کتاب زیارت
تاریخ مجسم صدر اسلام
تاریخ مجسم صدر اسلامدر مدینه، فقط با یک شهر قدیمی-گر چه آراسته به مظاهر تمدن جدید-رو به رو نیستیم.

بلکه با تاریخ اسلام مواجهیم، با فرهنگ قرآنی و صدر اسلام رو به رو هستیم. مدینه تجسمی از بسیاری حوادث تلخ و شیرین است که در صدر اسلام اتفاق افتاده است.

اگر با دیده بصیرت بنگریم و با گوش جان به نوای این شهر دل بسپاریم، این شهر با ما سخنها دارد.

مدینه گویاست، مدینه شاعر است، مدینه قصه گوی کهن است.

مدینه مدفن پیغمبر ماست

که خاکش سرمه چشم تر ماست

مدینه مهبط جبرئیل بوده است

مدینه مرقد چهار اختر ماست

مدینه سر فراز و سر بلند است

مدینه داغدار و دردمند است

ز دیوار و زمین و کوچه هایش

صدای ناله زهرا بلند است

مدینه، «مدینة النبی»است، شهر پیامبر

در جای جای این شهر، آثار گامهای پیامبر را می بینی، در این شهر آهسته قدم بردار، که قدم جای پای پیامبر می گذاری.

با تامل و درنگ در این شهر به زیارت بپرداز، که با یادگارهای معنوی پیامبر رو به رو هستی.

به توصیه و رهنمود مرحوم نراقی:

«در مدینه، هنگام زیارت، به یاد آور راه رفتن و قدم برداشتن پیامبر (ص) را در گذرگاههای این شهر. به یاد آور وقار و آرامش پیامبر را و خشوع و

]56[خضوعش را در پیشگاه عظمت پروردگار، تصور کن و به یاد آور که چگونه خداوند یاد بزرگ و معرفت والای خود را در قلب آن حضرت جای داد و یاد آن حضرت را در کنار یاد خدا نهاد و کلام خود را بر او نازل کرد و«روح الامین»و فرشتگان مقرب دیگر را بر او فرود آورد… آنگاه به یاد بیاور منتی را که خداوند بر اصحاب او نهاد و آنان را به همنشینی و دیدار چهره اش و شنیدن کلامش موفق ساخت و افسوس بخور بر اینکه توفیق زیارت او را نداشته ای.

آنگاه با تضرع، از خداوند بخواه که در آخرت، از همنشینی با آن حضرت محرومت نسازد و در این باره، امید فراوان داشته باش، چرا که خداوند، نعمت ایمان را به تو ارزانی داشته و به خاطر«زیارت»او و شوق دیدارش تو را از خانه به سوی مزار او بیرون آورده است…»(8)

درک «موقعیت»، بیشتر در جهت پیدا کردن «حال»کمک می کند.

دانستن جزئیات و خاطرات و حوادث تاریخی مربوط به هر زیارتگاه و هر شهر، باعث می شود که زایر از زیارتش و مسافر از سفرش لذت معنوی بیشتری ببرد.

در مدینه نیز اینگونه باید باشی.

باید بدانی که در کجایی و به کجا آمده ای و بر سر این آب و خاک و شهر مقدس چه آمده و چه گذشته است.

تاریخ اینجا کمک خوبی به تو می کند. شناخت مدینه و اطرافش و حوادثش… الهام بخش است.

«… آنگاه سفری به خیبر، این دره خاموش و بکری که همچنان مانده که در چهارده قرن پیش بوده است و در سکوت اسرار آمیز عمیق نخلستانهای مرطوب آن، می توانی قلعه های یهود را بر فراز کوههای بلند پیرامونت ببینی و

]57[یکایک را بشناسی و فریاد رعد آسای علی (ع) را که هنوز در این سکوت پر خاطره دره طنین انداز است بشنوی و آثار او را به چشم سر ببینی، چشمه علی را و مسجد علی را که پایگاه نظامی او بوده است در شب تند قلعه مرحب و قلعه ها را که هنوز نمودار است و خانه های متروک و نخلستانهای خلوت خیبر را… و نقشه دقیق صف آرایی جنگها را و صحنه ها را و جبهه ها را که در آن سرگذشتها بر روی سرزمینها در بدر و احد و خیبر و حنین و مکه… پیاده شده است. و در مدینه ده روز با پیغمبر زندگی کنی و هر جا که او رفته است بروی و همه جا علی (ع) را نیز ببینی و بیابی و یکایک اصحاب را… و حتی خانه های اصحاب را و همه جا در مدینه «حال»، گذشته مدینه را…

و اگر بتوانی، هر جایی را در این شهرها و کوهها و صحراها که از او خاطره ای دارد و نقشه های دقیق جبهه های بدر و احد و خندق و بنی قریظه و خیبر و فتح و حنین و طائف و… محله بنی هاشم در مکه و مدینه و مسجد النبی و خانه های یکایک همسرانش و خانه فاطمه در مدینه و خانه خدیجه و ابو طالب و مولد فاطمه و نشانه های دقیق خانه های ائمه و اصحاب، و نیز محله نشیمن دشمنان بزرگش در مکه… آنچنان که بتوان در وضع دگرگون شده مکه و مدینه و طائف امروز، تصویر دقیق محیط شهر و زندگی اجتماعی و خانوادگی پیامبر را در ذهن مجسم ساخت و تاریخ را زنده دید و خود را در آن زمان و مکان و اوضاع و احوال که با جان ما پیوند دارد، حس کرد…»(9)

8. نراقی، جامع السعادات، ج 3، ص 401.9. حج، ص 11.