جویبار رجب الاصب جاریست!
جویبار رجب الاصب جاریست!
ماه مبارک رجب یکی از ماه های بسیار پر خیر و برکت است. ماهی که بندگان خالص الهی خود را آماده تربیت و تزکیه نفس و خودسازی می کنند تا برای ورود به ماه مبارک شعبان با خلوص بیشتر خود را آماده کنند. شستشو در رجب و ماه شعبان مقدمه ای برای مهمانی خدا و ماه مبارک رمضان است.
منبع : اختصاصی حوزه نت ,
سجاده رجبیون
این روزها وقتی سجاده نمازت را پهن می کنی، به آسمان خیزه می شوی تا منتظر کمر خمیده و نورانی ماه شوی، کتاب دعایت را ورق می زنی و می بینی که جای جای آن رحمت خداوند گسترانیده شده است. خداوند به تو می گوید گناهانت را می آمرزم، اگرچه به تعداد قطرات باران و برگ درختان و کف دریاها باشد. جای دیگر تو را صدا می زند و بشارت می دهد که نجات یافتی، از هر شدت و سختی.
گذر ثانیه های رجب المکرم
ثانیه ها از پی هم می گذرند تا لحظه ورود ماهی از ماه خدا را نوید دهند، ماهی که در آن ندای «این رجبیون» طنین انداز می شود تا مشتاقان قرب الهی با صیقل دادن دل برای ورود به ماه میهمانی پروردگار آماده شوند.
«ماه رجب، جویباری از بهشت» می خوانیم: «اگرچه اجزاء زمان همانند یکدیگرند، خداوند متعال برخی امور یکسان را از طریق اعطای حرمت و قداست افزونتری به آنها، از ویژگی خاصی برخوردار ساخته که دیگر امور از این خصوصیت بی بهره اند، امتیاز دادن به پاره ای از ماه ها به لحاظ برخورداری این ایام از حرمتی بیشتر، از آن جهت است که خداوند متعال حرمت را در این اوقات سخت تر و ناخوشایندتر از هتک حرمت در سایر ماه ها مقدر فرموده که عصیان در برابر حق و ارتکاب گناه در چنین ایامی مجازاتی شدیدتر در پی داشته و اعمال حسنه در آنها پاداشی دو چندان را برای صاحبش به ارمغان می آورد، برخی مؤمنان و وارستگان به درک و حرمت نهادن چنین اوقاتی شائقند و سعی بر آن دارند که از طریق ذکر، عبادت و دعا این مقطع از زمان را احیا کرده و در واقع یک تمایل درونی برای برخورداری از فضائل چنین لحظاتی گرانبها را در خود احساس می نمایند و به شکوفایی آن مبادرت می ورزند، وقتی خداوند متعال خواستار آن است که با بنده خود از در دوستی و عاطفه درآید او را در اوقات و فرصت های پرفضیلت با اعمالی برتر، والا و شایسته مشغول می کند.
این الرجبیون!
بنابراین آن که آهنگ دریافت مهر الهی را در اعماق قلب خویش می پروراند ضرورت دارد تمام توان خویش را به کار گیرد تا در چنین اوقات فروزانی در غفلت به سر نبرد چرا که چنان اوقات شریفی موسم خیرات و سوداگری هایی است که منافع فراوانی را برای او به دنبال می آورد، در غیر این صورت از پیروزی و رستگاری محروم می ماند و از قافله پرهیزگاران فاصله می گیرد».
رجب نردبان ماه شعبان و رمضان
همچنین در بخش «مراقبات ماه رجب» آورده شده است: «در یکی از مراقبت های مهم در این ماه به یاد داشتن حدیث «ملک داعی» است که از پیامبر(ص) روایت شده که فرمود: خدای متعال در آسمان هفتم فرشته ای را قرار داده است که «داعی» گفته می شود. هنگامی که ماه رجب آمد، این فرشته در هر شب این ماه تا صبح می گوید: خوشا به حال تسبیح کنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خدای متعال می فرماید: همنشین کسی هستم که با من همنشینی کند، فرمانبردار کسی هستم که فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان بخشایش هستم. ماه ماه من، بنده بنده من و رحمت رحمت من است. هر کسی در این ماه مرا بخواند او را اجابت می کنم و هر کس از من بخواهد به او می دهم و هر کس از من هدایت بخواهد او را هدایت می کنم. این ماه را رشته ای بین خود و بندگانم قرار دادم که هر کس آن را بگیرد به من می رسد».
