نورفشان

سخنی پیرامون امام چهارم علی بن الحسین (علیه السّلام)
 
 
 
 
 
منبع : مجموعه آثار جلد 18 , مطهری،مرتضی
وجود مقدس زین العابدین علیه السلام قهرمان معنویت است(معنویت به معنی صحیح آن)،یعنی یکی از فلسفه های وجودی فردی مثل علی بن الحسین این است که وقتی انسان خاندان پیغمبر را می نگرد-هر کدامشان را،و علی بن الحسین را که یکی از آنهاست-می بیند معنویت اسلام یعنی حقیقت اسلام،آن ایمان به اسلام تا چه حد در خاندان پیغمبر نفوذ داشته است،و این خودش یک مساله ای است.انسان وقتی که مردی همچون علی بن ابی طالب را می بیند،آن که از کودکی در زیر دست پیغمبر تربیت و بزرگ شده و در آن نفس آخر پیغمبر سر پیغمبر در دامان او بود که جان به جان آفرین تسلیم کرد،این مردی که از کودکی در خانه پیغمبر بود و هیچ کس به اندازه او با پیغمبر نبوده است،آری انسان وقتی زندگی علی را می نگرد،می بیند سراسر ایمان به پیغمبر اکرم است و انسان از آینه وجود علی پیغمبر را می بیند.این چه بوده است که مردی مثل علی سراسر ایمان[به پیغمبر بوده است؟].

عبادت امام
اهل بیت پیغمبر همه شان اینچنین اند.واقعا عجیب است.انسان وقتی علی بن الحسین را می بیند،آن خوفی که از خدا دارد،آن نمازهایی که واقعا نیایش بود و واقعا-به قول الکسیس کارل-پرواز روح به سوی خدا بود(نمازی که او می خواند اینطور نبود که پیکرش رو به کعبه بایستد و روحش جای دیگری بازی کند،اصلا روح کانه از این کالبد می رفت)آری، انسان وقتی علی بن الحسین را می بیند با خود می گوید این اسلام چیست؟!این چه روحی است؟!

اینهمه آوازها از شه بود گر چه از حلقوم عبد الله بود

وقتی انسان علی بن الحسین را می بیند کانه پیغمبر را در محراب عبادتش در ثلث آخر شب یا در کوه حرا می بیند.

یک شب امام مشغول همان نیایش و دعایی که خودش اهل آن دعا بود،بود،یکی از بچه های امام از جایی افتاد و استخوانش شکست که احتیاج به شکسته بندی پیدا شد.اهل خانه نیامدند متعرض عبادت امام شوند،رفتند و شکسته بند آوردند و دست بچه را بستند در حالی که او از درد فریاد می کشید.بچه راحت شد و قضیه گذشت.هنگام صبح امام دید دست بچه را بسته اند.فرمود:چرا چنین است؟عرض کردند:جریان اینطور بود.کی؟دیشب در فلان وقت که شما مشغول عبادت بودید.معلوم شد که آنچنان امام در حال جذبه بسر می برده است و آنچنان این روح به سوی خدا پرواز کرده بود که هیچ یک از آن صداها اصلا به گوش امام نرسیده بود.

پیک محبت
زین العابدین پیک محبت بود.این هم عجیب است:راه می رفت،هر جا بی کسی را می دید،هر جا غریبی را می دید،فقیر و مستمندی را می دید،کسی را می دید که دیگران به او توجه ندارند،به او محبت می کرد،او را نوازش می کرد و به خانه خودش می آورد.روزی یک عده جذامی را دید.(همه از جذامی فرار می کنند،و آن که فرار می کند از سرایت بیماریش می ترسد،ولی خوب اینها هم بنده خدا هستند.)از اینها دعوت کرد،اینها را به خانه خود آورد و در خانه خود از اینها پرستاری کرد.خانه زین العابدین خانه مسکینان و یتیمان و بیچارگان بود.

خدمت در قافله حج
فرزند پیغمبر است.به حج می رود.امتناع دارد که با قافله ای حرکت کند که او را می شناسند.مترصد است یک قافله ای از نقاط دور دست که او را نمی شناسند پیدا شود و غریب وار داخل آن شود.وارد یکی از این قافله ها شد.از آنها اجازه خواست که به من اجازه دهید که خدمت کنم.آنها هم پذیرفتند.آن زمان که با اسب و شتر و غیره می رفتند ده دوازده روز طول می کشید.امام در تمام این مدت به صورت یک خدمتگزار قافله در آمد.در بین راه مردی با این قافله تصادف کرد که امام را می شناخت.تا امام را شناخت رفت نزد آنها و گفت:این کیست که شما آورده اید برای خدمت خودتان؟گفتند:ما که نمی شناسیم،جوانی است مدنی ولی بسیار جوان خوبی است.گفت:بله،شما نمی شناسید،اگر می شناختید این جور به او فرمان نمی دادید و او را در خدمت خودتان نمی گرفتید.گفتند:مگر کیست؟گفت:این علی بن حسین بن علی بن ابیطالب فرزند پیغمبر است.دویدند خودشان را به دست و پای امام انداختند:آقا این چه کاری بود شما کردید؟!ممکن بود ما با این کار خودمان معذب به عذاب الهی شویم،به شما جسارتی بکنیم،شما باید آقا باشید،شما باید اینجا بنشینید،ما باید خدمتگزار و خدمتکار شما باشیم.فرمود:نه،من تجربه کرده ام،وقتی که با قافله ای حرکت می کنم که مرا می شناسند، نمی گذارند من اهل قافله را خدمت کنم.لذا من می خواهم با قافله ای حرکت کنم که مرا نمی شناسند،تا توفیق و سعادت خدمت به مسلمان و رفقا برای من پیدا شود.

دعا و گریه امام
برای علی بن الحسین فرصتی نظیر فرصت امام ابا عبد الله پدر بزرگوارش پیدا نشد،همچنان که فرصتی نظیر فرصتی که برای امام صادق پدید آمد پیدا نشد،اما برای کسی که می خواهد خدمتگزار اسلام باشد همه مواقع فرصت است ولی شکل فرصتها فرق می کند.ببینید امام زین العابدین به صورت دعا چه افتخاری برای دنیای شیعه درست کرده؟!و در عین حال در همان لباس دعا امام کار خودش را می کرد.

بعضی خیال کرده اند امام زین العابدین چون در مدتی که حضرت بعد از پدر بزرگوارشان حیات داشتند قیام به سیف نکردند،پس گذاشتند قضایا فراموش شود.ابدا[چنین نیست]،از هر بهانه ای استفاده می کرد که اثر قیام پدر بزرگوارش را زنده نگه دارد.آن گریه ها که گریه می کرد و یاد آوری می نمود برای چه بود؟آیا تنها یک حالتی بود مثل حالت آدمی که فقط دلش می سوزد و بی هدف گریه می کند؟!یا می خواست این حادثه را زنده نگه دارد و مردم یادشان نرود که چرا امام حسین قیام کرد و چه کسانی او را کشتند؟این بود که گاهی امام گریه می کرد،گریه های زیادی.روزی یکی از خدمتگزارانش عرض کرد:آقا!آیا وقت آن نرسیده است که شما از گریه باز ایستید؟(فهمید که امام برای عزیزانش می گرید.)فرمود:چه می گویی؟!یعقوب یک یوسف بیشتر نداشت،قرآن عواطف او را این طور تشریح می کند:و ابیضت عیناه من الحزن (1).من در جلوی چشم خودم هجده یوسف را دیدم که یکی پس از دیگری بر زمین افتادند.و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

پی نوشت:

1- یوسف/84[چشمانش از گریه ناشی از غم فراق یوسف سفید شد].

https://hawzah.net/fa/Article/View/4835

امام سجاد علیه السلام و محبوبیت اجتماعی

مجله مبلغان دی و بهمن 1387 - شماره 111

 
 
 
 

مقدمه
گر بنده کنی به لطف، آزادی ربهتر که هزار بنده آزاد کنی

از مهم ترین رازهای توفیقپیشوایان معصوم علیهم السلام در طول حیات وبعد از شهادت آن بزرگواران، جایگاهمعنوی و شخصیت والایشان در قلوبانسانهای مشتاقِ فضایل و کمالاتبوده است. از آنجا که ائمه اطهار علیهم السلام هر کدام در عصر خویش به عنواناسوه کامل انسانیت و بارزترین نمونهکمالات و صفات انسانی بوده اند وعموم مردم به طور فطری چنین صفاتیرا دوست دارند؛ از اینرو به امامانمعصوم علیهم السلام به دیده محبت و عشقمی نگریسته اند؛ حتی دشمنان آنبزرگواران با اعتراف به این حقیقتبارها زبان به ستایش پیشوایان معصومگشوده و مناقب و افتخارات آنان رایادآور شده اند.

