مقابله با فقر ناشی از قطع رابطه با کفار (سوره توبه، آیه 28)
مقابله با فقر ناشی از قطع رابطه با کفار (سوره توبه، آیه 28)
اسلام به عنوان یک دین کامل و جامع، برای هر بخش از زندگی انسان‌ها راهکارهای دقیقی ارائه داده است. از عبادات فردی و اجتماعی گرفته تا مسائلی مانند اخلاق، عدالت اجتماعی و تعاملات اقتصادی. یکی از مسائلی که در قرآن و سنت به آن تأکید شده است، روابط مسلمانان با غیرمسلمانان، به ویژه مشرکان است. در این راستا، یکی از آیات مهم قرآن که به این موضوع پرداخته، آیه 28 از سوره توبه است. این آیه در واقع یک دستور ویژه به مسلمانان می‌دهد که از ارتباط با مشرکان دوری کنند و به نوعی به اهمیت فقر اقتصادی و عدم ترس از آن در صورت قطع روابط با کفار اشاره دارد. در این مقاله، سعی داریم به شرح و توضیح این آیه بپردازیم و نحوه مقابله با فقر ناشی از قطع رابطه با کفار را در چارچوب مفاهیم اسلامی مورد بررسی قرار دهیم.
ترجمه و توضیح آیه
آیه 28 از سوره توبه چنین آمده است:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلَا یَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَٰذَا وَإِنْ خِفْتُمْ عَیْبَةً فَسَاءَتِکُمْ فَإِنَّ اللَّهَ فَیُوَفِّقْکُمْ»
ترجمه این آیه به فارسی به این صورت است:
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مشرکان نجس هستند و نباید در این سال بعد از آن از مسجد الحرام نزدیک شوند. و اگر ترس از تهدید اقتصادی دارید، بدانید که خداوند به شما کمک خواهد کرد.»
1. مفهوم اصلی آیه
آیه فوق به یک حکم شریعتی اشاره دارد که مسلمانان را از حضور مشرکان در مسجد الحرام پس از سالی خاص منع می‌کند. این حکم در شرایطی مطرح می‌شود که مسلمانان از همکاری اقتصادی یا تجاری با مشرکان می‌ترسند و نگرانی دارند که قطع رابطه با آنان ممکن است به فقر و مشکلات اقتصادی منتهی شود. خداوند در این آیه به مؤمنان اطمینان می‌دهد که در صورت رعایت دستورات الهی و پرهیز از ارتباط با مشرکان، او حمایت و کمک‌های خود را از آنان دریغ نخواهد کرد.
2. آیا فقر همیشه نتیجه قطع رابطه با کفار است؟
برای درک کامل پیام این آیه، باید به این سؤال مهم پاسخ داد که آیا قطع رابطه با کفار همیشه به فقر اقتصادی می‌انجامد؟ در واقع، این آیه به هیچ وجه قطع رابطه با کفار را به عنوان عاملی برای فقر معرفی نمی‌کند، بلکه بر عکس، به مسلمانان هشدار می‌دهد که نباید از ترس فقر از انجام دستورات الهی و پرهیز از گناه بترسند. خداوند در قرآن در سوره طلاق آیه 2 و 3 می‌فرماید:
«و هر کس از خدا بترسد، برای او راهی از رهایی فراهم می‌کند، و او را از جایی که گمان نمی‌کند روزی می‌دهد.»
این آیه نشان می‌دهد که فقر تنها نتیجه قطع ارتباط با کفار نیست، بلکه خداوند قادر است روزی و برکت را از جایی که انسان حتی فکرش را نمی‌کند به او عطا کند.
3. قطعی بودن حمایت الهی
آیه 28 سوره توبه همچنین بر این نکته تأکید می‌کند که اگر مسلمانان در برابر تهدیدات اقتصادی و اجتماعی ناشی از قطع روابط با مشرکان صبور باشند، خداوند خود آنان را کمک خواهد کرد. در واقع، این آیه به مسلمانان یادآوری می‌کند که هیچ چیزی نمی‌تواند مانع از تحقق وعده‌های الهی شود و اگر کسی در راه خدا گام بردارد، خداوند به او کمک خواهد کرد.
در تاریخ اسلام نیز نمونه‌های زیادی وجود دارد که مسلمانان در شرایط سخت اقتصادی، به دلیل وفاداری به دین خود، از خداوند کمک‌های غیرقابل پیش‌بینی دریافت کرده‌اند. این نشان می‌دهد که قوانین خداوند همواره در راستای خیر و برکت برای مؤمنان است.
