بررسی شرایط مردم کوفه در سال 60 هجری قمری
اولین قسمت ازاین سلسله مباحث به بررسی اوضاع کوفه درسال 60 هجری و همچنین بررسی جمعیت کوفه میپردازیم.
مدتی هست که از طرف وهابیت شبهه ای در فضاهای مجازی پخش شده که امام حسین(ع) راشیعیان کوفه دعوت کردند، ولی همین شیعیان بی وفایی کردند و همین شیعیان هم باعث شهادت امام شدند.
با بررسی کامل کوفه چه ازلحاظ جمعیتی و چه ازلحاظ عقیده های مردمان کوفه جواب آن شبهه هم داده خواهد شد.
✨بنیان و ساختن شهر کوفه✨
درسال17هجری به دستور خلیفه دوم و توسط #سعدبن_ابی_وقاص فرمانده سپاه اعراب مسلمان درحمله به ایران انجام شد.
برای اینکه سپاه اعراب مسلمان به مناطق مرکزی حکومت ساسانیان نزدیک باشد، احتیاج به یک منطقه وپادگان نظامی بود تا سپاه اعراب مسلمان دراین پادگان نظامی همیشه آماده و در دسترس باشند.
#عمربن_خطاب به سعدبن ابی وقاص دستور داده بود تا مسجد بزرگی در کوفه بسازد که گنجایش 40 هزار نفر را داشته باشد.
پس بااین حساب نتیجه می گیریم که تعداد سربازان اعراب مسلمان درکوفه 40 هزار نفر بوده است. ضمن اینکه تعداد زیادی از این سربازان مسلمان همراه خانواده خود و زن و فرزندان خود به کوفه آمدند. پس جمعیت سپاه اعراب مسلمان به هنگام ورود به کوفه درحدود 100هزار نفر تخمین زده شده است که رقم معقولی هم هست.
?کوفه پس از تاسیس ، به علت داشتن آب و هوای خوش و نزدیکی به رود پرآب #فرات و ایران و همچنین وضعیت اقتصادی خوبی که از راه کسب غنایم و باج و خراج سرزمین های فتح شده ایران ، پذیرای سیل انبود مهاجران از اطراف و اکناف بوده است.
عمده مهاجرت مردم وقبایل ازتمام مناطق خلافت اسلامی مخصوصا در زمان خلافت امان علی(ع) بوده است، که وقتی امام علی (ع) به کوفه هجرت کردند و پایتخت خلافت اسلامی را از #مدینه به کوفه آوردند مهاجرت اقوام ومردم شدت انجامید.
?درسال37 که جنگ بزرگ #صفین بین امام علی (ع) و معاویه درگرفت، تعداد سپاه امام علی (ع) که همگی اهل کوفه بودند را 65 هزار نفر ذکر کرده اند. البته ارقام دیگری مثل 90 هزار نفر و حتی 150 هزار نفر هم برای سپاه کوفی امام علی(ع) گفته شده است.
بااین گفته ها هریک از این سپاهیان امام علی (ع) که دارای یک همسر و دوتا فرزندهم باشند پس درسال 37هجری تعداد جمعیت کوفه درحدود 240 هزار نفر تخمین زده می شود که رقم معقولی هم می باشد؛ اگر تعداد سپاه امام علی(ع) را 65 هزارنفر درنظر بگیریم.
?درسال40 هجری بعد از صلح امام حسن(ع) با معاویه، تعدادی از یاران امام به صلح امام اعتراض کردند و گفتند که سپاه 100هزارنفری آماده کرده ایم تا با معاویه بجنگیم که امام حسن(ع)فریب این ادعاهای کوفیان رانخورد.
پس درسال 40 هجری سپاه کوفه 100 هزار نفر بوده است با احتساب همسر و دوتا فرزند تعداد جمعیت کوفه به 400 هزارنفر می رسد.
این اعداد و ارقام با احتساب یک همسر و دو فرزند محاسبه می شود،درحالیکه معمولا اعراب چندین همسر داشتند وچندین فرزند و کنیز وغلام.
که با این حساب تعداد جمعیت کوفه بالغ بریک میلیون نفرهم می شود،که بعید هم نیست و معقول می باشد.
?از زمان امام علی (ع) و امام حسن (ع) تعداد شیعیان مخلص و باوفای امامان درکوفه زیاد شده بودند وخیلی از این شیعیان به کوفه هجرت کرده بودند؛ازجمله حجر بن عدی و عمرو بن حمق خزاعی و صعصعه بن سوحان و زید ابن سوحان و قنبر و میثم تمار و هزاران شیعه دیگر.
ازسال50 هجری که زیادبن ابیه توسط معاویه عهده دار امارت کوفه شد باتوجه به کثرت و فراوانی شیعیان کوفه دست به تغییر جمعیتی درکوفه وانتقال شیعیان ازکوفه زد.
چنانچه 50 هزار نفراز شیعیان را دستور داد تابه خراسان منتقل شوند.
