راز ماندگاری انقلاب اسلامی ایران
انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب استثنائی و یک پدیده ی منحصر به فرد در قرن بیستم بود. شک نباید کرد که انقلاب اسلامی ایران از همه ی انقلاب ها جدا است. هم در پیدایش و هم در کیفیت مبارزه و هم در انگیزه ی انقلاب و قیام.[1] تمایزی که آگاهی از آن کمک مؤثری در شناخت توانایی های انقلاب اسلامی می کند و بهره برداری از آن در جهت اصلاحات اساسی در کشور دارای اهمیت بسیار است.به عبارت روشن تر انقلاب اسلامی در کنار وجوه اشتراک و تشابه هایی که با سایر انقلاب ها دارد، ویژگی های خاص خود را هم دارد که ماهیت ایدئولوژیک و اسلامی آن را مشخص می کند. این خصوصیات که از ماهیت اسلامی این انقلاب نشأت گرفته، منحصراً در انقلاب اسلامی وجود دارد و ما از این خصوصیات خاص که وجه ممیزه ی این انقلاب از سایر انقلاب ها است تحت عنوان ویژگی های انقلاب اسلامی یاد کرده و می کوشیم برخی از این ویژگی ها را از منظر رهبر معظم انقلاب بیان کنیم:
۱. ماندگاری و در جریان بودن انقلاب اسلامی
از ویژگی های منحصربه فرد انقلاب اسلامی، تداوم و استمرار آن است. این امر باعث شده تا با وجود گذشت ۳۵ سال از پیروزی انقلاب، همچنان نسیم روح بخش آن در ایران و جهان در جریان بوده و دل و روح تشنگان حق و عدالت را بنوازد. اما دلیل این ماندگاری چیست؟ حضرت آیت الله خامنه ای این خصوصیت انقلاب را ناشی از سخن حق انقلاب می دانند: سخن انقلاب، سخن حق [است]. این، خاصیت حق است. مَثَلاً کلِمَةً طَیبَةً کشَجَرةٍ طَیبَةٍ[2]؛ این یک درخت پاکیزه و سالم و خوش نهادی است که در زمین سالم رشد می کند. أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِی السَّمَاء[3]؛ ریشه اش محکم است، شاخ و برگش هم رفته بالا. تُؤْتِی أُکلَهَا کلَّ حِینٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا[4]؛ میوه ی او هم همیشگی است و در هر فصلی میوه ی خود را می دهد.[5]
۲. هماهنگی و تناسب با فطرت الهی انسان
یکی دیگر از ویژگی های انقلاب اسلامی ایران تناسب و هماهنگی ارزش ها و اهداف آن با فطرت الهی انسان هاست. این ویژگی که ریشه در ماهیت اسلامی انقلاب دارد، باعث شده ابتدا مردم ایران و مسلمانان جهان و سپس هرجا دل آماده ای برای پذیرش پیام انقلاب اسلامی باشد به آن جذب شود و این امر به جهانی شدن ابعاد انقلاب اسلامی و طرفداری ملت ها در اقصی نقاط جهان از آن منتهی شده است.
امروز حرکت انقلاب، هدف های انقلاب، همان چیزهائی است که در روز اول ترسیم شد و امام بزرگوار و حکیم ما آن ها را ترسیم کرد. این هدف ها با فطرت مردم هماهنگ بود، لذا مردم آن را گرفتند؛ والّا دل میلیون ها مردم را به یک سمتی متوجه کردن، کار عادی ای نیست. وقتی کسی با فطرت سخن می گوید، از خدا حرف می زند، فطرت ها به او متوجه می شود؛ وَأَلَّفَ بَینَ قُلوبِهِم لَو أَنفَقتَ ما فِی الأَرضِ جَمیعًا ما أَلَّفتَ بَینَ قُلوبِهِم وَلٰکنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَینَهُم۶. دست قدرت خداست که دل ها را به یک سمتی هدایت می کند[6]
از ویژگی های انقلاب اسلامی، تداوم و استمرار آن است. دلیل این ماندگاری چیست؟ آیت الله خامنه ای این خصوصیت انقلاب را ناشی از سخن حق انقلاب می دانند: سخن انقلاب، سخن حق [است]. این، خاصیت حق است. مَثَلاً کلِمَةً طَیبَةً کشَجَرةٍ طَیبَةٍ؛ این یک درخت پاکیزه و سالم و خوش نهادی است که در زمین سالم رشد می کند. ریشه اش محکم است، شاخ و برگش هم رفته بالا. میوه ی او هم همیشگی است.
