اعمال ماه های رجب و شعبان

مجله امان خرداد و تیر ماه 1391 ، شماره 36
اعمال ماه های رجب و شعبان
 
 
فرصت مغتنم
رجب
ماه رجب، ماه بارش رحمت الهی و ماه امیر المؤمنین علیه السلام است. ابن عباس می گوید که هرگاه ماه رجب فرا می رسید، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، مسلمانان را جمع می کرد و عظمت این ماه را به آنان یادآوری می کرد.

برخی از برنامه های عمومی این ماه، به شرح زیر است:

1. روزه داشتن. از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است: «روزة یک روزه ماه رجب برای رضای خداوند،

در بردارندة رضوان الهی، خاموش کنندة خشم خدا، و مسدود کنندة دری از درهای آتش است.» 2. خواندن دعای: «یا مَن أرجُوه لِکُلِّ خَیر…» بعد از هر نماز.3. خواندن زیارت حضرت رضا علیه السلام. 4. بجا آوردن عمره. 5. خواندن دعای مخصوص این ماه در هر روز.

6. گفتن این ذکرها در کل این ماه توصیه شده: هزار بار «لا الهَ الّاالله»؛ و صدبار «أستَغفِرُاللهَ الَّذی لاإلهَ الّا هُو وَحدَهُ لا شَرِیکَ لَه وَ أتُوبُ إلَیه»؛ و هزار بار «أستَغفِرُاللهَ ذَا الجَلالِ و الإکرامِ مِن جَمِیعِ الذُّنُوبِ و الآثام».

7. نماز گزاردن. در هر شب ماه رجب، دو رکعت نماز به ترتیبی که در مفاتیح آمده است.

8. عمل «لیلة الرغائب». اولین شب جمعه این ماه «لیلة الرغائب» نام دارد که دارای فضیلت بسیاری است. دستور این عمل، چنین است: شخص، روز پنج شنبه را روزه بگیرد و بین نماز مغرب و عشا، دوازده رکعت نماز دو رکعتی، به ترتیبی که در مفاتیح آمده است، بخواند.

اول ماه رجب، ولادت امام باقر علیه السلام در سال 57 هجری قمری است. اعمال مستحبی شب اول، عبارتند از:

1. غسل. 2. شب زنده داری. 3. نماز گزاردن به ترتیبی که در کتب دعا آمده است. 4. خواندن دعای امام جواد علیه السلام.

5. خواندن زیارت امام حسین علیه السلام.

و روز اول این ماه شریف اعمال زیر مستحب است:

1. غسل. 2. روزه داشتن. 3. زیارت امام حسین علیه السلام. 4. زیارت حضرت رضا علیه السلام. 5. نماز حضرت سلمان.

روز سوم این ماه شریف شهادت امام هادی علیه السلام در سال 254 هجری قمری. و روز دهم ماه ولادت امام جود علیه السلام در سال 195 هجری قمری است. و روز سیزدهم ماه ولادت حضرت امیرالمؤمنین علی ابن ابیطالب علیه السلام در سال 23 قبل از هجرت، 30 عام الفیل. در شب سیزدهم مستحب است دو رکعت نماز که در هر رکعت، بعد از حمد، سوره های یس، ملک و اخلاص خوانده شود. و روز سیزدهم روزه گرفتن و عمل امّ داوود مستحب است.

روز پانزدهم رجب، روزی است که امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام در آغوش مادر گرامی شان در روز سوم میلادشان از خانه کعبه بیرون آمدند؛ سپس در آغوش پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم قرار گرفتند و شروع به خواندن سوره مؤمنون کردند و بنا به روایتی وفات حضرت زینب علیها السلام در سال 62 هجری قمری است.

از سیزدهم تا پانزدهم ماه رجب، ایام البیض است که برای این ایام، علاوه بر روزه و اعتکاف، اعمال دیگری نیز در مفاتیح نقل شده است.

در شب پانزدهم اعمال زیر مستحب است: 1. غسل. 2. شب زنده داری. 3. نماز گزاردن. شش رکعت نماز، به صورت دو رکعتی (مطابق دستور شب سیزدهم). 4. خواندن زیارت امام حسین علیه السلام.

و روز نیمه ماه رجب مستحب است: 1. غسل. 2. روزه داشتن. 3. نماز حضرت سلمان (مطابق دستور روز اول). 4. زیارت امام حسین علیه السلام. از حضرت رضا علیه السلام سؤال شد: «چه زمانی زیارت امام حسین علیه السلام فضیلت بیشتری دارد؟» فرمود: «نیمة رجب و نیمه شعبان».

روز بیست و چهارم ماه، سالروز فتح خیبر در سال 7 هجری قمری است و روز بیست و پنجم ماه شهادت مظلومانه امام کاظم علیه السلام در سال 183 هجری قمری می باشد.

روز بیست و ششم ماه، وفات حضرت ابوطالب پدر امیرالمؤمنین علیه السلام در سال سوم قبل از هجرت است؛ و بیست و هفتم ماه عید بزرگ بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در سال سیزدهم قبل از هجرت می باشد.

اعمال شب عید مبعث عبارتند از: 1. غسل. 2. خواندن زیارت حضرت علی علیه السلام. 3. خواندن دعای مخصوص. 4. دوازده رکعت به صورت شش نماز دو رکعتی به شرحی که در مفاتیح آمده است.

