امام سجّاد علیه السلام در نگاه دیگران

مجله گلبرگ مهر 1381، شماره 34

 
 
 
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «زمانی که قیامت برپا شود ندا دهنده ای در میان مردم حاضر در محشر با صدای بلند اعلام می کند که زینت عبادت کنندگان کجاست؟ در این لحظه فرزندم علی بن الحسین علیه السلام با کمال سرافرازی و شوکت و عظمت در صحنه محشر حاضر می شوند و در میان صفوف حرکت می نمایند».

بهترین فرد روی زمین
امام علی بن ابی طالب علیه السلام از علی بن الحسین علیه السلام پیش از ولادتشان، تحت عنوان «خیرُ اَهلِ الارضِ» (بهترین فرد روی زمین) یاد می کنند. نقل شده است چون موضوع ازدواج امام حسین علیه السلام با شهربانو مطرح شد، علی علیه السلام به حضرت ابا عبداللّه سفارش کردند که از این بانو به بهترین صورت محافظت کنند. آن گاه در مورد علّت این سفارش فرمودند: «او به زودی برای تو بهترین بنده روی زمین را به دنیا خواهد آورد»، که مراد امیرالمؤمنین علیه السلام حضرت سجّاد علیه السلام ، تنها فرزند شهربانو بود.

شبیه ترین مردم به علی علیه السلام
امام صادق علیه السلام در توصیف جدّ بزرگوارشان، امام زین العابدین علیه السلام ، می فرمایند: «از فرزندان امام امیرالمؤمنین علیه السلام در میان اهل بیت آن حضرت، در شیوه زندگی و پوشش و فقاهت و استنباط احکام شرعی، شبیه تر از علی بن الحسین علیه السلام به آن بزرگوار نمی باشد».

پارساترین مرد
ابوحمزه ثمالی می گوید: من از مردم کسی را پارساتر از علی بن الحسین علیه السلام سراغ ندارم، مگر جدّ بزرگوارشان علی بن ابی طالب علیه السلام . هم چنین از ابوحمزه نقل شده است که در توصیف امام سجّاد علیه السلام گفت: «هرگز نشنیده ام کسی زاهدتر از علی بن الحسین علیه السلام باشد. اوبه هنگام سخن گفتن از زهد و موعظه، چنان مردم را تحت تأثیر قرار می دادند که بی اختیار اشک از چشمانشان جاری می شد».

برترینِ اولاد انبی
جابربن عبداللّه انصاری، صحابی بزرگ پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم ـ که ارادت و علاقه مندی اش به اهل بیت علیه السلام زبانزد خاصّ و عام است ـ در توصیف علی بن الحسین علیه السلام می گوید: «در میان اولاد پیامبران کسی همانند علی بن الحسین علیه السلام دیده نشده است». آری در پارسایی در صبر و شجاعت و ستم ستیزی و حراست از اسلام و… جز اجداد پاکش کسی هم پای سیّدالسّاجدین علیه السلام نبوده و نخواهد بود».

برترین فرد قُرشی
محمدبن مسلم قرشی معروف به زُهَری، یکی از علمای معروف معاصر امام سجّاد علیه السلام ، گفته است: هیچ فرد هاشمی را همچون علی بن الحسین علیه السلام ندیدم. هیچ فرد قرشی را پارساتر و بالاتر و برتر از امام سجّاد علیه السلام ندیدم. من با علی بن الحسین علیه السلام مجالست فراوان داشتم و کسی را فقیه تر از او نشناختم. او از همه مردم زمان خود بالاتر و در اطاعت از خداوند برتر و بهتر بود».

نقل می کنند وقتی کسی از زُهَری پرسید: آیا علی بن الحسین را دیده ای؟ گفت: آری او را دیده ام و کسی را بالاتر و برتر از او نشناخته ام. به خدا سوگند، من برای او هیچ دوست نهانی و دشمن آشکار سراغ ندارم. پرسیدند: چطور چنین چیزی ممکن است؟ گفت: چون کسی را ندیدم که در ظاهر او را دوست بدارد ولی در باطن به او رشک نبرد، و همین طور کسی را ندیدم که در نهان او را دشمن بدارد ولی در ظاهر با او به احترام رفتار نکند؛ چون دوست و دشمن تحت تاثیر رفتار نیکوی او قرار می گرفتند».

متواضع ترین انسان
سعید بن مسیّب از فقهای برجسته مدینه و معاصر با امام سجّاد علیه السلام بود و کاملاً با شخصیت آن حضرت آشنایی داشت.