۳. جهانی بودن شعارها و اهداف انقلاب
یکی دیگر از خصوصیات منحصربه فرد انقلاب اسلامی، محدود نبودن آن به مرز، ملیت و قومیت خاصی است. رهبر انقلاب اسلامی در این باره می گویند: از آن جا که انقلاب اسلامی ایران بر پایه ی شریعت اسلام ناب محمدی (ص) استوار شده است، نمی تواند به مرز و ملیت و قومیت خاصی محدود باشد. مسأله این نیست که ملت ایران یا مسؤولان این کشور بخواهند با روش های معمول دنیا، انقلاب را به جایی و برای کسی صادر کنند؛ بلکه موضوع این است که وقتی تفکر و درک اسلامی و الهی و بینش نوین برای جمعی از مسلمین مطرح می شود، به طور طبیعی همه ی فضای عالم اسلام بنا بر ظرفیت و موقعیت خود، از آن بینش و درک استفاده خواهند کرد.[7]
ایشان در جایی دیگر درباره ی نسبت انقلاب اسلامی با مسائل ایران و جهان اسلام می فرمایند: پیش از پیروزی انقلاب، برای مجموعه ی انقلابیون و دست اندرکاران این نهضت عظیم -نه فقط مسائل ملت ایران، بلکه مسائل مسلمین نیز مطرح بود. البته شکی نیست که در سازندگی، مسائل ملت ایران -به دلایل مختلف- تقدم و ارجحیت دارد. این نظام و این دولت باید بتواند یک الگو درست کند، تا فعل او، قول او را تأیید کند؛ باید بتواند در این کشور اسلام را تحقق ببخشد، تا نهضت اسلامی، صادق شناخته شود؛ باید شعارها را به واقعیت بدل کند، تا آن شعارها، دل شعاردهندگانِ سایر کشورها را گرم کند. پس، مسائل کشور ایران تقدم و اولویت دارد؛ اما بلاشک در هدف های اصلی حرکت اسلامی و نظام اسلامی، مسائل مسلمین مطرح است.[8]
۴. حاکمیت ارزش های دینی، اخلاقی و معنوی بر انقلاب
مردم در انقلاب اسلامی به دنبال تحولاتی بودند که بر مبنای اسلام صورت گیرد. آن ها باورهای دینی را سرلوحه ی خواست خود از انقلاب قرار دادند. این خصوصیت اسلامی سبب شد تا انقلاب محدود به قشر روحانی نشود و همه ی مردم در صحنه های انقلاب حاضر شده و انقلاب را از آن خود و برای خود بدانند. همچنین دچار این آفت نشود که اسلام و اهداف اسلامی در جریان انقلاب اولویت خود را از دست بدهد.
رهبر معظم انقلاب مبتلا نشدن انقلاب اسلامی به آفت دوری از اصالت ها و ریشه ها در مرحله ی پیروزی را ناشی از حاکمیت ارزش های دینی، اخلاقی و معنوی بر انقلاب می دانند و با یادآوری فاصله گرفتن انقلاب های مبتنی بر مبانی مارکسیستی و یا ناسیونالیستی، از اصالت و اهداف اولیه ی انقلاب و از دست دادن ویژگی های انقلابی خود در دوره ی نظام سازی و استقرار، آن را ناشی از ضعف یا فقدان ارزش های اخلاقی و معنوی در این حرکت ها می دانند.[9]
رهبر انقلاب ریشه ی انحراف در انقلاب هایی که مقدمات آن ها مذهبی یا اسلامی بوده ولی در انتها از حالت اسلامی خارج شده اند را در ضعف قوت رهبری در میان مذهبیون فعال در این انقلاب ها می دانند که سبب می شود افراد غیر مذهبی و یا بی دین، امور را قبضه کرده و خط انقلاب را از حالت مذهبی به سمت لامذهبی ببرند.[10]
حاکمیت مستمر و پایدار دین و ارزش های معنوی و اخلاقی آن بر انقلاب مردم ایران موجب شد تا در هر جای دنیا قلبی برای دین و اسلام می تپد، به جمهوری اسلامی بر آمده از انقلاب - که برای اسلام حرکت می کند و به اعتلای کلمه ی اسلام فکر می کند - علاقه مند شود.[11]
۵. مردمی بودن
مردمی بودن انقلاب اسلامی خصوصیت مهمی است که در واژه ی جمهوری نظام اسلامی متجلی گردید. مردمی بودن انقلاب اسلامی از دو جهت با مردمی بودن سایر انقلاب ها تفاوت دارد: اول این که مردمی بودن جزء ذات اسلام بوده و چیزی خارج از آن نیست. اسلام برای مردم و هدایت آنان از سوی خداوند تبارک و تعالی نازل شده است و لذا همواره رستگاری آنان را مدنظر قرار دارد. چنین دینی حضور مردم در اجرای مقررات و دفاع از حریم خود را، اصل اولیه می داند.