الا یا اهل ایمان
در مطلب «کجایند مردان و زنان رجب» می خوانیم: «برای درآمدن در جرگه اهل ایمان و برای تقرب جستن به یقین مؤمنانه هیچ راهی چون عبادت نیست: و پروردگارت را عبادت کن تا تو را یقین در رسد. و ماه رجب آغاز دوره ویژه عبادت و عبودیت است. ندای این الرّجبیون متوجه کسانی است که این روزها را به جدّ می گیرند و به عبادت می گذرانند و قدم به قدم آماده مناجات با پروردگار خویش آن هم از نوع مناجات شعبانیه و سرانجام ورود در ضیافت الهی در ماه مبارک رمضان می شوند.
در میان نسخه های متعددی که ادیان و مکاتب گوناگون برای رهایی آدمی از ضعف ها، کاستی ها، سستی ها و آشفتگی ها می پیچند نسخه اسلامی، نیل به ایمانِ توأم با بصیرت است که برای احراز و تثبیت آن باید به عبادت با همه ابعاد و انواعش روآورد. کمال اخلاقی و همبستگیِ اجتماعی از کم ترین دستاوردهای ایمان و عبادت است».
بندگان خالص میدان عمل
باب الحوائج حضرت امام موسی کاظم(ع) در خصوص اهمیت ماه رجب می فرمایند: ماه رجب، ماه بزرگی است که در آن(پاداش) حسنات چند برابر است و گناهان(آدمی) در آن آمرزیده می شود، کسی که یک روز در ماه رجب روزه بگیرد، آتش جهنم به اندازه ۱۰۰ سال از او فاصله می گیرد و کسی که سه روز (در این ماه) روزه بگیرد، بهشت برای او واجب می شود.[1]
همچنین امام صادق(ع) درباره فضیلت روزه داری در ماه رجب می فرمایند: حضرت نوح(ع) در روز اول ماه رجب سوار بر کشتی شد و به همراهان دستور داد، این روز را روزه بگیرند و فرمود هر که این روز را روزه بدارد آتش جهنم یک سال از او دور شود و کسی که هفت روز از این ماه را روزه بدارد هفت درب جهنم بر او بسته شود و اگر هشت روز روزه بدارد هشت درب بهشت به روی او باز می شود و کسی که پانزده روز روزه بدارد خداوند حوائج او را بر آورده کند و کسی بیشتر از این مقدار روزه بگیرد خداوند افزون به او عنایت کند.[2]
اعمالی که برای این ماه در روایات ذکر شده به دو گونه است؛ قسمتی از این اعمال مربوط به همه روزهای ماه است، مانند روزه گرفتن و بعضی از اذکار و ادعیه و قسمت دیگر آن مربوط به زمان های مخصوصی از این ماه، مانند اعمال و دعاها و نمازهایی که برای هر شب و روز این ماه وارد شده است و همچنین اعمالی که در «ایام البیض» روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری سفارش به انجام آن شده است.
اعمال مشترک ماه رجب
روزه:
امام کاظم(ع) در این باره می فرماید: رجب، نام رودی در بهشت است که از شیر سپیدتر و از عسل شیرین تر است، کسی که یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند متعال از آن رود به او می نوشاند.[3]
-اذکار:
رسول خدا(ص) می فرماید: کسی که در ماه رجب ۱۰۰ مرتبه این ذکر را بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» و بعد از پایان آن انفاقی کند، خداوند امر او را به رحمت و آمرزش پایان برد. .. و هنگامی که خداوند را در روز قیامت ملاقات کند، خداوند به او گوید: به سلطنت من اقرار کردی پس هر درخواستی داری بنما تا اجابت کنم که کسی جز من نمی تواند خواسته های تو را برآورد.[4]
همچنین پیامبر(ص) در روایتی دیگر دیگر می فرماید: کسی که ۱۰۰۰ مرتبه در این ماه «َلا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» بگوید خداوند ۱۰۰ هزار پاداش در نامه عمل او می نویسد.[5]
اعمال مخصوص ماه رجب
از جمله اعمال مخصوص این ماه غسل شب اول، شب پانزدهم، شب آخر[6] نمازهای شب جمعه اول ماه رجب«لیلة الرغائب»[7]، نمازهای شب سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم«لیالی البیض»[8]، انجام عمره[9]، زیارت امام حسین(ع)[10] و زیارت امام رضا(ع)[11] است.
