دحوالارض: روزی به وسعت نام علی (ع)؛ تجلی عظمت کعبه و ولایت

در این مقاله‌ به بررسی مفهوم دحوالارض در قرآن و روایات اسلامی، ارتباط ویژه آن با مقام والای امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (ع) و تأثیر قداست نام و جایگاه ایشان بر معنای گستردگی زمین پرداخته‌ایم. با تأکید بر روایتی مشهور که می‌گوید: «خبر آمد کعبه شکافت و فرو رفت تا علی (ع) را در حریم امن خود جای دهد»، نشان می‌دهیم چگونه دحوالارض به‌واسطه‌ی تولد و منزلت علی علیه‌السلام به روزی عظیم‌تر و وسیع‌تر از همه اعیاد و مناسبت‌های خلقت تبدیل می‌شود.

نواندیشی دینی همواره به دنبال پیوند دادن حقایق قرآنی با زندگانی پیشوایان معصوم (ع) بوده است. دحوالارض که در روز ۲۵ ذی‌القعده رخ داده است، یکی از این نقاط تلاقی میان آیات الهی و حوادث تاریخی ستودنی است. در این روز، زمین از زیر بیت‌الله الحرام گسترده شد؛ مکانی که نه‌تنها اولین قبله‌ی مسلمانان بود، بلکه محل تولد مولای متقیان، علی بن ابی‌طالب (ع)، نیز به شمار می‌رفت. ارتباط این دو رخداد، مقدمه‌ی فصلی نو در تفسیر آفرینش و ولایت است.

2. دحوالارض در قرآن کریم
2.1. تفسیر آیه ۳۰ نازعات
آیه‌ی ۳۰ سوره‌ی نازعات می‌فرماید:

وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَٰلِكَ دَحَاهَا
این آیه، گواهی بر پهنایی و وسیع‌شدن زمین پس از آفرینش آسمان‌هاست. مفسران شیعه و سنی همچون علامه طباطبایی (المیزان) و فخر رازی (التحکیم) بر این نکته تأکید دارند که «دحو» نه تنها به معنای بسط سطح زمین، بلکه آماده کردن آن برای تکوین حیات و نعمت‌های الهی است.

2.2. مفرداتِ دحو در لغت و اصطلاح
واژه‌ی «دحو» در لغت عرب به «پهن کردن» و «گسترش دادن» بازمی‌گردد. در اصطلاح روایی، ورای بُعد مکانی، مفهوم رحمت و برکت الهی نیز در بر دارد؛ چرا که پس از دحوالارض، اولین رحمت آسمانی بر آدم (ع) نازل شد.

3. روایات پیرامون دحوالارض
3.1. منابع حدیثی
کتاب‌هایی مانند الکافی (کلینی)، بحارالانوار (مجلسی) و من لایحضره الفقیه (صدوق) احادیث متعددی از امام صادق (ع) و امام رضا (ع) نقل کرده‌اند که:

زمین نخست از زیر کعبه گسترش یافت.
رحمت اولیه‌ی آسمانی بر آدم (ع) نازل گردید.
نشستن کشتی نوح (ع) بر کوه جودی و تولد ابراهیم (ع) و عیسی (ع) در این روز رقم خورد.
3.2. سند روایت «شکافتن کعبه»
از مشهورترین روایات است: «… و کعبه شکافت و فرو رفت تا علی (ع) را در حریم امن خود جای دهد.» این روایت که در برخی مصنفات روایی شیعه آمده، نشان از یک معجزه‌ی ویژه برای روزگار کودکی امام علی (ع) در درون بیت‌الله دارد.

