زیارت آل یاسین یکی از زیارات معروف و معتبر شیعه است که از سوی امام زمان (عج) به شیعیان تعلیم داده شده است. این زیارت با سلام بر «آل یاسین» آغاز می‌شود و در ادامه، با عبارات و اوصافی والا، مقام و منزلت امام عصر (عج) را توصیف می‌کند. یکی از فرازهای برجسته این زیارت، جمله‌ی «السَّلامُ عَلَیْكَ یَا بابَ اللَّهِ وَ دَیّانَ دینِهِ» است که در این مقاله، به شرح و تبیین این عبارت پرداخته می‌شود.

مفهوم «باب الله» در زیارت آل یاسین
در این فراز، امام زمان (عج) به عنوان «باب الله» مورد خطاب قرار گرفته‌اند. «باب» در زبان عربی به معنای «در» است و «باب الله» به معنای «درگاه خداوند» تعبیر می‌شود. این تعبیر نشان‌دهنده‌ی آن است که امام، واسطه و مسیر ارتباطی میان خلق و خالق است. در روایات متعدد، ائمه معصومین (ع) به عنوان «ابواب الله» معرفی شده‌اند. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «الْأَوْصِيَاءُ هُمْ‏ أَبْوَابُ‏ اللَّهِ‏ عَزَّ وَ جَلَّ الَّتِي يُؤْتَى مِنْهَا وَ لَوْلَاهُمْ مَا عُرِفَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ یعنی «اوصیا [پیامبران] درهای خداوند عزوجل هستند که از آن‌ها وارد می‌شوند و اگر آن‌ها نبودند، خداوند شناخته نمی‌شد» 

این تعبیر نشان می‌دهد که شناخت حقیقی خداوند و تقرب به او، از طریق امام ممکن است. امام به عنوان «باب الله»، راهنمایی است که انسان‌ها را به سوی خداوند هدایت می‌کند و بدون وجود او، مسیر شناخت الهی ناقص می‌ماند.

«دیّان دین الله»؛ حاکم و مجری دین الهی
عبارت «دَیّانَ دینِهِ» به معنای «حاکم و مجری دین خداوند» است. «دیّان» از ریشه‌ی «دین» به معنای جزا دادن و حکم کردن است و در اینجا به معنای کسی است که مسئولیت اجرای احکام و قوانین دین را بر عهده دارد. امام زمان (عج) به عنوان «دیّان دین الله»، مسئول حفظ، تبیین و اجرای دین الهی هستند و در زمان ظهور، عدالت را در سراسر جهان برقرار خواهند کرد.

در روایات آمده است که امام علی (ع) نیز به عنوان «دیّان» معرفی شده‌اند. در کتاب سلیم بن قیس هلالی آمده است: «عَلِيٌ‏ دَيَّانُ‏ هَذِهِ الْأُمَّةِ»؛ یعنی «علی، حاکم و مجری این امت است»

ارتباط میان «باب الله» و «دیّان دین الله»
این دو عنوان، مکمل یکدیگرند. امام به عنوان «باب الله»، واسطه‌ی فیض الهی و راه ارتباطی میان خداوند و بندگان است و به عنوان «دیّان دین الله»، مجری و حاکم بر اجرای احکام و قوانین الهی در جامعه است. این دو مقام نشان‌دهنده‌ی نقش جامع امام در هدایت معنوی و رهبری اجتماعی امت است.

فراز «السَّلامُ عَلَیْكَ یَا بابَ اللَّهِ وَ دَیّانَ دینِهِ» در زیارت آل یاسین، بیانگر مقام والای امام زمان (عج) به عنوان واسطه‌ی فیض الهی و حاکم بر اجرای دین خداوند است. این عبارات، نشان‌دهنده‌ی نقش حیاتی امام در هدایت معنوی و رهبری اجتماعی امت اسلامی است و تأکیدی است بر اهمیت شناخت و ارتباط با امام عصر (عج) در مسیر تقرب به خداوند.