همان طور که گفته شد از جمله اعمال این ماه، نمازهایی است که در هر شب باید خوانده شود و کیفیت آن در روایات آمده است[12] که در ادامه می آید:
نماز در هر شب ماه رجب
در هر شب، دو رکعت، بعد از «حمد» سه مرتبه سوره «کافرون» و یک مرتبه سوره «توحید» خوانده شود و چون سلام دهد، دست ها را بلند کند و بگوید:
«لا اله الا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و هو حیّ لا یموت بیده الخیر و هو علی کلّ شیء قدیر و الیه المصیر و لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم صلّ علی محمد النّبیّ الامّیّ و آله» و دست ها را به صورت خود بکشد.
رسول اکرم(ص) درباره این نماز می فرماید: کسی که این عمل را به جا آورد، حق تعالی دعای او را مستجاب می گرداند و ثواب ۶۰ حج و ۶۰ عمره به او عطا می کند.[13]
نماز اولین شب جمعه ماه رجب
اولین شب جمعه این ماه «لیلة الرغائب» نام دارد که دارای فضیلت بسیاری است. دستور این عمل چنین است: روز پنج شنبه را روزه بگیرد و بین نماز مغرب و عشاء ۱۲ رکعت نماز دو رکعتی به ترتیب زیر بخواند:
- در هر رکعت بعد از «حمد» سه مرتبه سوره «قدر» و دوازده مرتبه سوره «توحید».
- بعد از نمازها بگوید: «اللهمّ صلّ علی محمّد النّبیّ الامّیّ و آله»
- سپس سجده کند و ۷۰ مرتبه بگوید: «سبّوح قدّوس ربّ الملائکة و الرّوح»
-سپس از سجده برخیزد و بگوید: «ربّ اغفر و ارحم و تجاوز عمّا تعلم انّک انت العلیّ العظیم»
- بار دیگر به سجده رود و ۷۰ مرتبه بگوید: «سبّوح قدّوس ربّ الملائکة و الروح». و در خاتمه نیازمندی های خویش را از خداوند طلب کند.[14]
نماز در روز جمعه ماه رجب
رسول اعظم(ص) درباره نماز در روز جمعه ماه رجب می فرماید: کسی که چهار رکعت نماز مابین ظهر و عصر جمعه بخواند، در هر رکعت سوره «حمد» یک مرتبه و «آیة الکرسی» هفت مرتبه و سوره «توحید» پنج مرتبه و بعد از نماز ده مرتبه بگوید: «استغفرالله الذی لا اله الّا هو و اسأله التّوبة»، خدای تعالی برای او هر روز تا بمیرد هزار حسنه و عطا می فرماید، خدا به او به اندازه هر آیه که قرائت کرده شهری در بهشت از یاقوت سرخ و به هر حرفی قصری در بهشت از درّ سفید و خدای تعالی به او حور العین تزویج می فرماید و راضی می شود از او به رضایی که سختی و غضبی بعد از او نباشد و نوشته می شود از عبادت کنندگان و ختم عمرش به سعادت و مغفرت است.[15]
نماز در روز اول ماه رجب
نماز حضرت سلمان(ع) که رسول خدا(ص) به او فرمود این نماز را بخوان، این نماز ۱۰ رکعت است که به صورت پنج نماز دو رکعتی به شرح زیر خوانده می شود:
-در هر رکعت بعد از «حمد»، سه بار سوره «اخلاص» و سه بار سوره «کافرون».
