آیا مستحبی (زیارت کربلا) می تواند از واجبی برتر باشد!؟

ابی جهم از ابی خدیجه روایت کرده است:

به حضرت صادق(ع) عرض کردم: زیارت قبر حضرت سیدالشهدا(ع)، چه قدر ارزش دارد؟

حضرت فرمودند: «برترین اعمال است.»(1)

اشکال:

شاید کسی بگوید چگونه ممکن است فضیلت یک عمل مستحبی از اعمال واجبی چون نماز که قبول یا ردّ تمام اعمال به آن بستگی دارد، بیشتر باشد؟ این امر صریحا با روایاتی که فضیلت فراوان حج، روزه، زکات و امثال آن را که اسلام بر پایه آن ها بنا شده است، بیان می دارد، تعارض دارد!

پاسخ:

در جواب می گوییم : اشکالی ندارد که ثواب مستحب بیشتر از یک عمل واجب باشد و بر آن برتری و فضیلت داشته باشد. همینطور که احسان کردن از جبران آن که واجب است برتر می باشد و امثال این اعمال که در شرع مقدس فراوان یافت می شود. {مثل سلام کردن که مستحب است و دارای 69 ثواب و پاسخ گفتن آن که واجب است و دارای یک ثواب!-ر.ک:تحف العقول،النص، ص: 248}. از این طریق می توان به زیادی فضیلت زیارت حضرت سیدالشهدا(ع) نسبت به سایر اعمال پی برد، اگرچه صحت زیارت مشروط به صحت آن ها باشد.

اما این ادعا که حکمت ترقّی واجب به مرتبه ی وجوب، ثواب زیاد آن نسبت به ثواب اندک امر مستحب است، صحیح نیست. همینطور ادعای عدم تصور – یا عدم پذیرش – زیادی فضیلت امری مانند زیارت که اسلام بر آن بنا نشده است نسبت به اموری مانند نماز که اسلام بر پایه ی آن ها بنا شده است و یا زیادی فضیلت زیارتی که قبول اعمال دیگر مشروط بر قبول آن نیست، نسبت به نماز که ستون اعمال است، در نهایت بطلان است. علاوه بر اینکه قبول زیارت، مشروط به قبول نماز نیست، در حالیکه بر عکس آن برخی از علماء، ادعا کرده اند که قبول نماز مشروط به قبول زیارت حضرت سیدالشهدا(ع) است؛ چرا که بی هیچ تردید زیارت آن حضرت، اصل ایمان است.

روایات بسیاری بر این نکات اشاره دارند از آن جمله است فرمایش حضرت صادق(ع) به ابن ابی یعفور که نزد آن حضرت از زیادی فضیلت زیارت نسبت به حجی که در کتاب خدا واجب شمرده است اظهار تعجب میکند؛ حضرت(ع) در جواب او می فرمایند:

«این مسئله ای است که خداوند آن را اینگونه قرار داده است.»

و در تأیید آن به کلام امیرالمومنین(ع) استدلال کرده اند و می فرمایند :

«آیا این سخن امیرالمومنین (ع) را نشنیده ای که فرموده است:

همانا باطن و کف پا برای مسح شایسته تر از ظاهر و روی پاست، ولی خداوند مسح روی پا بر بندگانش واجب نموده است، آیا نمیدانی که وقوف در حرم – مسجدالحرام – از آنجا که حرم خداوند است بهتر از غیر حرم است (2)، با این حال خداوند آن را در غیر حرم – عرفات – واجب کرده است.»

غیر از اینها موارد دیگری نیز هست که عقل قطعی حکم بر وجوب آن برای مصالح سیاسی و حفظ نظام می کند، بدون اینکه نظر بر فضیلت و کرامت آن داشته باشد.(3)

________________________________

1)کامل الزیارات ص277،بحارالانوار ج101ص49، وسائل الشیعه ج14 ص500

2)کامل الزیارات ص449، بحارالانوار ج101ص33، وسائل الشیعه ج14ص513

3)ابواب الجنان و بشائرالرضوان/ نسخه خطی ص107