زیاد بن ابیه به کرات دست به انتقال و هجرت اجباری شیعیان کوفه زد ، تا جایی که تعداد جمعیت کوفه بسیار کم شد ودرحدود200 هزار نفر تقلیل کرد.
که وقتی زیاد بن ابیه دستور گسترش مسجد کوفه را داد گنجایش برای 60هزارنفر بوده است.
?اما درسال60 هجری که معاویه به هلاکت رسید، تعداد زیادی از مردم کوفه برای امام حسین (ع) نامه نوشتند و از امام خواستند که رهبری این مردم راقبول کند. در این نامه ها سخن ازیک سپاه 100هزارنفری هم به میان آمده بود که این سپاه آماده فرمانبرداری ازامام بودند.
تعدادجمعیت این سپاه گرچه اغراق آمیزاست ، چون باخصوصيات مردم کوفه تطبیق ندارد چون مردم کوفه آمادگی لازم را نداشتند.
اما میتوان اینچنین استنباط کرد که جمعیت زیادی آماده همکاری باامام حسین(ع) بودند❓
?درسال60هجری بعد ازمرگ معاویه کوفیان تعداد زیادی نامه برای امام حسین (ع) نوشتند و گفتند که باغ هایمان میوه داده و شهرمان آباد شده وکودکانمان بزرگ شده و بزرگانمان پیرشده اند. همه ما وکوفه منتظر توهستیم یابن رسول الله!
دراعداد و ارقام این نامه ها هم اختلاف هست. 12هزار نامه و 18هزارنامه هم گفته شده است.
تعداد بیعت کنندگان با جناب مسلم هم از 12 هزار نفر تا 40 هزار نفر هم گفته شده است.
اما درحدیثی از امام باقر(ع) تعداد بیعت کنندگان باجناب مسلم را 20هزار نفر فرموده است، بااین حساب این رقم یک پنجم آن سپاهی بود که کوفیان درنامه هایشان به امام گفته بودند.
حال درمی یابیم که جمعیت کوفه دارای عقاید مختلف بودند.
عقایدی مثل
1⃣ تابعین خلفای اول و دوم
2⃣ تابعین عثمان خلیفه سوم
3⃣ شیعیان علوی
4⃣ تابعین بنی امیه
5⃣ موالیان ایرانی
و
6⃣قبایل اطراف کوفه
هریک ازاین تفکرات وعقاید را هم توضیح مختصری بدهیم:
1⃣ تابعین خلیفه اول و دوم
چنانچه در اول بحث گفتیم کوفه به دستور عمربن خطاب ساخته شد وسپاه 40 هزارنفری اعراب مسلمان که جملگی طرفداران خلیفه اول و دوم بودند به کوفه آمدند.
که بخش بزرگی از کوفیان بودند.
2⃣ تابعین خلیفه سوم عثمان
به این افراد شیعیان عثمانی گفته میشد.همانهایی که پیرو #عثمان، خلیفه سوم بودند.
3⃣ شیعیان علوی
که بعداز هجرت امام علی (ع) ودر زمان امام حسن (ع) درکوفه ساکن بودند ولی تعداد زیادی از این شیعیان در زمان زیادبن ابیه از کوفه تبعید و اخراج شدند و جمعیت بسیار اندکی مانده بودند.
آن تعدادی ازشیعیان علوی هم که درکوفه مانده بودند تحت مراقبت های شدید عمال اموی بودند وبیشتر آنها درزندان های کوفه بودند و بزرگان شیعه ازجمله حجربن عدی را دستگیر کرد. به همراه15 نفر به شام فرستاد که درمنطقه مرج عذرا ایشان را شهید کردند وسرازتنشان جداکردند و به معاویه فرستادند.
عمروابن حمق خزاعی یکی دیگر ازشیعیان علوی را درکوفه به دستور زیاد ابن ابیه سرش را بریدند و به نیزه زدند و از کوفه به شام فرستادند و این اولین سری بود که درتاریخ اسلام برنیزه زده میشد.
4⃣ تابعین بنی امیه
این ها قبایلی بودند که به دستور معاویه از #شام به کوفه آمده بودند.
یکی ازبزرگترین و پرجمعیت ترین این قبایل قبیله عرب #حضرمى بود که عقاید ضد اهل بیتی داشتند وکاملا مطیع وپیرو بنی امیه و معاویه بودند.
5⃣ موالیان ایرانی
اسرایی بودند که درطی جنگ های اعراب و ایرانیان اسیر شده بودند. اینها درزمان امام علی (ع) و امام حسن(ع) ازاسارت آزاد شدند، ولی درزمان زیادابن ابیه دوباره تحت پیگرد وشکنجه بودند.
6⃣ قبایل اطراف کوفه
همان ساکنان اولیه کوفه بودند که دارای ثبات عقیدتی نبودند و معمولا عقیده آنها متناسب با خلافت وقت بود.
پس با بافت جمعیتی کوفه وهمچنین تعداد جمعیت کوفه دردو مبحث بالا آشنا شدیم.