-بعد از هر دو رکعت دست ها را بلند کند و این دعا را بخواند: «لا اله الّا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و هو حیّ لا یموت بیده الخیر و هو علی کلّ شیء قدیر»
-سپس بگوید: «اللهمّ لا مانع لما اعطیت و لا معطی لما منعت و لا ینفع ذا الجدّ منک الجدّ»، پس دست ها را به روی خود بکشد.[16]
نماز یک شبی در ماه رجب
از رسول اکرم(ص) روایت شده که فرمود: «هر کس در یک شب از ماه رجب دو رکعت نماز و در این دو رکعت ۱۰۰ مرتبه سوره «توحید» را بخواند، ثواب آن مثل این است که ۱۰۰ سال در راه خدا روزه گرفته است و خدا به او ۱۰۰ قصر در بهشت عطا کند که هر قصری در جوار یکی از پیغمبران(ع) باشد».[17]
البته شب های ماه رجب هر کدام نماز مخصوصی دارند که در کتاب «مفاتیح الجنان» به تفصیل آورده شده است.
لطایف ماه رجب در امالی شیخ صدوق (ره)
روایات این کتاب به موضوعات گوناگونی پرداخته اند که یکی از آن موضوعات، ماه رجب و اعمال مستحب در آن به خصوص روزه است. در این نوشتار برآنیم تا نگاهی به روایات مربوط به ماه رجب در این کتاب ارزشمند بیندازیم و سعی کنیم ماه رجب را از منظر پیشوایان معصوم علیهم السلام ببینیم و با رهنمودهای آنها از این ماه پر برکت بهره مند شویم.
توضیحی در مورد امالی و کتاب شیخ صدوق(ره)
از اواخر قرن سوم هجری روشی جدید برای انتقال علوم و معارف در میان دانشمندان اسلامی ظهور کرد که آن را فن «امالی» نامیدند. امالی جمع املاء است که امروزه آن را دیکته می گویند. روش کار در املاء به این صورت بوده است که یکی از اساتید و دانشمندان بزرگ در انجمنی سخنرانی می کرد و دیگران که نوعا شاگردان او بودند سخنان او را نوشته و به صورت کتابی جمع آوری می کردند که به این کتابها امالی گفته می شود.
یکی از این کتاب ها، امالی عالم بزرگ شیعه، مرحوم صدوق است. این حدیثدان و روایت شناس نامدار اسلامی که در قرن چهارم هجری می زیسته است در جلسه های متعددی متن احادیث را همرا با سلسله سند از حفظ و به شکل سخنرانی برای دیگران املاء(دیکته) می کرده و شاگردان هم به ثبت و ضبط آنها می پرداختند. حاصل آن جلسات پربار علمی، کتابی شد که به امالی شیخ صدوق(ره) نام گرفت.
رجب در کلام نورانی اهل بیت علیهم السلام
روایات این کتاب به موضوعات گوناگونی پرداخته اند که یکی از آن موضوعات، ماه رجب و اعمال مستحب در آن به خصوص روزه است. در این نوشتار برآنیم تا نگاهی به روایات مربوط به ماه رجب در این کتاب ارزشمند بیندازیم و سعی کنیم ماه رجب را از منظر پیشوایان معصوم علیهم السلام ببینیم و با رهنمودهای آنها از این ماه پر برکت بهره مند شویم.
کلام نورانی باقر العلوم
امام باقر علیه السلام فرمود: هر کس یک روز از رجب را روزه بگیرد خواه از ابتدا، خواه از وسط و خواه از پایان این ماه، خداوند بهشت را بر او واجب می گرداند[18] و خداوند در روز قیامت او را در رتبه ما و در کنار ما قرار می دهد و هر کس دو روز از این ماه را روزه بگیرد به او گفته می شود اعمالت را از نو شروع کن زیرا تمام گناهان گذشته تو آمرزیده شد و هر کس سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد به او گفته می شود گناهان گذشته و آینده تو بخشیده شد. و تو اجازه داری دوستان و آشنایان گنهکار خود را شفاعت کنی و هر کس هفت روز از این ماه را روزه بگیرد هفت در از درهای جهنم بر روی او بسته می شود و هر کس که هشت روز آن را روزه بگیرد هشت در بهشت به رویش باز می شود و به او گفته می شود: از هر دری که دوست داری وارد شو.
أَوْجَبَ اللهُ لَهُ الْجَنَّةَ: این وجوب به معنای لزوم مقتضی است. این فراز که روایات فراوان دیگری به چشم می خورد معنایش این است که اگر کسی این کار را انجام داد و مانع جدی هم در راه ورودش به بهشت وجود نداشت او حتما وارد بهشت خواهد شد.