او می گوید: «هرگز کسی را بالاتر و با فضیلت تر از علی بن حسین ندیدم و هرگز من با او روبه رو نشدم مگر این که در مقابل عظمت شخصیّت او احساس کوچکی کردم. به سبب مصائبی که بر آن حضرت وارد شده بود، هرگز او را شاد و خندان ندیدم».

زینت اسلام
عمر بن عبدالعزیز از جمله افرادی بود که از مقام والای آن حضرت کاملاً آگاه بود. نقل می کنند روزی امام سجّاد علیه السلام با عمر بن عبدالعزیز دیداری داشتند. چون آن حضرت از مجلس خارج شدند عمر بن عبدالعزیز رو به یاران خود کرده، و پرسید: به نظر شما در عصر ما شریف ترین مردم کیست؟ جمعی از اطرافیان عمر بن عبدالعزیز از روی چاپلوسی گفتند: شریف ترین انسان این عصر تویی. عمر چون این سخن را شنید با ناراحتی و در عین حال صراحت کامل گفت: «اشتباه می کنید هرگز این گونه نیست شریف ترین مردم این آقا بود که هم اکنون از نزد ما رفت وا و کسی است که مردم همه دوست دارند که از پیروان او باشند…». هم چنین نقل شده است چون عمر بن عبدالعزیز خبر شهادت حضرت سجّاد علیه السلام را شنید، در سوگ او این جمله را به زبان جاری ساخت: «چراغ روشنی بخش دنیا و زینت و جمال اسلام و زیور عبادت کنندگان از دست رفت».

رسواگر ستمگران
منزلت امام سجّاد علیه السلام بدان پایه بود که حتی دشمنان نیز از انکار عظمت او و کمالات و شایستگی هایش ناتوان بودند. نقل می کنند وقتی امام سجّاد علیه السلام در مجلس یزید آماده شدند که سخنرانی کنند یزید به این کار راضی نشد. وقتی مردم شام به یزید اصرار کردند که به او اجازه سخن گفتن بدهد، آن مرد ستمگر نگرانی خود را از سخنان امام سجّاد علیه السلام چنین بیان کرد: «من می دانم او از خاندانی است که از دوران کودکی و حتی از دوره شیرخوارگی به علم و کمال آراسته اند. اگر به او اجازه سخن گفتن داده شود و او در بالای منبر قرار گیرد من و تمام آل ابوسفیان را رسوا خواهد کرد…».

پاره تن رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم
روزی عبدالملک بن مروان خلیفه اموی با امام سجّاد علیه السلام دیدار کرد و آن حضرت را این چنین توصیف کرد: «به راستی که مقام اجتهاد و کوشش در راه خدا بر تو روشن گشته و تفضّلات الهی از قبل شامل حال تو گشته است. تو پاره تن رسول خدا و نزدیک ترین خویشاوند او در عصر ما هستی و بر سایر افراد روزگار فضیلت داری. به تو فضل و دانش و تقوای فراوان داده شده است به گونه ای که مثل آن را هرگز به کسی نداده اند و جز نیاکانت کسی به این پایه از کمال و فضیلت دست نیافت».

مشهورترین فرزانه
فقیه بزرگ شیخ مفید رحمه الله می گوید: علی بن الحسین علیه السلام پس از پدر بزرگوارش امام حسین علیه السلام از نظر علم و عمل بالاتر از همه مردم بود. فقهای اهل تسنّن به قدری مسائل علوم مختلف را از آن بزرگوار نقل کرده اند که قابل شمارش نیست و به اندازه ای مواعظ و ادعیه و احکام حلال و حرام و مطالب مربوط به جنگ ها و حوادث ایام و فضایل قرآن از او روایت کرده اند که در بین دانشمندان، آن حضرت از همه مشهورتر و زبانزد عام و خاصّ است.

یار درماندگان

سیدمحسن امین در معرفی شخصیّت حضرت سجّاد علیه السلام می نویسند: «امام زین العابدین علیه السلام بالاترین و برترین فرد زمان خود بودند واز هرکس داناتر، فقیه تر، پارساتر، عابدتر، گرامی تر، بردبارتر، استوارتر، فصیح تر، خوش خوتر و بخشنده تر و نسبت به مستمندان مهربان تر و خیرخواه تر بودند. دوست و دشمن و آشنا و بیگانه همواره از او به نیکی یاد می کردند تا آن جا که بعد از واقعه عاشورا، یزید بن معاویه وقتی دستور داد مردم مدینه را به بیعت با او وادارند، علی بن الحسین علیه السلام را استثنا کرد و از او به عنوان برادر و عموزاده… تجلیل کرد!