در این فرصت، مروری کوتاه برجایگاه معنوی حضرتزین العابدین علیه السلام در جامعه و برخیعلل محبوبیت آن پیشوای راستین، دردلهای مشتاق، خواهیم داشت، باشد کهما نیز با پرورش محبت روزافزون آنامام همام، دلهایمان را از زنگار جهل وخرافه زدوده و در پرتو دوستیاهل بیت علیهم السلام گامهایی سعادت آفرین بهسوی کمال برداریم؛ ان شاء اللّه.

ناگفته نماند که مقصود ائمّهاطهار علیهم السلام جلب رضایت مخلوق درمقابل سخط و خشم خالق نبوده است؛زیرا:

الف. ساختار شخصیت آنبزرگواران و رفتار و کردارهایخداپسندانه ایشان به طور طبیعی بافطرت مردم سازگار بوده و انسانهایپاک فطرت و عموم مردم به دیدهمحبت و احترام به آنان می نگریستند.

ب. امامان معصوم علیهم السلام برایهدایت مردم و پیشبرد مقاصد الهیخود به مقبولیت اجتماعی نیاز داشتند.تا آنجا که اهداف الهی و اصول مسلّماسلام اجازه می داد، سعی می کردندافکار عمومی و رضایت مردم را درراستای ارزشهای معنوی جلب کرده،آنان را در مقابل اهل باطل بسیج کنند؛چنان که بارها از این نیروی عظیم برضدّ ستمگران و زورگویان بهرهمی بردند.

البته هر گاه هم که مردم، آنبزرگواران را همراهی نمی کردند، آنبزرگواران به دنبال اهداف الهی خودمی رفتند و از مردم زمانه خود ـ کهجانب باطل را انتخاب کرده بودند ـفاصله می گرفتند. به همین علّت، امامسجاد علیه السلام به مردی که می گفت: «اللَّهُمَّاَغْنِنِی عَنْ خَلْقِکَ؛ خدایا! مرا از این مردمبی نیاز کن»، اعتراض کرد و فرمود:«بی نیازی از مردم، ممکن نیستوانسان در هر صورت در زندگیدنیوی به ارتباط با مردم نیاز دارد؛ بلکهچنین دعا کن: «اللّهُمَّ اَغْنِنِی عَنْ شِرارِخَلْقِکَ؛ خدایا! مرا از مردم شرور وبدسرشت بی نیاز کن.»

به گفته سعدی، دوستی با مردم وجذب دلهای آنان بهترین یاور وره توشه انسان در این دنیا است:

دوستی را هزار کس شایددشمنی را یکی بود بسیار

جوانمردی و ایثار
جوانمرد باشی، دو گیتی تو راستدو گیتی بُوَد بر جوانمرد راست

از عوامل مهمّی که شخصیتوالای حضرت زین العابدین علیه السلام را درمنظر دیگران محبوب ساخته بود واطرافیان، دوستان، غلامان و کنیزان آنحضرت با تمام وجود به امام عشقمی ورزیدند، خصلت پسندیده «عفو،گذشت و جوانمردی» بود. در اینراستا امام سجاد علیه السلام از یک شیوهکارآمد و پسندیده تربیتی بهرهمی گرفت.

امام صادق علیه السلام فرمود که در طولماه مبارک رمضان، حضرت علی بنالحسین علیه السلام درباره غلامان و کنیزان وسایر زیردستان خود روش عفو وگذشت را به کار می گرفت. به اینترتیب که هر گاه غلامان و کنیزان آنحضرت، خطایی را مرتکب می شدند،آنان را تنبیه نمی کرد.

آن حضرت فقط خطاها و گناهانآنان را در دفتری ثبت می کرد وتخلّفات هر کس را با نام و موضوعتخلّف مشخص می کرد. در آخر ماه،همه آنان را جمع کرده، در میان آنانمی ایستاد. آن گاه از روی نوشته، تمامخطاها و اشتباهاتشان را که در طول ماهرمضان مرتکب شده بودند، بر ایشانیادآور می شد و به تک تک آنانمی فرمود: «فلانی! تو در فلان روز وفلان ساعت تخلّفی کردی و من تو راتنبیه نکردم، آیا به یاد می آوری؟!» فردخطاکار هم می گفت: «بلی، ای پسررسول خدا!» و تا آخرین نفر اینمطالب را متذکّر می شد و آنان بهاشتباهات و خطاهای خود اعترافمی کردند.

آن گاه به آنان می فرمود: «با صدایبلند به من بگویید که ای علی بنحسین! پروردگارت تمام اعمال ورفتار تو را نوشته است؛ چنان که تواعمال ما را نوشته ای. نزد خداوند، نامهاعمالی هست که با تو به حق سخنمی گوید و هیچ عمل ریز و درشتی رافروگذاری نمی کند و هر چه انجامداده ای، به حساب آورده، تمام اعمالترا نزد او حاضر و آماده خواهی یافت؛همچنان که ما اعمال خود را نزد توآماده و ثبت شده دیدیم. پس ما راببخش همان طور که دوست داری خداتو را ببخشد.

ای علی بن حسین! به یاد آر، آنحقارت و ذلّتی را که فردای قیامت درپیشگاه خدای حکیم و عادل خواهیداشت؛ آن پروردگار عادل و حکیمیکه ذرّه ای و کمتر از ذرّه ای به کسی ستمروا نمی دارد و اعمال بندگان راهمچنان که انجام داده اند، به آنان عرضهخواهد کرد و حسابگری و گواهی خداکافی است. پس ببخش و عفو کن تاپادشاه روز قیامت از تو درگذرد؛چنان که خودش در قرآن می فرماید:«وَ لْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوآا أَلاَ تُحِبُّونَ أَن یَغْفِرَ اللَّهُلَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ »؛ «باید ببخشند وعفو کنند. آیا دوست ندارید خداوندشما را بیامرزد؟! و خداوند آمرزنده ومهربان است.»

حضرت سجاد علیه السلام این کلمات رابرای خویش و غلامان و کنیزان تلقینمی کرد و آنان با هم تکرار می کردند وخود امام که در میان آنان ایستاده بود،می گریست و با لحنی ملتمسانهمی گفت: «رَبِّ! اِنَّکَ اَمَرْتَنا اَنْ نَعْفُوا عَمَّنْظَلَمْنا فَنَحْنُ قَدْ عَفَونا عَمَّنْ ظَلَمَنا کَما اَمَرْتَ،فَاعْفُ عَنّا فَاِنَّکَ اَوْلی بِذلِکَ مِنّا وَمِنَالْمَاْمُورِینَ؛ پروردگارا! تو به مافرمودی از ستمکاران خویشدرگذریم؛ همان گونه که فرمودی، ما ازکسانی که به ما ستم کرده اند، درگذشتیم، تو هم از ما درگذر که در عفوکردن از ما و از تمام مأموران برتری.»

پس از این برنامه عرفانی وتربیتی، امام سجاد علیه السلام خطاب بهخدمتگزاران خویش می فرمود: «منشما را عفو کردم، آیا شما هم من وبدرفتاریهای مرا بخشیدید کهفرمانروای بدی برای شما و بندهفرومایه ای برای فرمانروای بخشایندهعادل و نیکوکار بوده ام؟!»