نکات قدسی کلام امام علیه السلام
شرح چند فراز این روایت:
۱- أَوْجَبَ اللهُ لَهُ الْجَنَّةَ: این وجوب به معنای لزوم مقتضی است. این فراز که روایات فراوان دیگری به چشم می خورد معنایش این است که اگر کسی این کار را انجام داد و مانع جدی[19]هم در راه ورودش به بهشت وجود نداشت او حتما وارد بهشت خواهد شد.
۲- اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ: عمل را از سر بگیر هرگز به معنای بطلان عبادات و اعمال صالحی که در کارنامه فرد ثبت و ضبط است نمی باشد؛ بلکه به معنای چشم پوشی از اشتباهات گذشته و دادن مهلتی دوباره به فرد است تا در مسیر بندگی دوباره گام بردارد.
۳- قَدْ غُفِرَ لَک مَا مَضَی وَ مَا بَقِی: بخشش گناهان گذشته نیاز به توضیح ندارد بر خلاف بخشش گناهان آینده که قدری سوال برانگیز است و این شبهه را به ذهن القاء می کند که خدا با این بشارت خیال فرد را از گناهان آینده راحت کرده و غیر مستقیم به او چراغ سبزی نسبت به انجام آنها نشان داده است.
اما این تصور با بسیاری از مسلمات قرآنی و روایی ناسازگار است. معنای بخشش پیشاپیش این است که اگر فرد این عبادت را به درستی انجام داد این زمینه برای او فراهم می آید تا خدا از لغزشهای آینده او که حق الناس نیست و ریشه در عناد او با دین و دینداری ندارد در گذرد.
این مورد هم مانند فراز اول، در حد زمینه و اقتضاء است و زمانی به وقوع می پیوندد و حتمی می شود که مانعی در راه وقوعش وجود نداشته باشد.
۴- أُغْلِقَتْ عَنْهُ أَبْوَابُ النِّیرَانِ السَّبْعَةُ: بنا بر گزارش قرآن کریم جهنم هفت در دارد؛ «لَها سَبْعَةُ أَبْوابٍ.»(۴۴/حجر) بر این اساس معنای بسته شدن درهای هفتگانه این می شود که به روی چنین شخصی تمام درهای جهنم بسته می شود.
نکته: این درها بسته می شوند تا زمانی که این شخص با سوء رفتار خود بار دیگر یک یا چند در از درهای جهنم را به روی خود باز کند.
کلام نورانی پیامبر عظیم الشان
رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: هر کس یک روز از ماه رجب را با ایمان و با قصد قربت، روزه بگیرد؛ خداوند متعال، بین او و جهنم هفتاد خندق را به عنوان مانع قرار می دهد تا او از جهنم در امان باشد؛ پهنای هر خندق هم به انداره فاصله آسمان تا زمین است.[20]
کلام نورانی صادق آل محمد علی علیهم السلام
علی پسر سالم از پدرش نقل می کند که در روزهای پایانی ماه رجب به محضر امام صادق علیه السلام شرفیاب شدم. حضرت نگاهی به من کردند و فرمودند: سالم! چیزی هم از این ماه روزه گرفته ای؟ پاسخ دادم: نه. حضرت به من فرمودند: ثوابی از تو فوت شده است که ارزشش را جز خدا کسی نمی داند. بعد فرمودند: این ماه را خداوند بر دیگر ماهها برتری داده و قدرش را بزرگ دانسته و کَرمش را بر روزه داران این ماه ضروری کرده است.
سالم می گوید پرسیدم: اگر در باقیمانده این ماه روزه بگیرم به بخشی از ثواب روزه داران این ماه دست پیدا می کنم؟
امام فرمود علیه السلام فرمودند: هر کس آخرین روز را روزه بگیرد از سختی جان دادن و ترس آغاز سفر قیامت و نیز از عذاب قبر در امان خواهد بود و هر کس دو روز پایانی این ماه را روزه بدارد اجازه نامه عبور از صراط به او داده می شود و هر کس سه روز پایانی این ماه را روزه بدارد از ترسها و سختی های روز قیامت در امان خواهد بود و به او نامه دوری از جهنم داده می شود.[21]
توضیح: همانطور که گذشت این عنایتهای الهی همه در حد زمینه اند که اگر مانعی در راه تحقق آنها پیدا نشود، عملی خواهند شد.
