مجله نامه جامعه مرداد 1389، شماره 71
سرمقاله
 
 
 
ماه شعبان چند گنج و گنجینه را در خود جای داده است که ارزش و بهای آن ها بر ما کاملاً روشن نیست:

1. صلوات شعبانیه[1]
این صلوات یادگاری است از سیدالساجدین، زین العابدین، امام علی بن الحسین علیه السلام که به قرائت آن در هر روز به هنگام ظهر و در شب نیمه ماه سفارش شده است. در این صلوات تعابیر و مضامین بس زیبا و گویا و رسایی به کار رفته است که آن ها را می توان در محورهای زیر فهرست نمود:

پیامبر و خاندان او، مخزن علم و حکمت الهی اند و گوهر دین را جز در این خاندان نباید جست وجو کرد.

تنها راه سعادت بشر، تبعیت از این خاندان و همراهی و همگامی با آنان است. ملازمان با آنان رهروان صراط مستقیم اند و متقدمان و متأخران، درمانده و منحرف. در طی این مسیر افراط و تفریط، پذیرفتنی نیست.

جهان بستر فتنه هاست و انسان نشانه تیرهای فتنه است. در دریای مشکلات، پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام او کشتی نجات اند و خداوند از آنان دژهای مستحکم و پناهگاه های امن ساخته است تا انسان ها راه به ساحل نجات برند.

بزرگترین خطای آدمیان در این جهان، پایمال کردن حقوق خاندان رسالت بوده و هست. حق بزرگی که آنان بر عالم و آدم دارند به این آسانی ادا شدنی نیست. ـ گام اول رهروان، ایمان و اعتقاد به این سرمایه ها و گام دوم، اقدام و عمل مطابق سیره و سنت آنان است و شعبان برای اقدام، فرصتی است استثنایی و یکی از بهترین زمان ها برای رهایی.

2. مناجات شعبانیه
یکی از نغزترین و زیباترین مناجات های وارد شده در این ماه “مناجات شعبانیه” است. این مناجات را حضرت امیر علیه السلام و امامان دیگر در “ماه شعبان” می خوانده اند. [2] امام خمینی قدس سرّه در زمینه این مناجات سخنانی شنیدنی دارند، ایشان می گویند: “من ندیده ام در ادعیه، دعایی را که گفته شده باشد همه امام ها این دعا را می خواندند، در دعای شعبانیه این هست؛ اما من یادم نیست که در یک دعای دیگری دیده باشم که همه ائمه این را می خواندند. این مناجات شعبانیه برای این است که شما را، همه را مهیا کند برای “ضیافه اللّه"… اگر نبود در ادعیه الا دعای مناجات شعبانیه، کافی بود برای اینکه امامان ما، امامان بحق اند؛ آن هایی که این دعا را انشاء کردند و تعقیب کردند. تمام این مسائلی که عرفا در طول کتاب های طولانی خودشان می گویند در چند کلمه مناجات شعبانیه هست… . این ادعیه با یک زبان خاصی که در دعاها هست این ها این انسان را دستش را می گیرد و می بردش به بالا، آن بالایی که من و شما نمی توانیم بفهمیم".[3]

برخی از مفاهیم والا و بلند این مناجات را می توان در محورهای زیر فهرست نمود:

بازگشت انسان گریزپا به درگاه خالق بی همتا.

امیدواری به عفو و رحمت بی نهایت خداوند.

گرانی از پاسخ گویی در قیامت.

بازخوانی عمر سپری شده در بی خبری و فاصله گیری از خداوند به خاطر سرمستی جوانی.

درخواست بهترین دارایی یعنی دل عاشق، زبان صادق و چشم بیننده حقایق.

درخواست پناهندگی و راه یافتگی به بارگاه معبود.

درخواست انقطاع کامل از هر چه جز او، دریدن حجاب های نور در پرتو روشن ضمیری و راهیابی به کانون عظمت الهی.

باشد که بر ساحل این دریا بنشینیم و نمی از این یم برگیریم.

3. اعیاد شعبانیه
ماه شعبان نسبت به سایر ماه ها از این امتیاز برخوردار است که ماه ولادت هاست، ماه سرور اهل بیت علیهم السلام و شادمانی دل هاست. در چنین ماهی در آسمان ولایت، چندین ستاره پرفروغ هدایت دیده عالمیان را به نور جمال خویش منور ساختند و جهان، ولادت آنان را به نظاره نشست:

ولادت با سعادت امام حسین علیه السلام

میلاد مسعود امام علی بن الحسین علیه السلام

ولادت فرخنده امام زمان

ولادت با سعادت حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام

سلام بر حسین علیه السلام پیشوای آزادگان، سلام بر ماه بنی هاشم سقای لب تشنگان، سلام بر زینت عبادت کنندگان و سلام بر مهدی، امام منتظران.

4. اعمال شعبانیه
مؤمنان در این ماه به اعمال فراوان دیگری نیز سفارش شده اند که نمونه هایی از این اعمال عبارتند از:

روزه؛ از امام صادق علیه السلام گزارش شده است که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله چون هلال ماه شعبان را می دید دستور می داد، منادی ندا در دهد که ای مردم! شعبان ماه من است، خدا رحمت کند کسی را که مرا در ماه من یاری رساند. آن گاه فرمود: امیر مؤمنان علیه السلام فرمود: از آن هنگام که صدای منادی رسول خدا صلی الله علیه و آله را شنیدم، روزه ماه شعبان را ترک نکردم.[4]

نقل است که پیامبر صلی الله علیه و آله ماه شعبان را روزه می گرفت و آن را به ماه رمضان وصل می کرد.

استغفار

صدقه؛ داوود بن کثیر، از امام صادق علیه السلام پرسید: بهترین عمل در ماه شعبان چیست؟ پاسخ شنید: صدقه و استغفار[5]

نمازهای خاص در مناسبت های مختلف این ماه[6]

5. خطبه شعبانیه
از امام هشتم علیه السلام در حدیثی که سند آن به امیرمؤمنان علیه السلام می رسد، گزارش شده است که روزی [در آستانه ماه رمضان] رسول خدا صلی الله علیه و آله برای ما خطبه خواند و فرمود: “ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما رو کرده است. ماهی که نزد خدا، بهترین ماه هاست و روزهایش بهترین روزها و شب هایش بهترین شب ها و ساعت هایش بهترین ساعت هاست". [7]

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در این خطبه نسبتاً مفصل، ضمن برشمردن جایگاه و اهمیت ماه مبارک رمضان، مجموعه ای بسیار ارزشمند از توصیه های اخلاقی ـ تربیتی و اعمال عبادی را به مردم آموخته است. آنان که اراده کرده اند جان خویش را در جاری زلال ماه مبارک شستشو دهند، خوب است خطبه شعبانیه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را در ماه شعبان بازبینی کنند و پیام آن را به گوش دل بشنوند و رهنمودهای آن را به کار گیرند.                                            و من الله توفیق

پی نوشت:
[1]. اقبال الاعمال، ص 687 .
[2]. همان، ص 685 .
[3]. صحیفه امام، ج 13، ص 31 و 32.
[4] . إقبال‏الأعمال، ص 683 .
[5] . همان، ص 685 .
[6]. ر.ک؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان .
[7] . بحارالأنوار، ج 93، ص 357.