راز خیزش مدعیان دروغین مهدویت؛ از بحرانهای سیاسی تا تحریف روایات
✨ راز خیزش مدعیان دروغین مهدویت؛ از بحرانهای سیاسی تا تحریف روایات
🔍 بررسی زمینههای تاریخی ظهور مدعیان دروغین مهدویت در دوران بنیامیه و عباسیان
🕯️ اندیشه مهدویت
اندیشه مهدویت، یکی از بنیادیترین اعتقادات در مکتب تشیع است. باور به منجی آخرالزمان که جهان را پر از عدل و داد خواهد کرد، آنچنان جایگاه رفیعی در دین اسلام دارد که انکار آن، به معنای انکار وعده الهی تلقی میشود. اما همین اعتقاد نورانی، در طول تاریخ، بارها مورد سوءاستفاده قرار گرفته است؛ بهویژه در دورانهای بحرانی، گروههایی برای جلب حمایت مردمی، چهرهای جعلی از مهدی موعود ارائه دادند. این مقاله، به تحلیل دقیق زمینههای تاریخی شکلگیری مدعیان دروغین مهدویت در دوران اموی و عباسی میپردازد.
بخش اول: زمینههای سیاسی و اجتماعی در پیدایش مدعیان دروغین مهدویت
۱. شورشهای سیاسی و بسترسازی اجتماعی برای ادعای مهدویت
✅ بستر نارضایتی عمومی از حاکمیت بنیامیه
در واپسین سالهای حکومت بنیامیه، ظلم گسترده، شکاف طبقاتی، بیعدالتیهای مذهبی و سیاسی، جامعه اسلامی را دچار خشم و یأس کرده بود. مردم بهدنبال منجی بودند، کسی که عدالت را برپا کند و بساط ظلم را برچیند.
همین فضا، فرصت مناسبی برای سوءاستفاده سیاسی ایجاد کرد. بسیاری از رهبران قیامها برای تحریک مردم، ادعای مهدویت کردند یا خود را نماینده مهدی معرفی نمودند. برخی از این قیامها عبارتاند از:
📌 قیام زید بن علی (رحمهالله)
زید بن علی، فرزند امام زینالعابدین (ع)، علیه ظلم هشام بن عبدالملک قیام کرد. او هرچند ادعای مهدویت نداشت، اما طرفدارانش پس از شهادت وی، او را به عنوان «مهدی» معرفی کردند و ادعا کردند که زنده است و بازخواهد گشت. این عقیده بعدها به شکلگیری فرقه زیدیه منجر شد.
📌 قیام نفس زکیه
محمد بن عبدالله بن حسن، معروف به “نفس زکیه"، یکی از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) بود که علیه منصور عباسی قیام کرد. وی توسط بسیاری از علویان و حتی برخی بزرگان به عنوان “مهدی موعود” شناخته میشد. شعار اصلی قیام او «الرضا من آل محمد» بود.
📌 قیام خراسانیان و نقش ابومسلم
ابومسلم خراسانی، با استفاده از نفرت عمومی نسبت به بنیامیه، زمینه را برای ظهور عباسیان فراهم کرد. شعار او «الرضا من آل محمد» بود، اما در عمل، خلافت را به خاندان عباس سپرد. این حرکت نوعی مصادره شعار مهدویت به نفع عباسیان بود.
📌 استفاده تبلیغاتی عباسیان از لقب «مهدی»
اولین خلیفه عباسی، «سفاح»، برادر خود عبدالله بن محمد را با لقب «مهدی» معرفی کرد. این لقب، بخشی از پروپاگاندای سیاسی عباسیان برای مشروعیت بخشیدن به خلافتشان بود. آنها سعی کردند مهدی موعود را نه از نسل علی و فاطمه، بلکه از نسل عباس، عموی پیامبر نشان دهند.
بخش دوم: جعل احادیث و تحریف در مفهوم مهدویت توسط عباسیان
۲. جعل روایت به عنوان ابزاری برای تحکیم قدرت
عباسیان که در ابتدا با شعار «الرضا من آل محمد» دل مردم را بهدست آورده بودند، پس از استقرار خلافت، برای تثبیت جایگاه خود، به جعل حدیث روی آوردند.
📚 نمونهای از جعل: روایت خزاعی
از جمله احادیث جعلی، روایت خزاعی است که میگوید:
«المَهدیُّ مِن وُلدِ العَباس»
“مهدی از نسل عباس است.”
این روایت در منابع اهلبیت وجود ندارد و با دهها روایت صحیح که مهدی را از نسل فاطمه (س) و فرزندان امام حسین (ع) معرفی میکنند، در تعارض است. هدف این روایت، تحریف جریان مهدویت و مصادره آن به نفع بنیعباس بود.
❌ پیامدهای جعل احادیث
کاهش اعتبار روایات اصیل مهدوی
سردرگمی مردم در شناخت مصداق حقیقی مهدی (عج)
فرصتسازی برای مدعیان دروغین مهدویت
استفاده ابزاری از دین برای توجیه حکومتهای ظالم
🔥 نمونههای دیگر جعل و تحریف:
نسب دادن مهدی به عبدالله بن عباس یا دیگر افراد خاندان عباسی
تخریب شخصیت امامان شیعه و تقلیل جایگاه آنان در برابر خلفای عباسی
تحریف مفهوم غیبت، ظهور و علائم آخرالزمان بر مبنای منافع سیاسی
💬 سخن ائمه (ع) درباره مدعیان دروغین
امام جواد علیهالسلام، در دورهای زندگی میکرد که این تحریفها به اوج رسیده بود. ایشان با بیان روایات ناب، ویژگیهای واقعی امام مهدی (عج) را شرح دادند تا از فتنه مدعیان دروغین جلوگیری شود. (در بخش بعدی به تبیین موضع امام جواد علیهالسلام خواهیم پرداخت.)