دوم آن که اسلام به طور واقعی و حقیقی مردم را در صحنه حفظ می کند. کذب، دروغ و صورت سازی برای حضور مردم در صحنه های انقلاب مبتنی بر اسلام راهی ندارد. حضور حقیقی و فعالانه ی مردم در انقلاب اسلامی و نقش آنان در انتخاب همه ی مسؤولان و حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی، مظهر صداقت نظام اسلامی در مردمی بودن خویش است.[12]
حضرت آیت الله خامنه ای معتقدند دو خصوصیت ابتنای انقلاب بر ارزش های اخلاقی، دینی و معنوی و نیز مردمی بودن انقلاب، استثنایی ترین خصوصیات انقلاب هستند و همین دو خصوصیت، بیشترین تأثیر را در وجهه ی این انقلاب در دنیا داشته است؛ همچنان که بیشترین تأثیر را در پیروزی و ماندگاری انقلاب در کشور ما داشته است.[13]
۶. همه جانبه بودن انقلاب اسلامی
از ویژگی های انقلاب اسلامی که البته آن هم از ماهیت اسلامی انقلاب نشأت گرفته است، همه جانبه بودن و ناظربودن بر همه ی عرصه های زندگی و حیات فردی و اجتماعی است. رهبر انقلاب اسلامی در باره ی این خصوصیت انقلاب اسلامی می گویند: انقلاب اسلامی با همه ی انقلاب های دیگر متفاوت است؛ نه یک انقلاب صرفاً معنوی و فرهنگی است، نه یک انقلاب صرفاً اقتصادی است، نه یک انقلاب صرفاً سیاسی است؛ یک انقلاب همه جانبه است. مثل خودِ اسلام است. همان طوری که اسلام ابعاد معنوی و اخلاقی دارد، ابعاد الهی دارد، در عین حال ناظر به زندگی مردم است؛ بُعد اقتصادی، بُعد سیاسی، بُعد اجتماعی در اسلام وجود دارد؛ انقلاب اسلامی هم دارای ابعاد مختلف بود و راز ماندگاری انقلاب اسلامی و روزبه روز زنده تر شدن این انقلاب در سطح منطقه و جهان، همین ابعاد گوناگون آن است که با نیازهای بشر متوازن و همراه است.[14]
پی نوشت ها:
[1] صحیفه ی انقلاب، وصیتنامه ی امام خمینی، سازمان چاپ و انتشارات ۱۳۶۹، ص ۷۷.
[2] سوره ی ابراهیم، آیه ی ۲۴
[3] همان
[4] سوره ی ابراهیم، آیه ی ۲۵
[5] بیانات در دیدار جمعی از مردم آذربایجان به مناسبت سالروز قیام مردم تبریز ۱۳۸۸/۱۱/۲۸
[6] سوره ی أنفال، آیه ی ۶۳
[7] سخنرانی در مراسم بیعت گروه کثیری از ائمه ی جمعه و روحانیون استان مازندران و اصفهان و علما و طلاب کشورهای اسلامی مقیم ایران ۱۳۶۸/۴/۴
[8] سخنرانی در اجتماع طلاب و فضلای حوزه ی علمیه ی قم ۱۳۷۰/۱۲/۱
[9] خطبه های نماز جمعه ی تهران ۱۳۶۸/۱۱/۲۰
[10] خطبه های نماز جمعه ی تهران ۱۳۶۸/۱۱/۲۰
[11] خطبه های نماز جمعه ی تهران ۱۳۶۸/۱۱/۲۰
[12] خطبه های نماز جمعه ی تهران ۱۳۶۸/۱۱/۲۰
[13] خطبه های نماز جمعه ی تهران ۱۳۶۸/۱۱/۲۰
[14] بیانات رهبر انقلاب در مراسم نوزدهمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی رحمه الله ۱۳۸۷/۳/۱۴