همگی یکصدا می گفتند: «با اینکهما از تو جز خوبی ندیده ایم، تو رابخشیدیم»؛ آن گاه به آنان می فرمود:«بگویید: خداوندا! از علی بن حسیندرگذر! همان گونه که او از مادرگذشت. او را از آتش جهنم آزاد کن،همان گونه که او ما را از بردگیآزاد کرد. آنان دعا می کردند و امامچهارم علیه السلام آمین می گفت و در پایانمی فرمود: بروید! من همه شما را عفوکردم و آزادتان می کنم به این امید کهخدا نیز مرا عفو کرده، آزادم کند.»

حضرت زین العابدین علیه السلام در روزعید فطر آن قدر به خدمتگزاران خودجایزه و هدیه می بخشید که از دیگرانبی نیاز می شدند. سیره آن جناب، چنانبود که هر گاه مالک بنده ای در اوّل یاوسط سال می شد، بعد از یک دورهآموزش و اعمال شیوه های تربیتیصحیح، در شب عید فطر او را آزادمی کرد. آن بزرگوار، بندگان سیاه را کههیچ گونه نیازی به آنان نداشت،می خرید و در عرفات بعد از مراسمعرفه، همراه هدایای قابل توجهی آزادمی ساخت.

به این ترتیب امام، بردگان را نهتنها در بُعد جسمانی، بلکه از افکار واندیشه های خرافی، جهل و غفلت رهامی ساخت؛ از اینرو تربیت یافتگانمکتب ایشان از ذلّت، غفلت وخرافه پرستی به اوج عزّت معنوی وعرفانی نایل می شدند و بیچاره ترینبردگان عصر آن حضرت بر اثر ارتباطبا درگاه امامت به رهبران جامعه وعارفان خداجوی و عالمان ربّانی مبدّلمی شدند.

سعید بن جبیر، سعید بن مسیب،ابو اسحاق بن عبد اللّه سبیعی، سالم بنابی حفصه، شرحبیل بن سعد، عبد اللّهبن دینار، ابو خالد کابلی، محمّد بنشهاب زهری، معروف بن خربوذمکی، یحیی بن امّ طویل، حبابه والبیّهو… از جمله تربیت یافتگان مکتبحضرت سجاد علیه السلام هستند.

این شیوه خداپسندانه امام باعثشد که دوست و دشمن، کوچک وبزرگ و مرد و زن از اعماق وجودخویش، آن حضرت را دوست بدارند.آری، محبوبیت اجتماعی آن حضرت،دستاورد کردارهای انسانی و کمالاتالهی اش بود تا آنجایی که خلفایبنی امیه نیز به آن اعتراف می کردند.

ابن شهر آشوب می گوید که امامزین العابدین علیه السلام نزد عمر بن عبدالعزیز (هفتمین خلیفه اموی) حضورداشت. هنگامی که آن حضرت از نزداو بلند شد و بیرون رفت، عمر بن عبدالعزیز رو به اطرافیانش کرد و گفت:«امروز، بهترین و شریف ترین مردم بهنظر شما کیست؟» همه گفتند: «شما ایخلیفه!» او گفت: «نه، هرگز! بهترین وشریف ترین مردم، همین فردی استکه الآن از حضور ما بیرون رفت. اوچنان قلبها را به خود متمایل ساختهاست که همه دوست دارند مثل اوباشند؛ امّا او هیچ گاه آرزو نمی کند که بهجای یکی از ماها باشد.»

خدمتگزاری به نیازمندان
حضرت علی بن حسین علیه السلام درعرصه خدمت به محرومان آن چناندرخشید که باعث اعجاب و شگفتیهمگان شد و آنان دوستدار حقیقیایشان شدند.

زمانی که تاریکی شب، همه جاگسترده می شد و چشمهای مردم بهخواب می رفت، آن حضرت، اموالموجود خود را از درهم و دینار جمعمی کرد و نان و آذوقه را ـ که فراهم کردهبود ـ برمی داشت و شبانه به منزلمحرومان و بینوایان می شتافت. آنحضرت در حالی که صورت خود راپوشانده بود، آذوقه ها و هدایا را بهدوش می کشید و در سطح گسترده ایبه بیچارگان مساعدت می کرد:

تا توانی به جهان خدمت محتاجان کنبه دمی یا درمی، یا قدمی، یا قلمی

حضرت باقر علیه السلام فرمود: «کانَ عَلِیُّابْنُ الْحُسَینُ علیه السلام یَحْمِلُ جِرابَ الْخُبْزِ عَلَیظَهْرِهِ بِاللَّیْلِ فَیَتَصَدَّقُ؛ [پیشوای چهارم[علی بن حسین علیه السلام کیسه های نان را درشبها به دوش می کشید و [به فقرا ونیازمندان] تصدّق می داد.» و بر ایناندیشه پافشاری می کرد: «اِنَّ صَدَقَةَ السِّرِّتُطْفِی ءُ غَضَبَ الرَّبِّ؛ صدقه پنهانی،خشم خداوند را فرو می نشاند.»

محمد بن اسحاق می گوید:«عده ای از نیازمندان مدینه عادت کردهبودند در ساعات معیّنی از شب، مردناشناسی به کمک آنان بیاید. آنان، او رابه عنوان صاحب انبان به همدیگرمعرفی می کردند و تا روز شهادت امامزین العابدین علیه السلام وی رانمی شناختند.»

تا توانی رفع غم از خاطر غمناک کندر جهان گریاندن آسان است، اشکی پاک کن

امام باقر علیه السلام فرمود: «پدرمحضرت علی بن حسین علیه السلام دوباربرای خدا اموال خود را احسان کرد.»

امام سجاد علیه السلام همواره می فرمود:«سادَةُ النّاسِ فِی الدُّنْیا الاَْسْخِیاءُ وَسادَةُالنّاسِ فِی الاْآخِرةِ الاَْتْقِیاء؛ سرور و آقایمردم در دنیا سخاوتمندان وبخشندگان هستند و در جهان آخرت،پرهیزکاران، سرآمد دیگران خواهندبود.»

زیباترین شیوه معاشرت
در اینجا به برخی از رفتارهایپسندیده امام سجاد علیه السلام که در جذبقلوب و صید دلهای مردم تأثیر فراوانداشته است، اشاره می کنیم:

1. زمخشری، طبق نقل هنگامی کهیزید بن معاویه، عامل جنایتکار خود،مسرف بن عقبه را به مدینه فرستاد ولشکر وی به قتل و غارت اهل مدینهپرداختند. حضرت زین العابدین علیه السلام چهار صد نفر از بانوان بی پناه را پناه دادو در کمال سخاوت و جوانمردی ازآنان پذیرایی کرد.

هنگامی که لشکر مسرف بن عقبهاز مدینه بیرون رفت، آن بانوان گفتند:«به خدا قسم! در کنار پدر و مادرماناین چنین زندگانی خوش و آرامشروحی و روانی نداشته ایم که در سایهعطوفت و محبت این مرد شریف(حضرت سجاد علیه السلام ) در این مدتبحرانی، این چنین در آرامش و درکمال احترام به سر بردیم.»

2. امام صادق علیه السلام فرمود: حضرتسجاد علیه السلام هر گاه مسافرت می رفت،سعی می کرد با کاروانی سفر کند که اورا نشناسند و شرط می کرد که در طولسفر، یکی از خدمتگزاران بههمسفرانش باشد. یک بار که با افرادیناشناس به مسافرت رفته بود، مردیآن حضرت را دید و شناخت. بعد بهدیگر دوستانش گفت: «آیا می دانید اینآقا کیست که به شما خدمت می کند؟»گفتند: «نه، نمی شناسیم.» آن مرد گفت:«این شخص حضرت علی بنحسین علیه السلام است!»

اهل کاروان که این جمله راشنیدند و امام را شناختند، یکباره ازجای خود برخاستند و دست و پایحضرتش را بوسیدند و عرضه داشتند:«ای فرزند رسول خدا! آیا می خواهیما را آتش جهنم فراگیرد؟! اگر خدایناکرده از دست و زبان ما خطایی سرمی زد و به شما جسارتی می کردیم، آیاما تا ابد هلاک نمی شدیم؟! چهانگیزه ای باعث شد که شما به صورتناشناس به ما خدمت کنید؟» حضرتزین العابدین علیه السلام فرمود: «هنگامی کهمن با عده ای آشنا به مسافرت رفتم،آنان به احترام رسول خدا صلی الله علیه و آله بیش ازاستحقاق من، برایم خدمت کرده،عطوفت و مهربانی نثارم کردند. بههمین سبب، به صورت ناشناس آمدمکه مبادا شما نیز بیش از حدّ بر مناحترام کنید و ناشناس بودن را بهترمی پسندم.»

