فرصت پرواز/مناسبت های مذهبی ماه شعبان

مجله خُلُق خرداد و تیر 1388 - شماره 11

 
 
 
بسمه تعالی

ماه رمضان نزدیک است. فقط یک ماه دیگر تا ضیافت بزرگ الهی فرصت داریم، چقدر خود را برای آن مهمانی بزرگ آماده کرده ایم؟ در ماه رجب چه توشه ای کسب کردیم و برای استفاده بهتر از ماه شعبان چه فکری داریم؟ مبادا شعبان هم بگذرد و ما بدون تحول روحی و با آلودگی به مهمانی خداوند وارد شویم. مبادا بر زنگارهای دل غلبه نکنیم و دیو درونمان را بیرون نرانیم که در این صورت جایی برای محبوبمان نخواهد ماند.

خلوت دل نیست جای صحبت اغیار

دیو چو بیرون رود فرشته درآید

ندا دهیم: «واسمع دعائی اذا دَعَوْتک؛ بشنو دعای مرا وقتی تو را می خوانم»1، ولی جوابی نشنویم. «لعلک لم تحب ان تسمع دعایی؛ شاید دوست نداری که صدایم را بشنوی»2.

باید فکری کرد. باید فرصت های طلایی شعبان را شناخت و استفاده کرد. شاید، هم بتوانیم از شاخه های «زقّوم» جدا شویم و به شاخه های «طوبا» درآویزیم3. شاید ما هم ملقب به مدال «نعم العبد» شویم و مهمان حقیقی و واقعی ماه مبارک رمضان گردیم.

مراقبت های ماه شعبان
مناجات شعبانیه
از مهم ترین مراقبت های این ماه برای سالک، مناجات معروف شعبانیه است. به فرموده میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، بعضی این ماه را به خاطر همین مناجات دوست دارند و هر لحظه اشتیاق آمدن آن ماه را می کشند4. مناجات شعبانیه مناجاتی است که همه ائمه: آن را می خواندند؛ مناجاتی است که به فرموده امام خمینی(ره) بهترین مناجات است5.

مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی در مورد این مناجات می نویسند: «به طور کلی این مناجات از مهم ترین اعمال این ماه برای سالک است، بلکه سزاست که بعضی از عبارات آن در تمام سال ترک نشود و در قنوت نمازها از این مناجات زیاد خوانده شود.

… به هر حال، این مناجات بزرگی است و یکی از ارمغان های آل محمد: می باشد که بزرگی آن را کسی که قلب سالم و گوش شنوایی داشته باشد، درک می کند و اهل غفلت از درک فواید و نورهای آن بی بهره اند».

این مناجات را در هر لحظه از این ماه می توان خواند، بلکه در غیر ماه شعبان هم هر وقت حال معنوی خوبی وجود داشت، خواندن آن مناسب است.

روزه های این ماه
از امام صادق(ع) حکایت شده که چون ماه شعبان می رسید، امام سجاد7 اصحاب خود را جمع می کردند و می فرمودند: می دانید این ماه چه ماهی است؟ این ماه شعبان است! در این ماه حضرت رسول6 می فرمودند: شعبان ماه من است. پس روزه بدارید در این ماه برای محبّت پیامبر6 خود و برای تقرّب به سوی پروردگار خود. به حق آن خدایی که جان علی بن حسین(ع) به دست قدرت اوست، سوگند یاد می کنم که از پدرم حسین بن علی(ع) شنیدم که فرمود: از پدرش امیر مؤمنان7 شنید: هر که شعبان را برای محبّت پیامبر خدا6 و تقرّب به سوی خدا روزه بگیرد، خدا او را دوست دارد و او را به کرامت خود نزدیک گرداند.

و در روایت دیگری آمده است که پیامبر6 هر وقت هلال شعبان را می دیدند، می فرمود به منادی که در مدینه ندا دهد: ای مردم، آگاه باشید که شعبان ماه من است. پس خدا رحمت کند کسی را که یاری کند مرا بر ماه من؛ یعنی روزه بدارد آن را.

مرحوم ملکی تبریزی می فرمایند: «از اعمال مهم در این ماه روزه است، به اندازه ای که مناسب با حال انسان باشد …. و گمان نمی کنم با یک- دو روز روزه گرفتن وارد این دعوت شود و از کسانی باشد که بتوان گفت به رسول خدا کمک کرده است». البته بعضی از روزهای این ماه برای روزه گرفتن فضیلت بیشتری دارد که برای آگاهی بیشتر، می توان به کتب ادعیه مانند مفاتیح الجنان مراجعه کرد.

