد امام حسین علیه السلام
ندبه، زمزمه صبح جمعه عاشقان است، در فراق امامشان. در بخش هایی از این دعا، به یاد سیدالشهدا علیه السلام نگاه ها منتظرتر می شود؛ چرا که بر لب ها، این الحسن این الحسین؟ این ابناءالحسین؟…این الطالب بدم المتقول بکربلا…» جاری است.

و این، یعنی حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه، منتقم است و روزی انتقام خون سید وسالار شهیدان را از دشمنان خداوند خواهد گرفت.

شب قدر و یاد امام حسین علیه السلام
امامان معصوم علیهم السلام در تفسیر سوره قدر می فرمایند: «فرشتگان در این شب، مقدرات یک سال را نزد ولی مطلق زمان آورده، بر او عرضه و تسلیم می کنند.» در همین شب که متعلق به امام زمان عج الله تعالی فرجه، می باشد، یکی از کارهای مستحبی، زیارت امام حسین علیه السلام است. 5

مشابهت در زمانه
دیگر محور هم سانی این دو امام بزرگوار، مشابهت در زمانه است. زمانه حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه و امام حسین علیه السلام در انحراف فکری و فساد اجتماعی، رواج بی دینی و بدعت در سطح جهانی، شبیه هم است.

امام حسین علیه السلام، زمانه خود را چنین توصیف می کند: «آیا نمی بینید که به حق عمل نمی شود و از باطل جلوگیری نمی گردد؟» 6

«همانا در شرایطی هستیم که سنت پیامبر از بین رفته و بدعت ها زنده شده است.» 7

حضرت علی علیه السلام می فرمایند: «زمانه مهدی علیه السلام چنین است؛ چون مهدی قیام کند، خواهش های نفسانی را به هدایت آسمانی بازگرداند؛ پس از آنکه رستگاری را به هوای نفس بازگردانده باشند و آرا و افکار را پیرو قرآن کند، پس از آن که قرآن را تابع رأی خود گردانده باشند… پس مهدی به شما نشان خواهد داد که روش عادلانه در حکومت، چگونه است و آن چه را که از کتاب و سنت متروک مانده، زنده خواهد ساخت.» 8

مشابهت در زمانه، ابعاد بی شماری دارد؛ از تبلیغات جبهه باطل گرفته تا حاکمیت خلفای جور و غربت دین در عرصه زندگی و جامعه. تبلیغات بنی امیه و معاویه علیه اهل بیت و امام حسین علیهم السلام، شباهت زیادی به تبلیغات کشورهای استکباری و صهیونیست ها علیه جهان اسلام، به ویژه علیه ایران اسلامی دارد.

کوفه؛ پایگاه مشترک
رابطه دیگر میان این دو امام و قیامشان، مرکز حکومت آن دو است. امام حسین علیه السلام از مکه به جانب کوفه رهسپار بود و شاید با رسیدن به کوفه، مانند پدر بزرگوارشان، آن جا را مقر حکومت خویش قرار می داد؛ ولی سپاهیان یزید راه را بر آن حضرت بستند و ایشان در دوم محرم، در کربلا منزل کرد.

زمانی که خورشید تابناک مکه ظهور کند، کوفه را به عنوان مقر حکومت خود برخواهد گزید. در روایت آمده که امام باقر علیه السلام فرمودند: «مهدی علیه السلام وارد کوفه می شود با سه پرچم …» 9 ودر روایتی دیگر آمده که ابوبکر حضرمی می گوید: به امام باقر یا امام صادق علیهما السلام گفتم: کدام سرزمین پس از حرم خدا وحرم پیامبر با فضیلت تر است؟ فرمود: «ای ابابکر! سرزمین کوفه که جایگاه پاکی است و در آن مسجد سهله قرار دارد و مسجدی که همه پیامبران در آن نماز خوانده اند. آن جا عدالت الهی پدیدار می گردد و قائم به عدل و قیام کنندگان پس از او، از همان جا خواهند بود. آن جا جایگاه پیامبران و جانشینان صالح آنان است.» 10

امام حسین علیه السلام از مکه به سمت کوفه رفت و حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه، از مکه به سوی کوفه خواهد رفت و مقر حکومت خود را در کوفه قرار خواهد داد؛ یعنی راه نیمه تمام سیدالشهدا علیه السلام را به پایان خواهد رساند.