آیا نامه نویسان ودعوت کنندگان از امام حسین (ع) به کوفه شیعیان بودند یاخیر❓
?درلیست نامه نویسان افرادی مثل #شبث_بن_ربعی مشاهده می شود.
شبث بن ربعی یک شیعه عثمانی بود که ازطرز حکومت معاویه ناراضی بود و سرکرده شیعیان عثمانی درکوفه بود ، اما درکربلا با امام جنگ می کند. پس شیعه عثمان هم به امام نامه نوشته بودند.
?درلیست این افراد #حجا_ بن_ابجر هم بود.
حجاربن ابجر همراه سعدبن ابی وقاص به کوفه آمده بود. درآن زمان نوجوانی بود. حجاربن ابجر درکربلا با امام جنگید. حجاربن ابجر یکی از سران تابعین خلیفه اول و دوم بود.
پس تابعین خلیفه اول و دوم هم به امام نامه نوشتند.
? دراین لیست #اسم_مسیب_بن_نجبه هم دیده می شود.
مسیب بن نجبه یکی از افرادی بود که ثبات عقیده نداشت. با اینکه در سپاه توابین بود و یکی ازفرماندهان توابین هم بود.
درکوفه یک گروه دیگری بودند به نام شیعیان سیاسی معروف شده بودند.
این شیعیان سیاسی دارای چه عقیده ای بودند❓
شیعیان سیاسی اعتقاد به خلافت ابوبکر و عمر داشتند ، ولی امام علی (ع) را بر عثمان درخلافت ترجیح می دادند.
یعنی این شیعیان سیاسی هیچ مشکلی با خلیفه اول و دوم نداشتند و روش آنها راقبول داشتند. اما عثمان را دارای صلاحیت درخلافت نمی دانستند و معتقد بودند که امام علی (ع) باید به جای عثمان خلیفه سوم میشد.
?این گروه در کوفه دارای جمعیت بسیار زیادی بودند و عمده نامه ها راهم این شیعیان سیاسی به امام نوشته بودند.
تاجایی که #سلیمان_بن_صرد_خزاعی راهم یک شیعه سیاسی معرفی می کنند.
یعنی همان هایی که درتوابین کشته شدند جملگی شیعه سیاسی بودند.
?تعداد بسیار اندکی هم ازشیعیان علوی به امام نامه نوشتند ؛ ازجمله حبیب ابن مظاهر اسدی و مسلم ابن عوسجه که از بزرگان شیعه علوی بودند.
دراین لیست اسمی ازموالیان ایرانی دیده نمی شود، اگرهم بوده باشد درتاریخ ذکر نشده است.
✅ بااین حساب با نویسندگان نامه و دعوت کنندگان از امام حسین (ع) به کوفه هم آشنا شدیم که در این میان ازهر طیف و عقیده خلافت اولی و دومی و عثمانی و علوی هم دراین میان بوده است.
وتنها شیعیان علوی امام را دعوت نکردند. بلکه هرکسی ازشیعیان علوی که به امام نامه نوشتند بعدها خود را به امام رساندند؛ ازجمله حبیب ابن مظاهر اسدی و مسلم ابن عوسجه.
?اما جناب مسلم ابن عقیل سفیر و نماینده تام الاختیار امام در امر بیعت گرفتن ازهمین کوفیان در روز 5 شوال وارد کوفه شدند…
درتاریخ 15رمضان از مکه بطرف مدینه و از مدینه به طرف کوفه به همراه دو راه بلد راه افتاد.
در
بین راه در منطقه #وادی_الخبیث یا #مزیق، این دو راه بلد را ازشدت تشنگی و خستگی ازدست داد وخودش نیز راه گم کرد که نیروهای# مختارثقفی جناب مسلم را پیدا کردند و در کوفه به منزل مختارثقفی آوردند.
روز 5شوال سال 60 هجری جناب مسلم وارد کوفه شد و در تاریخ 9ذی الحجه سال60 هم به شهادت رسید ؛ یعنی مدت64 روز در کوفه بودند.
اولین کسی که با جناب مسلم بیعت کرد مختارثقفی بود. مختار نه به امام حسین(ع) نامه نوشته بود و نه از امام دعوت کرده بود؛ ولی اولین کسی بود که با نماینده امام بیعت کرد.
دراین مدت 64 روز هم تعداد زیادی ازکوفیان باجناب مسلم بیعت کردند که از 12 هزار نفر تا 40 هزار نفر هم گفته شده است.
چه اتفاقی می افتد که این تعداد بیعت کنندگان ازاطراف جناب مسلم پراکنده میشوند❓
دوستان عزیز کنفرانس امشب دراینجا به پایان می رسد.
از صبروحوصله شما عزیزان متشکرم.?
اگر سوالی هست درخدمت هستم.
ادامه کنفرانس با دلایل بیعت شکستن کوفیان درجلسه بعد درخدمت هستم.
? @Mokhtarsaqafi