4. قطع رابطه با کفار: آیا فقط یک حکم اقتصادی است؟
اگرچه آیه 28 سوره توبه در ابتدا به نظر می‌رسد که یک حکم اقتصادی است، اما واقعیت این است که این حکم دارای ابعاد مختلفی است. در واقع، قطع رابطه با کفار و مشرکان نه تنها یک حکم اقتصادی، بلکه یک حکم اخلاقی و دینی است. قرآن کریم در سوره آل عمران آیه 28 می‌فرماید:
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! جز به آن کسانی که ایمان آورده‌اند و در راه خدا جهاد می‌کنند، با کسانی که شما را دشمن خدا می‌دانند، دوستی نکنید.»
این آیه نشان می‌دهد که قطع رابطه با کفار نه تنها برای محافظت از جامعه مسلمانان در برابر آسیب‌های اقتصادی است، بلکه به منظور حفظ هویت دینی و اخلاقی جامعه نیز اهمیت دارد.
5. تأثیرات اجتماعی و فرهنگی قطع رابطه با کفار
قطع رابطه با کفار تنها به جنبه‌های اقتصادی محدود نمی‌شود. یکی از مهم‌ترین ابعاد آن، تأثیرات اجتماعی و فرهنگی است. در جوامع اسلامی، یکی از تهدیدهای بزرگ، تحت تأثیر قرار گرفتن فرهنگ اسلامی و اخلاقیات جامعه است. در صورت برقراری روابط نزدیک با مشرکان و کفار، ممکن است فرهنگ غربی یا غیر اسلامی به تدریج جایگزین فرهنگ اسلامی شود و جامعه مسلمان دچار بحران هویتی گردد. این امر می‌تواند به بحران‌های اجتماعی و اقتصادی منجر شود.
6. چرا خداوند مؤمنان را از ترس فقر مطمئن می‌سازد؟
در شرایطی که مسلمانان به دلیل قطع روابط با کفار ممکن است احساس نگرانی و ترس از کمبود منابع اقتصادی و رفاه کنند، خداوند در این آیه به آنان اطمینان می‌دهد که در چنین شرایطی او از آنها حمایت خواهد کرد. این پیام به مسلمانان نشان می‌دهد که ایمان به خدا و پیروی از دستورات او نه تنها موجب تقویت روحیه ایمانی می‌شود، بلکه باعث می‌شود که مسلمانان در برابر مشکلات زندگی مقاوم‌تر باشند و از حمایت‌های الهی بهره‌مند گردند.
7. راهکارهای عملی برای مقابله با فقر ناشی از قطع رابطه با کفار
1. توسعه اقتصادی اسلامی
یکی از راهکارهای عملی برای مقابله با فقر ناشی از قطع رابطه با کفار، توسعه اقتصاد اسلامی است. این امر می‌تواند شامل تقویت صنایع داخلی، ایجاد شغل‌های جدید با تأکید بر تولیدات اسلامی، حمایت از کسب و کارهای کوچک و متوسط و استفاده از منابع طبیعی باشد. اگر مسلمانان در راستای تأسیس یک اقتصاد مستقل و پایدار گام بردارند، دیگر نیازی به ارتباطات اقتصادی با کفار نخواهند داشت.
2. تقویت شبکه‌های تعاون و همکاری درون‌دینی
یکی دیگر از راهکارها تقویت شبکه‌های تعاون و همکاری در داخل جوامع مسلمان است. مسلمانان باید با هم همکاری کنند تا در برابر مشکلات اقتصادی به یکدیگر کمک کنند. این امر می‌تواند شامل سیستم‌های قرض‌الحسنه، شرکت‌های تعاونی، و بازارهای اسلامی باشد که افراد مسلمان بدون نیاز به ارتباطات اقتصادی با کفار، نیازهای خود را برآورده کنند.
3. ایجاد فرهنگ تولید و خودکفایی
ایجاد یک فرهنگ تولید و خودکفایی در میان مسلمانان می‌تواند کمک شایانی به کاهش وابستگی به کفار و خارج از جوامع اسلامی کند. با حمایت از کشاورزی، صنایع دستی، و تولیدات داخلی می‌توان جلوی بسیاری از مشکلات اقتصادی را گرفت.
8. آیه 28 سوره توبه
آیه 28 سوره توبه، علاوه بر اینکه یک حکم شریعتی است، در واقع یک پیام به مسلمانان می‌دهد که در صورت قطع روابط با کفار، نباید از مشکلات اقتصادی ترسید، زیرا خداوند همواره از مؤمنان حمایت خواهد کرد. بر این اساس، مسلمانان باید به خداوند توکل کنند و به دنبال راه‌های جایگزینی برای تأمین نیازهای اقتصادی خود باشند که بر اساس اصول اسلامی استوار باشد.