مغز متفکر جهان اسلام
روزی در محضر درس پدرش استاد یعنی محمد باقر علیه السلام به این قسمت از فیزیک ارسطو که در جهان بیش از چهار عنصر وجود ندارد که عبارت است از خاک و آب و باد و آتش، جعفر صادق ایراد گرفت و گفت: حیرت می کنم که مردی چون ارسطو چگونه متوجه نگردیده که خاک یک عنصر نیست بلکه در خاک عناصر متعدده وجود دارد و هر یک از فلزات که در خاک می‌باشد یک عنصر جداگانه به شمار می‌آید؟!
از زمان ارسطو تا دورۀ جعفر صادق به تقریب هزار سال گذشته بود و در آن مدت طولانی عناصر اربعه به طوری که ارسطو گفت یکی از ارکان علم الاشیاء محسوب می‌شدند و کسی نبود که به آن عقیده نداشته باشد و در اندیشۀ هیچ کس خطور نمی‌کرد که با آن عقیده مخالفت نماید.
بعد از هزار سال یک پسر که هنوز دوازده سال از عمرش نمی‌گذشت گفت که خاک یک عنصر نیست بلکه متشکِّل از عناصر متعدّد است.
همین پسر بعد از اینکه خود شروع به تدریس کرد عنصر دیگر را هم از لحاظ بسیط بودن تخطئه نمود و گفت: باد یک عنصر نیست، بلکه متشکِّل از چند عنصر می‌باشد.
جعفر صادق علیه السلام هزار و یکصد سال قبل از علمای قرن هیجدهم میلادی اروپا که اجزای هوا را کشف و از هم جدا نمودند گفت که باد (یا هوا) یک عنصر نیست بلکه از چند عنصر به وجود آمده است.
اگر در مورد خاک، بعد از تفکّر و تعقّل می‌پذیرفتند که یک عنصر نیست و چند عنصر است در مورد باد کسی از لحاظ اینکه یک عنصر است تردید نداشت.
برجسته‌ترین دانشمندان فیزیکی جهان بعد از ارسطو نمی‌دانستند که باد یک عنصر بسیط نیست حتی در قرن هیجدهم میلادی که یکی از قرون درخشندۀ علم بود تا زمان «لاووازِیه» دانشمند فرانسوی، عدّه‌ای از علماء باد( یا هوا) را یک عنصر بسیط می‌دانستند و فکر نمی‌کردند که مخلوطی از چند عنصر است و بعد از اینکه لاووازیه اکسیژن را از سایر گازهائی که در هوا هست جدا کرد و نشان داد که اکسیژن در تنفّس و سوختن چه اثر بزرگی دارد، جمهور علماء قبول کردند که هوا بسیط نیست بلکه متشکل از چند گاز است. و در یکی از روزهای سال 179 میلادی سرِ لاووازیه را با ساطور گیوتین از بدنش جدا کردند و پدر شیمی جدید را که اگر زنده می‌ماند شاید موفّق به اکتشافات دیگر می‌شد به دنیای دیگر فرستادند.
بنابراین جعفر صادق که متوجه شد: هوا یک عنصر بسیط نیست هزار و یکصد سال از زمان خود پیش بود.
شیعیان می‌گویند که جعفرصادق علیه السلام این واقعیّت علمی و واقعیتهای علمی دیگر را با علم لَدُنِّی یعنی علم امامت استنباط کرد.
