ایمان ابوطالب؛ اختلافی تاریخی و کلامی

ایمان ابوطالب، یکی از مباحث مهم تاریخی و کلامی است که همواره مورد اختلاف شیعه و اهل سنت بوده است. شیعیان با استناد به روایات اهل‌بیت(ع) و شواهد تاریخی و کلامی، بر ایمان ابوطالب عموی پیامبر اکرم(ص) و پدر امام علی(ع) اجماع دارند و آثار متعددی در این زمینه تألیف کرده‌اند. اما اهل سنت، با تکیه بر برخی روایات، معتقدند که ابوطالب به اسلام ایمان نیاورد و مشرک از دنیا رفت.

دلایل منکران ایمان ابوطالب
مخالفان ایمان ابوطالب به برخی روایات از منابع اهل سنت استناد کرده‌اند:

آیه نهی از استغفار مشرکان
روایت شده که پیامبر(ص) برای ابوطالب طلب آمرزش کرد تا آیه ۱۱۳ سوره توبه نازل شد و استغفار برای مشرکان را ممنوع کرد.
پاسخ شیعیان: علامه امینی، ناقلان این روایت را دشمنان اهل‌بیت معرفی کرده و بر عدم ارتباط آیه با ابوطالب تأکید کرده است.
آیه نأی
برخی، آیه ۲۶ سوره انعام را درباره ابوطالب دانسته‌اند که او مردم را از اذیت پیامبر(ص) بازمی‌داشت اما خود ایمان نمی‌آورد.
پاسخ: این حدیث مرسل و ناقل آن تضعیف شده است. همچنین مفسرانی چون طبری، شأن نزول آیه را درباره مشرکان دانسته‌اند.
حدیث ضحضاح
براساس این حدیث، ابوطالب در آتشی سبک‌تر از دیگران قرار دارد و پیامبر(ص) برای او شفاعت می‌کند.
پاسخ: علامه مجلسی و شیخ طوسی، راوی این حدیث را متهم به عداوت با بنی‌هاشم کرده‌اند. همچنین شفاعت برای مشرکان با مبانی اسلامی سازگار نیست.
دلایل موافقان ایمان ابوطالب
شیعیان برای اثبات ایمان ابوطالب به دلایل متعددی استناد کرده‌اند:

اعمال و رفتار ابوطالب
ابوطالب فرزندانش را به اسلام دعوت کرد و در حمایت از پیامبر(ص)، تمام سختی‌ها را به جان خرید. او در لحظات پایانی عمر، به بنی‌هاشم سفارش کرد پیامبر(ص) را تصدیق کنند.
اشعار ابوطالب
اشعار منسوب به ابوطالب، ایمان او به نبوت پیامبر(ص) را نشان می‌دهد. دیوان اشعار او که شامل بیش از ۱۰۰۰ بیت است، تصدیق روشنی بر ایمان اوست. علامه امینی و ابن ابی‌الحدید بر حقانیت این اشعار و تأیید ایمان ابوطالب تأکید دارند.

بررسی شواهد تاریخی و کلامی نشان می‌دهد که ایمان ابوطالب، بر اساس روایات و اشعار به اثبات می‌رسد. حمایت‌های او از پیامبر(ص) و اشعارش گواهی محکم بر ایمان اوست، هرچند برخی اختلافات همچنان باقی است.