بی تردید این سیره پسندیده آنبزرگوار، برگرفته از کلام حضرتخاتم انبیا صلی الله علیه و آله است که فرمود: «مَنْ اَعانَمُؤْمِنا مُسافِرا فَرَّجَ اللّهُ عَنْهُ ثَلاثا وَسَبْعِینَکُرْبَةً؛ هر کس به یک مؤمن مسافریاری و خدمت کند، خداوند متعال،هفتاد و سه بلا و اندوه را از او زایلخواهد کرد.»

3. علی بن عیسی اربلی می نویسدکه روزی امام سجاد علیه السلام از مسجدبیرون آمد و با مردی مواجه شد که با آنحضرت عداوت دیرینه داشت. مرد،همین که چشمش به امام افتاد، بهحضرت زین العابدین علیه السلام جسارتکرد و دشنام و ناسزا گفت. یاران وغلامان امام خواستند که آن شخص راتأدیب کنند؛ امّا آن حضرت فرمود: «بااو کاری نداشته باشید.» آن گاه به اونزدیک شده و گفت: «آنچه از صفات وکارهای ما بر تو پوشیده است، بیش تراز آن است که تو مطلع هستی!» سپس بامهربانی و عطوفتِ تمام فرمود: «اَلَکَحاجَةٌ نُعِینُکَ عَلَیْها؛ آیا مشکلی داری کهما در حلّ آن تو را یاری کنیم؟!»

مرد با مشاهده این رفتار انسانی،از کرده خود شرمسار شد؛ امّا آنبزرگوار، او را نوازش کرد و عبایارزشمند خود را همراه هزار درهم بهوی بخشید. بعد از آن واقعه، آن مرد بهشدت به امام علاقه مند شد و به هر کجاکه می رسید، به بیان فضایل و مناقب آنحضرت می پرداخت و خطاب بهحضرتش می گفت: «به راستی که تو ازفرزندان رسول خدا صلی الله علیه و آله هستی.»

گر عظیم است از فرو دستان گناهعفو کردن از بزرگان اعظم است

این رفتارهای آموزنده و انسانیباعث شده بود که مخالف و موافق، آنحضرت را از اعماق وجودشاندوست بدارند و به شخصیت والایایشان به دیده احترام و عظمت بنگرند.

راز محبوبیت اجتماعی
محمّد بن مسلم بن شهاب زهریروزی با حالتی افسرده و اندوهگین بهحضور امام سجاد علیه السلام آمد. وقتی امام، علّتناراحتی وی را پرسید، گفت: «اندوه من ازسوی برخی مردم، به ویژه افرادی است کهبه آنان خدمت کرده ام؛ ولی آنها برخلافانتظارم به من حسد ورزیده و در اموالمچشم طمع دوخته اند.»

آن حضرت، رهنمودهایراهگشایی به وی ارائه فرمود و سپسافزود: «اِحْفَظْ عَلَیْکَ لِسانَکَ تَمْلِکُ بِهِاِخْوانَکَ؛ از زبانت مواظبت کن، همهدوستان و آشنایانت در اختیار تو خواهندبود [و تو را دوست خواهند داشت].»سپس فرمود: «زهری! کسی که عقلشکامل ترین اعضای وجودش نباشد، باکوچک ترین اعضایش (زبان) هلاکمی شود.»

حضرت زین العابدین علیه السلام مهم ترینرمز توفیق در زندگی را تواضع و احترام بهدیگران دانسته، می فرماید: «اگر دیدی کهمسلمانان تو را احترام می کنند و مقامت رابزرگ می شمارند، بگو آنها بزرگوارند که بامن چنین رفتار می کنند و اگر از مردم نسبتبه خود بی توجهی مشاهده کردی، بگو ازمن خطایی سرزده است که مستوجبچنین بی احترامی شده ام. هرگاه چنیناندیشیده باشی و طبق این تفکر عمل کنی،خداوند متعال، زندگی را بر تو آسان کرده،دوستانت زیاد و دشمنانت به حدّاقلخواهند رسید. در این صورت، نیکیهایدیگران تو را خوشحال می کند و از بدی واذیتهای آنان آزرده نخواهی شد.»

سلطانِ دلهای پاک
داستان معروف امام سجاد علیه السلام هنگامزیارت بیت اللّه الحرام، دلیل واضحی برجایگاه والای معنوی و اجتماعی ایشان درعصر خود است. خلاصه آن ماجرا چنیناست:

در زمان خلافت عبد الملک بنمروان، پسرش هشام بن عبد الملک بهزیارت خانه خدا رفت؛ امّا بر اثر ازدحامجمعیت نتوانست «حجر الاسود» رازیارت کند و کوشش اطرافیانش نیز در اینزمینه، نتیجه ای نداشت. ناگزیر برای او درکنار کعبه تختی نصب کردند و وی در آنجانشست و به تماشای حجّاج وطواف کنندگان پرداخت. اطرافیان شامی اونیز در کنارش گرد آمده و به اجتماعپرشکوه حج نظاره می کردند.

در همین حال، ناگهان حضرتسجاد علیه السلام پدیدار شد. وی که در میانجمعیت با سیمایی زیبا و وجودی نورانیهمچون ستاره ای می درخشید، گرد خانهخدا طواف کرد و هنگامی که به حجرالاسود نزدیک شد، مردم با کمال احترام وتواضع، راه را بر امام باز کردند و حضرت بهراحتی آنجا را زیارت کرد.

این منظره که هشام و اطرافیانش را بهحیرت واداشته بود، باعث شد تا یکی ازشامیان از هشام بپرسد: «این شخص باعظمت کیست که مردم این چنین احترامشمی کنند؟» امّا هشام به این سبب که شامیانآن حضرت را نشناسند، پاسخ داد: «من همنمی شناسم!» «فَرَزْدَق» شاعر که در آنجاحاضر بود، بلند شد و با جرئت تمام گفت:«امّا من او را می شناسم! اگر هشام او رانمی شناسد، من آن جوان زیبا روی ونورانی چهره را خوب می شناسم.»

گفت: من می شناسمش نیکوزو چه پرسی، به سوی من کن رو

مرد شامی گفت: «او کیست ای ابوفراس؟!»

فرزدق در پاسخ آن مرد شامی،از عوامل مهمّی کهشخصیت والای حضرتزین العابدین علیه السلام را درمنظر دیگران محبوبساخته بود و اطرافیان،دوستان، غلامان و کنیزانآن حضرت با تمام وجود بهامام عشق می ورزیدند،خصلت پسندیده «عفو،گذشت و جوانمردی» بود

قصیده معروف خود را در چهل بیتسرود؛ از جمله اینکه:

«هذا الَّذِی یَتَعْرِفُ الْبَطْحاء وَطَأْتَهُوَالْبَیْتُ یَعْرِفُهُ وَالْحِلُّ وَالْحَرَمُ

این کسی است که سرزمین پاکمکّه، قدر و منزلت او را می شناسد وخانه کعبه، حلّ و حرم او را می شناسند.

هذا ابنُ خَیْرُ عِبادِ اللّهِ کُلِّهِمْهذا التَّقِیُّ النَّقِیُّ الطّاهِرُ الْعَلَمُ

این فرزند، بهترین بندگانخداست. این جوانِ پاک و پاکیزه وپیراسته و شناخته شده است.

هذا ابْنُ فاطِمَةَ اِنْ کُنْتَ جاهِلَهُبِجَدِّهِ اَنْبِیاءُ اللّهُ قَدْ خُتِمُوا

این فرزند فاطمه است. اگر او رانمی شناسی، او کسی است که جدّشخاتم الانبیا است.

… او از خاندانی است که محبتایشان، دین و دشمنی با آنان، کفر ونزدیک شدن به آنان، پناهگاه ونجات بخش است. هر کسی خدای رابشناسد، نیاکان او را نیز نیک می شناسدکه دین اسلام از خانه او به سایر مردمرسیده است… .»

