نماز؛ دژ مستحکم روح در کلام آیتالله قاضی
راز حفاظتی بینظیر در سایه نماز، تسبیح حضرت زهرا (س) و آیتالکرسی از منظر آیتالله سیدعلی قاضی
نماز؛ دژ مستحکم روح در کلام آیتالله قاضی
به زبان دل: نماز در فرهنگ اسلامی نهتنها عبادتی ظاهری، بلکه محور حیات معنوی انسان شمرده میشود. این حقیقت را بهزیبایی میتوان در کلمات نورانی یکی از بزرگترین عارفان معاصر، آیتالله سیدعلی قاضی، مشاهده کرد. ایشان میفرمایند:
“اگر نماز را تحفظ کردید، همه چیزتان محفوظ میماند، و تسبیح صدیقهکبری که از ذکر کبیره به شمار میآید، و آیتالکرسی در تعقیب نماز ترک نشود…”
این سخن کلیدی، نقشهای راهبردی برای حفاظت همهجانبه از جان و زندگی انسان است. در این بخش، به تبیین جایگاه نماز در این منظومه نجاتبخش میپردازیم و لایههای عمیق آن را در قالب یک گفتگوی عرفانی، قرآنی و روانشناختی بررسی خواهیم کرد.
فصل اول: نماز؛ ستون دین، محور سلوک قرآن کریم بارها و بارها بر اقامه نماز تأکید دارد. در سوره عنکبوت آیه ۴۵ آمده است:
“إِنَّ الصَّلاَةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ”
این آیه، نهتنها از اثر بازدارنده نماز سخن میگوید، بلکه آن را عامل پالایش روح از ناپاکیها میداند. در سخنان ائمه اطهار نیز، نماز «ستون دین» معرفی شده است. بدون آن، بنای ایمان سست و ناپایدار خواهد بود.
از دیدگاه سیدعلی قاضی، نماز نهتنها ابزار تقرب به خدا، بلکه ابزاری برای تنظیم تمام ابعاد زندگی است: از اخلاق فردی گرفته تا روابط اجتماعی، از مدیریت هیجانات گرفته تا رسیدن به آرامش معنوی.
فصل دوم: تحفظ نماز یعنی چه؟ تحفظ، در لغت به معنای حفظ کامل، مراقبت مستمر و مواظبت آگاهانه است. اما این واژه در بُعد عرفانی، مفهومی ژرفتر دارد:
۱. تحفظ زمانی: تأکید بر اقامه نماز در اول وقت. این نشانه تسلیم بودن به فرمان الهی و نظم معنوی در زندگی است. ۲. تحفظ مکانی: انتخاب مکان مناسب برای نماز، با توجه به طهارت، سکون و احترام. ۳. تحفظ قلبی: حضور قلب در نماز، یعنی اینکه دل انسان همزمان با زبانش با خدا سخن بگوید. ۴. تحفظ باطنی: پرهیز از هرگونه غفلت، ریا، عادتگرایی و تبدیل نماز به یک رفتار بیروح.
سیدعلی قاضی معتقد بود هر که نماز را با این شرایط بجا آورد، نه تنها از گناهان محفوظ میماند بلکه راه سلوک برایش گشوده میشود.
فصل سوم: آثار حفاظتی نماز بر جان و زندگی نماز، اگر بهدرستی اقامه شود، مانند سپری محکم انسان را در برابر بلاهای دنیوی و اخروی محافظت میکند. برخی از این آثار عبارتاند از:
حفاظت از ذهن: کاهش استرس، تمرکز ذهنی، پاکسازی افکار منفی.
حفاظت از قلب: ایجاد آرامش درونی، تقویت ایمان، رهایی از اضطراب.
حفاظت از روابط: تقویت حس شفقت، تواضع و احترام به دیگران.
حفاظت از رزق: روایات فراوانی وجود دارد که نماز موجب برکت در روزی و دفع فقر میشود.
در واقع، نماز همچون نوری است که تمامی زوایای زندگی را روشن میکند.
فصل چهارم: نماز و اتصال به منبع قدرت الهی نماز، تنها بیان درخواستها و نیایشها نیست، بلکه اتصال به سرچشمه قدرت و نور است. هنگامی که بنده، در نماز به رکوع و سجود میافتد، عملاً اعلام میکند که هیچ قدرتی جز خدا نیست. این تمرین روزانه، ناخودآگاهِ انسان را با حقیقت وجودیاش پیوند میزند و او را از ترس، وابستگیها و دلبستگیهای دنیوی آزاد میکند.
سیدعلی قاضی بارها فرمودهاند که: «سالک، تا نماز خود را اصلاح نکند، راهی به سلوک نخواهد داشت.» نماز در نگاه ایشان، نه آغاز راه که خود راه است.
فصل پنجم: نمونههایی از بزرگان علامه طباطبایی در جایی فرموده بود: «آنچه دارم، از دو چیز است؛ نماز اول وقت و عنایات استاد قاضی.»
همچنین آیتالله بهجت همواره میفرمود: «اگر کسی واقعاً نماز بخواند، به همهچیز میرسد.»
این تأکید علما، ریشه در تجربه عملی و شهود قلبی آنان دارد که در طول سالها بهدست آمده است.
فصل ششم: نماز و برنامهریزی زندگی اگر نماز را محور زمانبندی روزانه خود قرار دهیم، خواهیم دید که:
روز با معنویت آغاز میشود.
کارها برکت میگیرند.
وقتها به بطالت نمیگذرد.
دل، در آرامش و ذهن در تمرکز قرار میگیرد.
نماز، ستون برنامهریزی موفق نیز هست. زیرا کسی که متعهد به اقامه نماز در وقت مشخص باشد، میآموزد که برای همه چیز برنامه داشته باشد.
فصل هفتم: جمعبندی سخن آیتالله قاضی را اگر با دقت بنگریم، خواهیم دید که تحفظ نماز، نه یک توصیه ساده بلکه یک نسخه شفا برای زندگی است. او میگوید: «اگر نماز را تحفظ کردید، همه چیزتان محفوظ میماند.» این یعنی:
آرامش ذهنی و روانی
گشایش در امور زندگی
دوری از آسیبهای اجتماعی
برکت در وقت و رزق
رشد روحی و معرفتی
در واقع، نماز دریچهای است به سمت آسمان، فرصتی برای پالایش درونی، ابزاری برای ایجاد تعادل در زندگی و پلی برای رسیدن به قرب الهی.