امروز این موضوع در نظر ما عادی جلوه می‌کند برای این که می‌دانیم در جهان ما یکصدو دو عنصر وجود دارد اما در قرن هفتم میلادی و أوَّل هجری یک نظریّۀ بزرگ انقلابی بود و عقول بشری در آن قرن نمی‌توانست بپذیرد که هوا یک عنصر بسیط نباشد، و باز می‌گوئیم که در آن عصر و اعصار بعد تا قرن هیجدهم میلادی اروپا ظرفیّت تحمّل آن عقیدۀ علمی و انقلابی و چیزهای دیگر را که جعفر صادق علیه السلام گفت و در فصول آینده ذکر خواهد شد نداشت…
اکسیژن هوا
او در محضر درس خود گفت: هوا دارای چند جزء است و یکی از اجزای هوا دربعضی از اجسام دخالت می‌کند و آنها را تغییر می‌دهد و از بین اجزای متعدّد هوا همان است که کمک به سوزانیدن می‌نماید، و اگر کمک آن نباشد اجسامی که قابل سوختن هستند نمی‌سوزند.
این نظریّه از طرف خود جعفر صادق علیه السلام انبساط پیدا کرد، و او باز در دروس خود گفت: آنچه در هوا کمک به سوزانیدن اجسام می‌نماید اگر از هوا جدا شود و به طور خالص به دست بیاید طوری از لحاظ سوزانیدن اجسام نافذ است که با آن می‌توان حَدید (آهن) را سوزانید.
بنابر این هزار سال قبل از پِریسْتِلی و پیش از لاووازیه جعفر صادق علیه السلام اکسیژن را به خوبی وصف کرد و فقط نام اکسیژن یا (مُوَلِّدُ الْحُمُوضَة) را روی آن نگذاشت.
پریستلی با این که اکسیژن را کشف کرد نتوانست بفهمد که آهن را می‌سوزاند. لاووازیه با اینکه قسمتهائی از خواصِّ اکسیژن را با آزمایش استنباط کرد نتوانست بفهمد که آن گاز سوزانندۀ آهن است ولی جعفرصادق علیه السلام هزار سال قبل از او به این موضوع پی‌برد. امروز می‌دانیم که هرگاه یک قطعه آهن را به طوری داغ کنیم که قرمز بشود و بعد آن را در اکسیژن خالص فرو ببریم با شعله‌ای درخشنده می‌سوزد. همان طور که در چراغهای روغنی یا نفتی قدیم فتیله را با روغن یا نفت مشتعل می‌کردند و در نور آن شب را بسر می‌بردند می‌توان چراغی ساخت که فتیلۀ آن از آهن باشد و آن در
اکسیژن مایع فرو برود، و اگر فتیله را طوری حرارت بدهند که قرمز شود با نوری بسیار درخشان شب را روشن خواهد کرد.
روایت می‌کنند که یک روز محمد باقر علیه السلام پدر جعفر صادق علیه السلام در محضر درس گفت: باکمک علم، به‌وسیلۀ آب که خاموش کنندۀ آتش است می‌توان آتش افروخت.
این گفته اگر چون یک تعبیر شاعرانه جلوه‌گر نمی‌شد بی‌معنی جلوه می‌کرد و تا مدَّتی آنهائی که آن روایت را می‌شنیدند فکر می‌کردند که محمّد باقر علیه السلام تعبیری شاعرانه را بر زبان آورده، ولی از قرن هیجدهم به بعد محقَّق شد که به وسیلۀ آب با کمک علم می‌توان آتش افروخت آن هم آتشی گرمتر از آتشی که با چوب یا ذغال افروخته شود، زیرا حرارت سوختن (هیدروژن) که یکی از دو جزء آب می‌باشد ب اکسیژن به 6664 درجه می‌رسد، و عمل سوزانیدن هیدروژن به وسیلۀ اکسیژن را «اوکسیدْ رُژِنْ» می‌نامند و در صنعت برای جوش دادن فلزَّات یا برای شکافتن قطعات فلز خیلی مورد استفاده قرار می‌گیرد
از امام صادق (ع) ، رساله‌اي در علم كيميا تحت عنوان «رسالة في علم الصناعة و الحجر المكرم» باقيمانده كه دكتر «روسكا» آن را به زبان آلماني ترجمه و در سال 1924 آن را تحت عنوان «جعفر صادق امام شيعيان ، كيمياگر عربي» در «هايدبرگ» به چاپ رسانده است.