کلام نورانی امام المتقین علی علیه السلام
امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند: هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد؛ گناهان گذشته او بخشیده می شود و هر کس سه روز از اول، سه روز از وسط و سه روز از پایان ماه رجب را روزه بگیرد گناه گذشته و آینده او بخشیده می شود(که توضیح این مطلب قبلا گذشت) و هر کس یک شب از شبهای این ماه را زنده نگه دارد، خداوند او را از جهنم آزاد کرده و شفاعت او را درباره هفتاد هزار گنهکار خواهد پذیرفت. کسی که در این ماه با قصد تقرب به خداوند متعال، صدقه ای دهد، در قیامت خداوند او را به پاداشی تکریم خواهد کرد که تا آن لحظه نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه به ذهن کسی خطور کرده است.[22]
روایت پنجم
امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس روز بیست و هفتم رجب را روزه بگیرد خداوند متعال پاداش هفتاد سال روزه را برای او منظور می کند.[23]
توفیق حضور اعمال ام داود توفیقی بی نظیر
دعای ام داود در ظاهر برای حل کردن مشکلات مادی است. شخصی نزد امام صادق علیه السلام لیه السلام می رود و برای رفع مشکل فرزندش که در زندان گرفتار شده، طلب دعا می کند. آن شخصی که نزد امام معصوم رفته بود، فکر هم نمی کرد که امام با اسباب معنوی فرزند او را از زندان آزاد کند. درک این که بدانیم افق وجود امام، فوق ماده است، سنگین است. برای مثال تسبیحات حضرت فاطمه سلام الله علیها فلسفه ی خاص خودش را دارد. آن روزها آن حضرت، به خاطر کار زیاد خسته بود. جسم آن حضرت چون روح ایشان منبسط بود و تغییر نمی کرد. وقتی نزد پدر بزرگوارش رسید، از او کمک خواست. پیامبر برای رفع مشکل مادی حضرت فاطمه سلام الله علیها آن تسبیحات را گفتند. ما اگر خیلی درک کنیم، مویی از آن پیچ را می بینیم، ولی همان مو، کلی از راه را باز می کند. اگر در عالم مادی دچار مشکل شدید، سعی کنید از راه مادی آن مشکل را برطرف کنید. اگر در عالم مادی، فشاری بر ماده آمد، سعی نکنید به روزنه ای از عالم غیب وصل شوید. مفهوم دعای ام داود هم همین است.
پی نوشت ها:
[1] صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال، ص۵۳، انتشارات شریف رضی، قم، ۱۳۶۴ش.
[2] همان.
[3] همان.
[4] حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۴۸۴، ح ۱۳۹۰۷، مؤسسة آل البیت، قم، ۱۴۰۹ق.
[5] همان، ح ۱۳۹۰۸.
[6] همان، ج ۳، ص ۳۳۴، باب ۲۲.
[7] همان، ج ۸، ص ۹۸، باب ۶.
[8] همان، ج ۸، ص ۲۴، باب ۳.
[9] همان، ج ۱۴، ص ۳۰۰، باب ۳.
[10] همان، ج ۱۴، ص ۴۶۵، باب ۵۰.
[11] همان، ج ۱۴، ص ۵۶۵، باب ۸۷.
[12] ر.ک:وسائل الشیعة، ج ۸، باب ۵، ص ۹۱.
[13] مفاتیح الجنان، ص ۲۸۶.
[14] بحار الانوار، ج ۹۸، ص ۳۹۶.
[15] اقبال، ص ۲۳۸، مفاتیح الجنان، ص ۲۸۶.
[16] مفاتیح الجنان، ص ۲۹۳، المراقبات، ص ۴۶.
[17] مفاتیح الجنان، ص ۲۸۷.
[18] مجلس دوم حدیث اول
[19] برخی گناهان مانند قتل عمد و به ناحق مظلومی و یا عدم رسیدگی به حال نیازمندان مانع محقق شدن آن وعده الهی می شوند. ر.ک به تفسیر القرآن الکریم (الثمالی)، ص ۳۵۶، حدیث ۳۶۶
[20] مجلس سوم حدیث اول
[21] مجلس چهارم حدیث هفتم
[22] مجلس هشتاد و یک حدیث اول
[23] مجلس هشتاد و ششم حدیث هفتم