قیام در روز عاشورا
در برخی روایت ها آمده است که قیام حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه مصادف با شهادت حضرت سیدالشهدا علیه السلام است و این مطلب ما را به یکی دیگر از پیوندهای ویژه صاحبان این دو قیام، رهنمون می سازد.

ارتباط بین روز عاشورا و قیام مهدی موعود علیه السلام، یک رابطه ملموس و قابل درک برای هر انسان عاقلی است؛ چرا که راه و هدف مهدی علیه السلام، همان هدف امام حسین علیه السلام در ابعاد گسترده جهانی است.

هدف های مشترک
مقصود از هدف های قیام قائم علیه السلام، چیزی است که آن حضرت برای دست یافتن به آن ها حرکتی را آغاز خواهد کرد. نمونه هایی از اهداف مقدس حضرت، از این قرار است: احیای اسلام و سنت نبوی و سیره علوی، تأمین قسط و عدل و حاکم کردن حق و نیرو بخشیدن به حق پرستان، آگاه ساختن مسلمانان و افشای ماهیت واقعی جباران و تأسیس یک مکتب عالی تربیتی و شخصیت بخشیدن به جامعه که همه این ها، در اندیشه و عمل حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه و یارانش جلوه گر خواهد بود. اهداف یاد شده، همان اهداف عاشورا است؛ زیرا حسین علیه السلام و مهدی عج الله تعالی فرجه، پیروان یک مکتب اند.

طلب یاری
طلب یاری، آخرین وجه مشترک این دو بزرگوار است.

فریاد یاری خواهی سیدالشهدا علیه السلام هنوز هم به گوش می رسد: هل من ناصر ینصرنی؟ هل من مغیث یغیثنا؟! آیا کسی هست که مرا یاری کند؟ آیا کسی هست که به داد ما برسد؟12

فریاد حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه نیز همیشه بلند است؛ آیا کسی هست که مهدی آل محمد صلی الله علیه وآله را یاری کند؟

حضرت حجت بن الحسن علیه السلام در روز ظهور خود، به دیوار کعبه تکیه داده بانگ بر می دارد: «ای مردم! ما از خدا یاری می جوییم؛ هرکه می خواهد ما را اجابت کند…» 13

* * *

* بارالها! اشک های سرگردانمان را در خیمه مصیبت حسینت پناه ده و از اجر بی پایانش محروم مساز!

* پروردگارا! مخواه که به ندای «ارجعی» لبیک گوییم، درحالی که «ونجعلهم الوارثین» را در قالب دیده ننشانده باشیم!

* یا رحمان! بگذار در پیروزی نهایی حق با دستان آسمانی مهدی ات شریک باشیم؛ بخواهمان برای خودت، به عشق حسینت و در راه مهدی ات!

پی نوشت ها:
1. دعای ندبه.

2. شیخ طوسی، مصباح المجتهد، ص 826.

3. اسرا: 33.

4. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 14،ص 509.

5. کلینی، اصول کافی، ج 1، صص 248 و 250.

6. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 75، ص 116؛ تحف العقول، ص 245.

7. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 44، ص 339.

8. نهج البلاغه، خطبة 138، ترجمه: محمد دشتی.

9. محمدبن الحسن الفنال، روضه الواعظین، ج 2، ص 263.

10. ابن قولویه، کامل الزیارات، ترجمه سیدمحمدجواد، ذهنی تهرانی.

11. شیخ طوسی، الغیبه، ص 452.

12. کلینی، اصول کافی، ج 8، ص 278.

13. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 238.