هشام بن عبد الملک بعد از شنیدناین قصیده، خشمگین شد و حقوقفرزدق را از بیت المال قطع کرد و او رادر عَسْفان (بین مکه و مدینه) زندانیکرد؛ حتّی در اعتراض به او گفت: «تو تابه حال برای ما چنین مدحی نگفته ای.»شاعر اهل بیت علیهم السلام پاسخ داد: «تو نیزجدّی مثل جدّ او و پدری مثل پدر او ومادری مثل مادر او بیاور تا من شبیه اینابیات را درباره شما نیز بسرایم.»

گوشه ای از سیره امام زین العابدین علیه السلام

امام سجاد وقتی به نماز می ایستاد، بدنش می لرزید، رنگش تغییر می کرد و چون سعف نخل از ترس خدا به لرزه می افتاد. امام سجاد دعوت هیچ کس را رد نمی کرد و همواره با مستمندان و محرومان هم غذا می شد. امام سجاد شب ها بر دوش خود طعام حمل می کرد، و در خانه ی فقرا را می زد و بر آنها تقسیم می نمود. امام سجاد بیست سال بر پدرش گریست و هیچ وقت غذائی برای او نیاوردند، جز اینکه گریه کرد.
 
 
 
 
منبع : پاسدار اسلام، شماره99 ,
روزی عبدالملک بن مروان آن حضرت را با مدح و وصف زیادی، توصیف کرد و او را بسیار ستود. حضرت در پاسخ فرمود: اینها که تو یاد کردی و وصف نمودی از فضل و عنایت خدای سبحان و تایید و توفیق او است، ولی کجا است شکر و سپاس بر آن همه نعمتها؟ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آنقدر به نماز می ایستاد که پایش ورم می کرد و بقدری شدت تشنگی در ایام روزه داری بر آن حضرت غلبه می کرد که دهانش خشک و بی حرکت می- شد. به آن حضرت گفته می شد: مگر نه خداوند ترا از گذشته و آینده ات بخشیده است؟ حضرت پاسخ می فرمود: آیا بنده ی سپاسگزاری نباشم؟

خدای را سپاس بر آنچه عطا فرموده و برتری داده و حمد و ستایش در دنیا و آخرت، ویژه ی ذات اقدسش است. به خدا قسم اگر اعضا و جوارحم قطعه قطعه شوند و دیدگانم بر سینه ام فرو ریزند، هرگز نتوانسته ام ده یکم یکی از نعمتهای فراوانش را که شمارشگران توان شمارش آن را ندارند، شکرگزارم… و اگر نه این بود که خانواده ام بر من حقی دارند و سایر مردم از خواص و عوام، دور و نزدیک بر من حقوقی دارند و ناچارم آن حقوق را برآورم و تا حد توان در انجام آنها دریغ نورزم، هر آینه دیدگانم را به سوی آسمان می دوختم و قلبم را به سوی خداوند روانه می کردم و آن را باز نمی گردانم تا اینکه جانم برآید. و آنگاه حضرت گریه کرد و عبدالملک نیز گریست، سپس فرمود: فرق است بین کسی که آخرت را بخواهد و برای آن تلاش و سعی کند و بین کسی که دنیا را طلب کند و از هرجا که باشد، دنبال آن باشد و دیگر در آخرت طمعی نداشته باشد!

ویژگی های حضرت امام سجاد علیه السلام
- امام سجاد، شیشه ی عطری در سجاده اش بود که هنگام نماز از آن استفاده می کرد و خود را خوشبو می ساخت.

- امام سجاد هنگام نشستن، یک پایش را بر ران خود می گذاشت.

- امام سجاد وقتی به نماز می ایستاد، بدنش می لرزید، رنگش تغییر می کرد و چون سعف نخل از ترس خدا به لرزه می افتاد.

- امام سجاد دعوت هیچ کس را رد نمی کرد و همواره با مستمندان و محرومان هم غذا می شد.

- امام سجاد شب ها بر دوش خود طعام حمل می کرد، و در خانه ی فقرا را می زد و بر آنها تقسیم می نمود.

- امام سجاد بیست سال بر پدرش گریست و هیچ وقت غذائی برای او نیاوردند، جز اینکه گریه کرد.

- امام سجاد در ماه رمضان جز با دعا و تسبیح و استغفار و تکبیر، سخن نمی گفت.

- امام سجاد مسافرت نمی کرد مگر با افرادی که او را نمی شناسند و در حین سفر با آنها شرط می کرد که او هم جزء خدمتگزاران به همسفران باشد.

- امام سجاد وقتی قرآن می خواند، عابرین به قدری مجذوب صدای آن حضرت می شدند که از راه رفتن باز می ایستادند.

- امام سجاد بر شترش بیست بار به سفر حج رفت و در طول این بیست سال، یک ضربه بر او ننواخت.

- امام سجاد قبل از اینکه صدقه ای به فقیری بدهد، آن صدقه را می بوسید و می فرمود: قبل از اینکه این پول در دست فقیر قرار گیرد، در دست خدا قرار می گیرد و من دست خدا را می بوسم.

- امام سجاد هرگاه در وسط راه، سنگی می دید، از مرکوبش پائین می آمد و سنگ را از راه برمی داشت.

- امام سجاد از غذاها به بادام و شیرینی خیلی علاقه داشت و لذا بیشتر با آنها صدقه می داد، به او عرض می کردند: چرا اینها را صدقه می دهی؟ می فرمود: «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون».

- امام سجاد پس از تمام شدن زمستان، لباس های زمستانیش را صدقه می داد و پس از گذشتن تابستان، لباس های تابستانیش را به فقرا می بخشید، به او می گفتند: لباس گران قیمت را به کسانی می بخشی که از قیمتش چیزی نمی دانند، چه بهتر بود که آن را بفروشی و پولش را به فقرا بدهی؟ می فرمود: خوش ندارم لباسی را که در آن نماز خوانده ام بفروشم.

- امام سجاد هرگز با مادرش غذا نمی خورد. به او عرض کردند: تو مهربان ترین مردم هستی، پس چرا با مادرت سر یک سفره غذا نمی خوری؟ فرمود: می ترسم دستم به سوی غذائی دراز شود که قبل از دستم، چشم او به آن غذا دوخته شده باشد و بدینسان بر او جفا کرده باشم.

- امام سجاد بر مردمی عبور کرد که غیبتش می کردند، به آنها فرمود: اگر در آنچه می- گوئید، راستگو باشید، خدا مرا بیامرزد و اگر دروغگو باشید خدا شما را ببخشد. فرا رسیدن عید با سعادت ولادت خجسته ی این امام همام، الگوی عبادت و تقوا را به ملت مسلمان ایران و شیعیان جهان تبریک و تهنیت عرض کرده و امیدواریم از سیره ی آن بزرگوار در گفتار و رفتارمان درس بگیریم و پیرو راستین او و پدران و فرزندان معصوم و مکرمش باشیم.

https://hawzah.net/fa/Article/View/96241

اخلاق امام سجاد (ع)
 
 
 
 
 
منبع : زندگانی علی بن الحسین (ع) , شهید، سید جعفر
و عباد الرحمن الذین یمشون علی الأرض هونا

و إذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما.و الذین یبیتون لربهم سجدا و قیاما.و الذین یقولون ربنا اصرف عنا عذاب جهنم إن عذابها کان غراما.ساءت مستقرا و مقاما.إذا أنفقوا لم یسرفوا و لم یقتروا و کان بین ذلک قواما…و الذین لا یشهدون الزور و إذا مروا باللغو مروا کراما (1).