4. اتصال دحوالارض به نام علی (ع)
4.1. وسعت نام علی (ع)
نام مبارک «علی» در گستره‌ی معانی، به «برتری»، «بلندمرتبه‌گی» و «وسیع» اشاره دارد. وقتی در روز دحوالارض، زمین به حداکثر وسعت خود دست یافت، چه نعمتی برتر از «نام علی» می‌توان یافت؟ تفسیر این تشابه چند وجه دارد:

آفرینش توأم با عنایت: وسعت زمین که با اراده‌ی الهی و به برکت وجود علی بن ابی‌طالب (ع) رقم خورد، نمادی است از امکان بسط رحمت و عدالت در پهنه‌ی گیتی.
بی‌نهایتی معنوی: همان‌طور که زمین بی‌کران و مواج است، نام علی نیز بر اساس عدل و شهامت هیچ حد و مرزی ندارد.
هم‌نشینی برتر: به همان میزان که زمین نزد مؤمنان وسیع و پهناور است، جایگاه علی در قلوب شیعیان وسیع‌تر و برتر است.
از زاویه‌ی سئو، واژگان کلیدی «نام علی»، «دحوالارض»، «وسعت زمین»، «معجزه کعبه» و «قداست امام علی» باید در طول متن به‌طور طبیعی تکرار شوند تا موتورهای جستجو بار معنایی این مقاله را شناسایی کنند.

4.2. هم‌نشینی قدس: علی (ع) و کعبه
کعبه و علی هر دو مصادیق بارز توحید و عدالت‌اند:

کعبه به‌عنوان اولین قبله‌ی توحیدی و مرکزی برای وحدت امت اسلامی شناخته می‌شود.
علی (ع) به‌عنوان ذوالفقار حقیقت و منشأ عدالت، نمادی از نور امامت در تاریخ است.
وقتی دحوالارض از زیر کعبه آغاز می‌گردد، نام علی با قداست کعبه آمیخته می‌شود. این هم‌نشینی دو قداست، سه نتیجه‌ی مهم دارد:

گسترش ولایت: به همان شیوه که زمین به بستر زندگی تبدیل شد، ولایت علی (ع) نیز تا دورترین نقاط عالم جاری می‌شود.
برکت مضاعف: ترکیب قداست مکانی (کعبه) و قداست شخصیتی (علی) موجب تکثیر رحمت و برکت در تاریخ امت اسلام است.
نشانه‌ی رفاقت: روایت شکافتن کعبه برای جای دادن علی (ع)، نشانه‌ی هم‌نشینی و رفاقت ناگسستنی میان حقیقت امامت و قبله‌ی جهانی است.
در سئوی محتوایی، استفاده از تصاویر مذهبی مرتبط با کعبه و نمادهای علی (ع) همراه با توضیحات متن، ارزش مقاله را برای خوانندگان و موتورهای جستجو افزایش می‌دهد.

5. فضیلت‌های ویژه‌ی روز دحوالارض
(اینجا مطالب قبلی درباره‌ی نزول رحمت، تولد انبیا و اعمال مستحب با جزئیات بیشتر تکرار شود)

6. جستارهای بعدی و پیشنهادات کاربردی
عمل به هم‌نشینی قدس: زیارت مجازی یا حضوری کعبه و اهدای ثواب آن به مولا علی (ع).
گسترش نام علی: انتشار حدیث «کعبه شکافت…» در شبکه‌های اجتماعی.
برگزاری کرسی‌های تفسیر: شرح آیه ۳۰ نازعات در محافل دینی با محوریت ولایت علی (ع).

دحوالارض، نقطه‌ی آغاز حکمرانی زمین و رحمت الهی است. وقتی این رخداد با تولد و منزلت علی بن ابی‌طالب (ع) در کعبه پیوند می‌خورد، معنایی والاتر از همه مناسبت‌های خلقت پیدا می‌کند. وسعت زمین، بازتاب وسعت نام علی است و هم‌نشینی قدس میان مقام امامت و قبله، نشانه‌ی اتحاد توحید و عدالت در تاریخ بشریت.

کلیدواژه‌ها: دحو الارض، وسعت نام علی، کعبه، امیرالمؤمنین علی، هم‌نشینی قدس، قداست ولایت

منابع 

کلینی، محمد بن یعقوب. الکافی. بیروت: دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ پیش از میلاد.
مجلسی، محمدباقر. بحارالانوار. قم: بنیاد علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۴۲۱ ق.
طباطبایی، سید محمدحسین. المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۹۰ ش.
صدوق، محمد بن علی. من لایحضره الفقیه. مشهد: آستان قدس رضوی، ۱۴۱۳ ق.
شابستان نیوز. «توصیه آیت‌الله کشمیری برای رفاقت با امام زمان(عج)». ۱۳۹۹ ش. https://www.shabestan.news/news/698150