اعمال روز عید مبعث عبارتند از: 1. غسل. 2. روزه داشتن. از امام رضا علیه السلام نقل شده است که روزة این روز، برابر هفتاد سال روزه ارزش و ثواب دارد. 3. ذکر صلوات. 4. خواندن زیارت حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم و حضرت علی علیه السلام.

شعبان
امیرالمؤمنین علیه السلام دربارة ماه شعبان فرمده است: «خداوند، آن را شعبان نامید، زیرا نیکی ها در آن، شاخه شاخه می شوند. خداوند، درهای بهشت را در این ماه گشوده و نعمت های بهشتی را با ارزان ترین قیمت و آسان ترین راه بر شما عرضه کرده؛ امّا شما از آن اِبا دارید… شاخه های نیکی در این ماه، نماز، روزه، زکات، امر به معروف و نهی از منکر، نیکی به پدر و مادر، و خویشان و همسایگان، ایجاد صلح و صفا بین مردم، و احسان به فقرا و مساکین است؛ اما شما به کاری پرداخته اید که از آن نهی شده اید.»

اعمال عمومی این ماه، به شرح زیر است:

1. روزه گرفتن هر اندازه ممکن باشد، در این ماه مطلوب است. در روایات، از روزة این ماه به «کفّارة گناهان بزرگ» تعبیر شده است. 2. استغفار، هر روز هفتاد مرتبه: « أستَغفِرُاللهَ وَ أسئَلُهُ التَّوبَه» گفته شود. 3. صدقه دادن؛ از امام صادق علیه السلام نقل شده است که خداوند، صدقة این ماه را پرورش می دهد و روز قیامت، مانند کوه اُحُد دیده می شود. 4. معاشرت نیکو با مردم.

5. امر به معروف و نهی از منکر. 6. هزار بار گفتن ذکر «لا الهَ الَّا اللهُ وَ لانَعبُدَ الَّا إیاهُ مَخلِصِینَ لَهُ الدِّین وَلَو کَرِهَ المُشرِکَون».

7. صلوات امام سجاد علیه السلام. معروف به صلوات شعبانیه، در هنگام زوال(ظهر) هر روز. 8. خواندن مناجات شعبانیه. 9. صلوات فرستادن بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت او. 10. و اما آخرین جمعه این ماه؛ اباصلت می گوید که در آخرین جمعة شعبان، خدمت حضرت رضا علیه السلام رسیدم. فرمود: «اباصلت! بیشتر ماه شعبان گذشت و این، آخرین جمعة آن است. کوتاهی های گذشته را در آن جبران نما، به کارهای سودمند بپرداز، دعا، استغفار و خواندن قرآن را بیشتر کن، از گناهانت توبه نما تا با خلوص از ماه خدا (رمضان) استقبال کنی. در باقی ماندة این ماه، این ذکر را فراوان بگو: «الّلهُمَّ إن لَّم تَکُن غَفَرتَ لَنا فِیما مَضَی مِن شَعبَانٍ فَاغفِرلَنا فِیمَا بَقِی مِنه؛ بار خدایا! اگر در گذشته ماه شعبان مرا نیامرزیده ای، در باقیماندة این ماه، مرا بیامرز.»

یکی از مستحبات روز اوّل ماه شعبان، روزه داشتن است. از امام صادق علیه السلام نقل شده است کسی که اوّل شعبان را روزه بدارد، بهشت بر او واجب می گردد.

روز سوم ماه شعبان میلاد حضرت امام حسین علیه السلام در سال 4 هجری قمری است که اعمال زیر مستحب است:

1. روزه داشتن. 2. خواندن دعایی که برای این روز شریف در مفاتیح ذکر شده است. « الّلهُمَّ إنّی أسئَلُکَ بِحَقِّ المَولُودِ فی هذا…»

روز چهارم ماه شعبان ولادت حضرت ابوالفضل علیه السلام در سال 22هجری و روز پنجم این ماه شریف میلاد امام سجاد علیه السلام در سال 38 هجری است.

پانزدهم ماه شعبان ولادت منجی عالم بشریت حضرت بقیةالله الأعظم ارواحنا لتراب مقدمه الفداء در سال 255 هجری است. اعمال شب نیمه شبعان عبارتند از: 1. غسل. 2. شب زنده داری. احیای این شب، بسیار فضیلت دارد و از جهت عظمت، بعد از شب قدر قرار داد. 3. نماز گزاردن. شش رکعت نماز، به صورت دو رکعتی (مطابق دستور شب سیزدهم رجب).

4. خواندن زیارت امام حسین علیه السلام. 5. خواندن دعای مخصوص. 6. خواندن زیارت امام زمان علیه السلام. 7. خواندن دعای کمیل که حضرت علی عجل الله تعالی فرجه الشریف این دعا را چنین شبی در سجدة نماز می خواند.

اعمال مستحبی روز نیمه شعبان:
1. غسل. 2. خواندن زیارت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف.

از امام رضا علیه السلام نقل شده است: «هر کس سه روز آخر شعبان را روزه بدارد و آن را به ماه رمضان متّصل کند، از گناهان، همانند لحظة ولادت، پاک می شود.»*

منابع:

ـ وسایل الشیعه

ـ کامل الزایارت

ـ مصباح المتجهد

ـ مفاتیح الجنان.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

*. برگرفته از کتاب تقویم عبادی، نوشتة مهدی مهریزی.