آیه هایی که نوشتیم در پایان سوره فرقانست.خدا در این آیات صفت مؤمنان گزیده را شمرده است.از آنچه در فصل های آینده خواهید خواند، می بینید همه نشانه هایی را که برای بندگان کامل پروردگار «عباد الرحمن» معین شده در علی بن الحسین (ع) آشکار است.در چنان دوره تاریک برای جویندگان انسانیت بحقیقت چراغی روشن بود.با رفتار و گفتار خود سیرت فراموش شده جد و پدر و خاندان رسالت را زنده کرد.و مردمی که سالها با عصر نبوت فاصله داشتند نمونه تربیت اسلامی را بچشم خود دیدند.پرستش خدا، نرم خوئی، محاسبه نفس تا حد ریاضت .خود شکنی برای حق، دستگیری مستمندان، بخشش، پرهیزگاری.و…

جاحظ در رساله ای که در فضائل بنی هاشم نوشته در باره او گفته است:

اما علی بن الحسین (ع)، در باره او خارجی را چون شیعه و شیعه را چون معتزلی ومعتزلی را چون عامی و عامی را چون خاص دیدم و کسی را ندیدم که در فضیلت او شک داشته باشد و یا در مقدم بودن او سخنی گوید (2)

او نه تنها با خویشان، دوستان، آشنایان، بزرگوارانه رفتار می کرد، مهربانی وی بدان درجه بود که بر دشمنان درمانده نیز شفقت داشت، و بر جانوران سایه مرحمت می افکند.داستان پناه بردن مروان پسر حکم بدو و پذیرفته شدن خواهش وی از جانب امام در فصل گذشته نوشته شد .

طبری نوشته است چون خبر مرگ یزید به حصین بن نمیر رسید، به شام بازگشت.سر راه خود خسته و کوفته و نگران به مدینه آمد.اسب او ناتوان و سوار از اسب ناتوان تر.در مدینه علی بن الحسین (ع) از او پذیرائی کرد (3)

مجلسی از سید بن طاوس و او باسناد خود از امام صادق (ع) آورده است که چون ماه رمضان می رسید علی بن الحسین (ع) خطاهای غلامان و کنیزان خود را مینوشت که فلان غلام یا فلان کنیز چنین کرده است.در آخرین شب ماه رمضان آنان را فراهم می آورد و گناهان آنانرا برایشان می خواند که تو چنین کردی و من تو را تأدیب نکردم و آنان می گفتند درست است.سپس خود در میان آنان می ایستاد و می گفت بانگ خود را بلند کنید و بگوئید: علی بن الحسین (ع) ! چنانکه تو گناهان ما را نوشته ای پروردگار تو گناهان تو را نوشته است.و او را کتابی است که بحق سخن میگوید.گناهی خرد یا کلان نکرده ای که نوشته نشده باشد.چنانکه گناهان ما بر تو آشکارست، هر گناه که تو کرده ای بر پروردگارت آشکار است، چنانکه از پروردگار خود امید بخشش داری ما را به بخش و از خطای ما در گذر.و چنانکه دوست داری خدا تو را عفو کند از ما عفو کن تا عفو و رحمت او را در باره خود به بینی!

علی بن الحسین (ع) ! خواری خود را در پیشگاه پروردگارت بیاد آر! پروردگاری که باندازه خردلی ستم نمیکند.

علی بن الحسین (ع) ! به بخش! و در گذر تا خدا تو را به بخشد و از تو در گذرد چه او می گوید

و لیعفوا و لیصفحوا ألا تحبون أن یغفر الله لکم (4) این چنین می گفت ومی گریست و نوحه میکرد و آنان گفته او را تکرار میکردند.سپس می گفت پروردگارا ما را فرموده ای بر کسی که بر ما ستم کرده است به بخشیم.ما چنین کردیم و تو از ما بدین کار سزاوارتری.فرموده ای خواهنده را از در خانه خود نرانیم.ما خواهنده و گدا بدر خانه تو آمده ایم و بر آستانه تو ایستاده ایم و ملازم درگاه تو شده ایم و عطای ترا می خواهیم.بر ما منت گذار و محروممان مساز که تو بدین کار از ما سزاوارتری.خدایا مرا در زمره آنان در آور که بدانها انعام فرموده ای.سپس به کنیزان و غلامان خود می گفت من از شما گذشتم.آیا شما هم از رفتار بدی که با شما کرده ام در میگذرید؟ من مالک بد کردار و پست ستمکاری هستم که مالک من بخشنده و نیکوکار و منعم است.آنان می گفتند آقای ما تو بما بد نکرده ای و ما از تو گذشتیم.میگفت بگوئید خدایا چنانکه علی بن الحسین (ع) از ما گذشت از او در گذر و چنانکه ما را آزاد کرد از آتش دوزخ آزادش کن.

می گفتند آمین!

بروید من از شما گذشتم و بامید بخشش و آزادی شما را در راه خدا آزاد کردم و چون روز عید می شد بدانها پاداش گران می بخشید.

در پایان هر رمضان دست کم بیست تن برده و یا کنیز را که خریده بود در راه خدا آزاد میکرد .چنانکه خادمی را بیش از یکسال نزد خود نگاه نمیداشت و گاه در نیمه سال او را آزاد می ساخت (5)

مجلسی به سند خود آورده است که: علی بن الحسین (ع) روزی یکی از بندگان خود را تازیانه زد، سپس بخانه رفت و تازیانه را آورد و خود را برهنه کرد و خادم را گفت بزن علی بن الحسین (ع) را.خادم نپذیرفت و او ویرا پنجاه دینار بخشید (6)

روزی گروهی در مجلس او نشسته بودند، از درون خانه بانگ شیونی شنیده شد.امام بدرون رفت بازگشت و آرام بر جای خود نشست حاضران پرسیدند: مصیبتی بود؟

آری! بدو تسلیت دادند و از شکیبائی او به شگفت درماندند.امام گفت: ما اهل بیت، خدا را در آنچه دوست میداریم اطاعت میکنیم و در آنچه ناخوش میداریم سپاس میگوئیم (7).

فرزندی از او مرد و از وی جزعی ندیدند پرسیدند چگونه است که در مرگ پسرت جزعی نمیکنی ! امام گفت چیزی بود که منتظر آن بودیم (مرگ) و چون در رسید آنرا ناخوش نداشتیم (8)

چنانکه نوشتیم در آن سالها چند تن از بزرگان تابعین به فقاهت و زهد مشهور بودند و در مدینه می زیستند چون: ابن شهاب (9) سعید بن مسیب (10) ابو حازم (11) همه اینان فضیلت و بزرگواری علی بن الحسین (ع) را بمردم گوشزد میکردند.سعید بن مسیب میگفت : علی بن الحسین (ع) سید العابدین است (12) زهری می گفت هیچ هاشمی را فاضل تر از علی بن الحسین (ع) ندیدم (13) از عبد العزیز بن خازم نیز همین اعتراف را نقل کرده اند (14) روزی در مجلس عمر بن عبد العزیز، که در آن سالها حکومت مدینه را بعهده داشت حاضر بود .چون بر خاست و از مجلس بیرون رفت عمر از حاضران پرسید:

شریف ترین مردم کیست؟ حاضران گفتند:

تو هستی!

نه چنین است.شریف ترین مردم کسی است که هم اکنون از نزد من بیرون رفت همه مردم دوست دارند بدو پیوسته باشند و او دوست ندارد به کسی پیوسته باشد (15)

این سخنان کسانی است که تنها فضیلت ظاهری او را می دیدند، و از درک عظمت معنوی وی و شناسائی مقام ولایت او محروم بودند.ساده تر این که اینان که او رااین چنین ستوده اند، علی بن الحسین (ع) را امام نمیدانستند، و می بینیم که تا چه حد برابر ملکات نفسانی او خاضع بوده اند.

علی بن الحسین (ع) کنیزکی را آزاد کرد سپس او را به زنی گرفت.عبد الملک پسر مروان از ماجرا آگاه شد و این کار را برای وی نقصی دانست.بدو نامه نوشت که چرا چنین کردی؟ او بوی پاسخ داد:

«خداوند هر پستی را با اسلام بالا برده است.و هر نقصی را با آن کامل ساخته و هر لئیم را با اسلام کریم ساخته.رسول خدا کنیز و زن بنده خود را بزنی گرفت.

عبد الملک چون این نامه را خواند گفت:

آنچه برای دیگران موجب کاهش منزلت است برای علی بن الحسین (ع) سبب رفعت است (16)

روزی یکی از بندگان خود را برای کاری خواست و او پاسخ نداد و بار دوم و سوم نیز، سرانجام از او پرسید:

پسرم آواز مرا نشنیدی؟

چرا.