برای این ماه اعمال مهم دیگری از قبیل «صلوات شعبانیه»، نمازهای شب این ماه، نماز روزهای پنجشنبه و اذکار استغفار و … نیز ذکر شده که برای آشنایی تفصیلی با آنها می توان به کتاب های اقبال، مفاتیح و المراقبات مراجعه کرد.

اعیاد ماه
سوم، چهارم و پنجم شعبان، به ترتیب روز ولادت حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، حضرت ابوالفضل7 و امام سجاد7 است. در این ایام مبارک سه نور از انوار مقدس الهی و سه وجود عرشی در فرش حاضر شدند تا زمینیان از نور وجودشان بهره برند، تا فرشیان عرشی شوند، تا رهجویان، راهبر و راهنما را بشناسند و به هدف عالی عبودیت و قرب برسند که جز آنان دیگر مدعیان، کورند و خود نیازمند چراغ راه اند و نتوانند عصاکش کوری دگر شوند.

مرحوم ملکی تبریزی در مورد روز سوم شعبان فرموده است: این روز به جهت تولد امام حسین(ع) در آن، روز بزرگی بوده و سالک باید به مقدار توانایی با روزه، زیارت و دعاهایی که در این روز وارد شده و سایر طاعت ها، شکر این روز را به جا آورد. سالک می تواند این روز را پناه خود قرار دهد و با آن نجات پیدا کند. و دو بال روح و عقل خود را به دست آورده تا بتواند با اهل معنا در آسمان های قرب و رضوان پرواز کند. باید توجه داشت که خوشحالی اهل بیت: در این روز همراه با اندوه و عزا بود و سالک نیز باید چنین باشد.

نیمه شعبان
از امام صادق(ع) روایت است که از امام محمد باقر7 از فضیلت شب نیمة شعبان سؤال شد. حضرت فرمودند: «آن شب بعد از شب قدر با فضیلت ترین شب هاست. در آن شب خداوند به بندگان فضل خود را عطا می فرماید و ایشان را با مَنّ و کرم خویش می آمرزد. پس در آن شب برای تقرّب جستن به سوی خدای تعالی سعی و کوشش کنید. به درستی که خدا به ذات مقدّس خود قسم یاد فرموده که سائلی را از درگاه خود دست خالی برنگرداند. تا زمانی که گناهی را سؤال نکند و این شب آن شبی است که حق تعالی قرار داده آن را برای ما در مقابل شب قدر که آن را برای پیغمبر6 قرار داده است. پس در دعا و ثنا بر خدای تعالی کوشش کنید».

شب نیمه شعبان از شب های بسیار مهم است که غفلت از آن حسرت فراوان به دنبال دارد و اعمال بسیار دارد که توجه به آنها برای سالک مهم و ضروری است و در کتب مفصل ذکر شده است.

روز نیمه شعبان روز تولّد منجی بشر، یگانه سکّان دار کشتی هدایت، حضرت حجت ابن الصادق(ع) است. روز ولادت قلب تپنده عالم وجود، ثمره ولایت و امامت و کشتی نجات امّت از ضلالت است و چه مولودی مبارک تر از مولود این روز. آن نور مقدسی که حضرت صادق(ع) در موردش فرمود: «لو أدرکتُهُ لَخَدَمْتُهُ ایّامَ حیوتی؛ اگر او را درک می کردم، تمام عمر خدمتش می کردم».

حضرت رضا(ع) با شنیدن نامش تمام قد می ایستاد و دست بر سر می گذاشت و او را احترام می کرد. شایسته و لازم است که برای کسب معرفت هر چه بیشتر این امام بزرگ، بکوشیم و از کوتاهی ها و قدرنشناسی هایمان اظهار شرم کنیم و با حضرتش عهد و پیمان بندیم که در بیعتی که بر گردن داریم، کوتاهی نکنیم، ان شاءالله.

در دهه آخر این ماه، سالک باید توجه داشته باشد که هر لحظه به ماه مبارک رمضان نزدیک می گردد و از درگاه احدیّت ملتمسانه بخواهد تا او را پاک وارد ماه مبارک رمضان بگرداند و این ذکر را مدام زیر لب بگوید: «اللّهم إن لم تکن غفرتَ لَنا فیما مضی مِن شعبان فاغفر لنا فیما بقی منه؛ بارخدایا! اگر در روزهایی که از شعبان گذشته، ما را نیامرزیده ای، پس در مدت باقی مانده، بیامرز».