چرا پاسخ مرا ندادی؟

چون از تو نمی ترسم.

سپاس خدا را که بنده من از من نمی ترسد (17)

از او پرسیدند چرا ناشناس با مردم سفر میکنی؟ گفت:

خوش ندارم بخاطر پیوند با رسول خدا چیزی بگیرم که نتوانم مانند آنرا بدهم (18)

و روزی بر گروهی از جذامیان گذشت بدو گفتند:

بنشین و با ما نهار بخور گفت:

اگر روزه نبودم با شما می نشستم.چون بخانه رفت سفارش طعامی برای آنان داد و چون آماده شد برای ایشان فرستاد و خود نزدشان رفت و با آنان طعام خورد (19)

چون میخواست به مستمندی صدقه دهد نخست او را می بوسید، سپس آنچه همراه داشت بدو میداد (20)

نافع بن جبیر او را گفت:

تو سید مردمی و نزد این بنده زید بن اسلم میروی و با او می نشینی؟ گفت:

علم هر جا باشد باید آنرا دنبال کرد (21) در روایت مجلسی از مناقب است که:

من نزد کسی می نشینم که همنشینی او برای دین من سود داشته باشد (22)

و چون او برای خدا و طلب خشنودی خدا با بندگان خدا چنین رفتار میکرد،

خدا حشمت و بزرگی او را در دیده و دل مردم می افزود.

او را گفتند تو از نیکوکارترین مردمی.ندیدیم با مادرت هم خوراک شوی.گفت میترسم دست من به لقمه ای دراز شود که او چشم بدان دارد و مرا عاق کند (23)

او برای خدا و تحصیل رضای پروردگار، با آفریدگان خدا، این چنین با فروتنی رفتار میکرد، و خدا حرمت و حشمت او را در دیده بندگان خود می افزود.دشمنان وی

اگر دشمنی داشته است می خواستند قدر او پنهان ماند و مردم او را نشناسند، اما برغم آنان شهرت وی بیشتر می گشت، که خورشید را بگل نمیتوان اندود و مشک را هر چند در ظرفی بسته نگاهدارند، بوی خوش آن دماغ ها را معطر خواهد کرد.»

پی نوشت ها:

1.بندگان رحمان که در زمین آرام راه می روند.و چون نادانان با آنان نابخردانه سخن گویند به نیکوئی بدانها پاسخ دهند.و آنانکه شب را بر پای و در سجده بسر می برند.و آنانکه میگویند پروردگارا عذاب دوزخ را از ما بگردان! که عذاب دوزخ پایان نیافتنی است، و بد آرامگاه و بد جای اقامتی است.و آنانکه چون انفاق میکنند، نه اسراف میکنند و نه بر خود تنگ میگیرند و میانه را می گزینند، و آنانکه بدروغ گواهی نمیدهند و چون ناپسندی ببینند بزرگوارانه از آن می گذرند. (الفرقان: 63 73) .

2.عدة الطالب ص 160

3.تاریخ طبری ج 7 ص 432

4.به بخشند و در گذرند آیا دوست ندارید که خدا شما را بیامرزد (نور: 22)

5.بحار ج 46 ص 103 105

6.بحار ج 46 ص 92

7.حلیة الاولیاء ج 3 ص 138.مناقب ج 4 ص 166 و نگاه کنید به کشف الغمه ج 2 ص 103

8.کشف الغمه ج 2 ص 102 103

9.محمد بن مسلم زهری متوفی به سال 124 ه.ق

10.متوفای سال 94 ه.ق

11.ابو حازم از تابعین است.

12.کشف الغمه ج 2 ص 86

13.انساب الاشراف ج 2 ص 146 نسب قریش ص 58 از یحیی بن سعید.علل الشرایع ج 2 ص 232

14.ارشاد ج 2 ص 142.حلیئة الاولیاء ج 3 ص 141

15.مناقب ج 4 ص 167

16.عقد الفرید ج 7 ص 121 مناقب ج 4 ص 162.عیون الاخبار ج 4 ص 8 و نگاه کنید به المعارف ص 215

17.ارشاد ج 2 ص 147.مناقب ج 4 ص 157.کشف الغمه ج 2 ص 87 اعلام انوری ص 261 262

18.کشف الغمه ج 2 ص 108

19.اصول کافی ج 2 ص 123.الامام علی بن الحسین ص 345

20.حلیة الاولیاء ج 3 ص .137

21.کشف الغمه ج 2 ص 78 79

22.ج 46 ص 31

23.مناقب ج 4 ص162

 https://hawzah.net/fa/Article/View/3926

صحیفه، استراتژی امام سجاد علیه السلام در رهبری امت

مجله پرسمان ویژه نامه سجاده های مکتوب 
 
از قیام خونین سیدالشهدا علیه السلام چیزی نگذشته که مدینه النبی، در التهاب و آشفتگی غرق می شود.

شهر قرآن و سنت، هنوز مصیبت عاشورا را باور نکرده که واقعة حره و واقعة مکه که باعث به آتش کشیده شدن خانة کعبه شد، روی می دهد. دوران حاکمیت یزید است و قیام مختار، قیام توابین و منازعة ابن زبیر با یزید، صفحات تاریخ را حاشیه زده است.

سخت گیری های زبیریان نسبت به بنی هاشم، کافی است تا شرایط امامت خویش را شبیه دوران صلح امام مجتبی علیه السلام درسکوت و خاموشی رقم بزنی و به صبر علوی، اقتدا کنی؛ آن هم درست در شرایطی که شعائر اسلامی در شهر مدینه به دست ثروتمندان به سخره گرفته می شود و شهر پیامبر صلی الله علیه وآله به کانون رقاصه ها و آوازخوانان تبدیل شده است.

از اوضاع فرهنگی که چشم بپوشی، با سیاست چه خواهی کرد؟ زبیری ها در حکومت خود، ذکر صلوات را در نمازهای جمعه و عیدین، ممنوع کرده اند و درصدد محو نام اهل بیت علیهم السلام برآمده اند.

در شرایطی قرار گرفته¬ای که حتی نمی توانی برای سران حکومت، نامه بنویسی و تاثیرگذاری در حاکمیت داشته باشی؛ آن گونه که امامان پیش از خودت داشتند.

باید روش تازه¬ای را ابداع کنی؛ تا با آن، رسالت هدایتت را به گوش مردمان برسانی. با چشم خود، دین و اخلاق را در آستانة فروپاشی می بینی و می دانی که هیچ ابزاری، برای مبارزه در دست نداری؛ نه امکان قیام است و نه زمینة تعامل و هدایت حاکمان.

باید کاری کنی تا اصول اساسی اسلام، در جان مردم احیا شوند. باید بدون گذر از مسیر حکومت، به سراغ امت بروی.

در شرایطی هستی که پیش از این، جدت رسول الله صلی الله علیه وآله بدان گرفتار بود؛ شرایط محرومیت از قدرت اجرایی. می دانی که پیامبر صلی الله علیه وآله در آن تنگنا، خود، به سراغ افراد می رفت و به تبلیغ دین حق می پرداخت.

برای تو حتی امکان دایرکردن جلسات بحث و تفسیر و فقه و علوم دیگر نیز میسر نیست.

شیعیانت خسته اند و هنوز کسی نتوانسته، مرهمی برای زخم بزرگ غصب خلافت بیابد. کسی نتوانسته درد جنگ های صفین، نهروان، جمل، بدتر از آن، روزگار حاکمیت معاویه و یزید را از خاطر ببرد؛ شهادت حسین علیه السلام و یارانش که جای خود دارد. تو حتی از هر فرصتی استفاده می کنی؛ تا داغ عاشورا را در دل امت، تازه نگه داری و این شیوه را راهبردی برای احیا و نشر پیام کربلا می دانی و برای همین است که گریه هایت را بر خلق، آشکار می داری و در جواب کسی که می پرسد: «آقا! آیا زمان آن نرسیده است که شما از گریه باز ایستید»؟

می فرمایی: «چه می گویی؟ یعقوب، یک یوسف بیشتر نداشت و در غم دوری او، تا آن جا گریست که چشمانش سفید شد. من در جلو چشم خود، هجده یوسف را دیدم که یکی پس از دیگری بر زمین افتادند».

با این همه، پس از زخم های مکرر عاشورا و دوران اسارت پس از آن، در ظرفیت روحی یارانت، توانی را برای مبارزه در جنگی دیگر با دستگاه اموی نمی بینی؛ به ویژه آن که خبر نافرجامی قیام های حره و توابین، بذر ناامیدی را در جان آنها پراکنده است.

تو حتی اجازه نداری به طور رسمی و علنی، مجلس درسی دایر کنی و پیروانت را دور خود گردآوری.

مشکلات از هرسو در میدان های فرهنگ و سیاست، تو را در حصار قرار داده اند. از یک سو، تو بر جامعه ولایت داری و این شرایط، نمی تواند مانعی در راه انجام رسالتت باشد و نمی توانی جامعه را حتی برای یک روز، از اندیشه و معارف شیعی، محروم سازی؛ اگر چه تو را از تمامی ابزارهای ممکن، محروم داشته اند.

برآن می شوی تا با خرید بردگان و آموزش و تربیت آنها در خانة خود و سپس آزادی آنها، در واقع، سخنوران و مبلغانی برای دین خدا به دل جامعه بفرستی.

آنان را در مراسم حج، به عرفات و مشعر می بری و آزادشان می کنی؛ هدیه هایی به آنان می دهی و بدین گونه، کانون تربیتی متمرکزی به وجود می آوری.

بر آن می شوی تا پایگاهی جاودان، در راستای اطلاع رسانی جهانی احداث کنی که از دل آن، انقلاب کربلا و پیام آزادگی اش را در گوش عالم، جاودانه سازی.

بر آن می شوی تا در آیینة کلمات آن سویی و معارف روحانی ات، اسلام ناب را به تصویر بکشانی. در دعایی که نه فقط مناجات عارفانه تو، بلکه فریاد همارة تاریخ در راستای نهضتی فراگیر خواهد بود.

مردم مسلمان روزگارت را می نگری و آنان را بی آن که به آزمودن نیازی باشد، در نهایت جهالت و بی دینی می یابی.

بدعت ها و عقاید گمراه کننده و باطل، جایگزین احکام و عقاید مذهبی شده اند. می دانی که مهم ترین مسئولیتت، آن هم در امتداد خون عاشوراییان، احیای دوباره اسلام محمدی و تبیین جایگاه امامت و رهبری اهل بیت علیهم السلام است و این امر، میسر نخواهد بود؛ مگر با مبارزه با جهل سیاسی و مذهبی مردم و با تربیت مجاهدان واقعی. باید در برابر حقایق مکتوم، افشاگری کنی؛ همان گونه که بیرق امتداد نهضت کربلا را تو به اهتزار درآوری؛ همان گونه که دست تقدیر، این گونه رقم خورد که در میدان حماسه، در بستر بیماری گرفتار باشی؛ تا جان باقیماندة خدا در زمین، محفوظ بماند.

هنوز بار خطیری بر دوش داشتی؛ همان گونه که در شام، رسوایی یزید را رقم زدی و حقانیت حسینیان را به شهود مردمان رساندی. در مجلس یزید، در فرصت کوتاهی که برایت پیش آمد، برفراز منبر، این گونه روشن گری فرمودی: «ای مردم! کسی که مرا نمی شناسد، خود را به او می شناسانم؛ من، پسر مکه و منایم. من، پسر مروه و صفایم. من، پسر محمد مصطفایم؛ آن که پایگاه او بر همه آشکار و جولانگه او آسمان است. من، پسر علی مرتضی و فاطمه زهرایم.. .. من، پسر آنم که تشنه جان داد و تن او بر خاک کربلا افتاد. مردم! خدای تعالی ما اهل بیت را نیک آزمود؛ رستگاری، عدالت و پرهیزکاری را در ما نهاد و ما را به شش فضیلت، بر دیگر مردمان، سروری داد. بردباری، دانش، دلاوری و بخشش را به ما ارزانی فرمود و دل مؤمنان را جایگاه دوستی و شکوه ما ساخت و خانة ما را مکان آمد و شد فرشتگان قرار داد».

تو، مجلس ابن زیاد را بر هم ریختی؛ تا بدیهی ترین حق زمان را به ادراک اهل زمین رسانده باشی؛ همان طورکه بی آن که کلامی بر زبان بیاوری، هشام را به عجز کشاندی؛ وقتی که عظمت و محبوبیت تو را در میان خلق، کنار خانه خدا دید و از سر حسادت و عقده به کسی که در مورد تو سؤال پرسید، جواب داد که تو را نمی شناسد و فرزدق با اشعاری کوبنده، درصدد حمایت و دفاع از حریم تو برآمد و در قصیده¬ای تو را به عالم شناساند؛ تا مشت محکمی بر دهان هشام های تاریخ زده باشد.

با این همه، دوران اختناق و غربت توست. دستگاه حکومت، تو و شیعیانت و هرگونه تحرک تو را زیر نظر دارد. پیچیده ترین شرایط روزگار، برای جهاد فرهنگی و سیاسی تو، رقم خورده است؛ به طوری که وقتی سهل بن شعیب، مردی از بزرگان مصر، از تو جویای احوالت می شود، روشن گرانه می فرمایی: «فکر نمی کردم شخصیت بزرگی از مصر، مثل شما، نداند که حال ما چگونه است. اینک اگر وضع ما را نمی دانی، برایت توضیح می دهم؛ وضع ما، در میان قوم خود، مانند وضع بنی اسرائیل در میان فرعونیان است که پسرانشان را می کشتند و دخترانشان را زنده نگه می داشتند. امروز وضع ما چنان دشوار است که مردم با ناسزاگویی به بزرگ و سالار ما بر فراز منبرها، به دشمنان ما تقرب می جویند».

پس در چنین اوضاعی، باید از شیوة موعظه استفاده کنی؛ تا بتوانی در این فضای خفقان، مردم را با اندیشة اسلامی، آشنا کنی؛ بی آن که حساسیت حکومت را برانگیزی. تو می کوشی تا با نشر احکام اسلام و تبیین مباحث تربیتی و اخلاقی، در برابر جنگ نرم زمان، مقابله کنی و تدابیری در این راستا به کار گرفته ای که همیشه، سیاستمداران و دانشمندان را به تحسین و اعجاب، وا خواهد داشت.

بیشترین دوران امامتت، در خلافت عبدالملک بن مروان می گذرد. 21 سال، خودش یک عمر است؛ با کسی که خودش این گونه اعتراف کرد: «چنان شده ام که اگر کار نیکی انجام دهم، خوشحال نمی شوم و اگر کار بدی از من سر زند، ناراحت نمی گردم».

روزگار آن چنان بر تو و شیعیانت تلخ می گذرد که می فرمایی: «اگر کسی متهم به کفر می شد، بهتر از آن بود که به شیعه گری متهم شود».

به حدی جهل سیاسی در جامعه رواج یافته که ایمان راسخی، حتی در دل شیعیانت، نمی یابی؛ تا آن مرتبه که می فرمایی: «در مکه و مدینه، بیست نفر نیستند که ما را دوست بدارند».

خوب دریافته ای که دعا، شاهراه اتصال انسان با خداست و معرفت حق، قله ای است که تنها با مدد دعا، فتح می شود. دعا را پیوندگاه بازوان ناتوان انسان، به مبدأ بی انتها دیده ای و بشر را به آن فرا می خوانی؛ تا با اتکال به دعا، روح تازه در کالبد حیات جسمانی خویش دمیده، مبشر زندگی بانشاط برای خود باشند.

دعا را تکیه گاه دل های بی قرار و ناتوان دیده ای. از این رو، در اوج ناتوانی شیعه و در اوج بی¬قراری حق طلبان، این قالب را برمی گزینی؛ تا در آن، غربت حق را فریاد بزنی و رازهای سیاسی و فرهنگی و دینی ات را ضمن نیایش با خداوند، برای اندیشه های تاریخ، افشا سازی. این است که صحیفه¬ات را به زبان دعا می گشایی و زبور آل محمد صلی الله علیه وآله را رقم می زنی.