نورفشان

حقوق بشر را باید در رسالة الحقوق امام سجاد(ع) یافت

منشأ همه حقوق خداوند است که در اعلامیه جهانی حقوق بشر اثری از این سخن نمی یابید و در اعلامیه جهانی حقوق بشر تنها انسان را صاحب حق می‌دانند و چیزی بنام خداوند را قبول ندارند.
 
 
 
منبع : خبرگزاری حوزه , شبان نیا، قاسم
 

ضرورت توجه به سیره علمی و سیاسی امام(ع)
یکی از نکاتی که در سیره سیاسی امام سجاد علیه السلام قابل مشاهده است زمان شناسی و موقعیت شناسی امام سجاد علیه السلام می باشد؛امام علیه السلام در زمان حیات پدر گرامی خود در تبعیت کامل و مطلق از امام و ولی زمان خویش حرکت می کند و بعد از شهادت پدر و واقعه عاشورای سال 61 هجری، حضرت به افشای ماهیت حکومت طاغوت زمان خود می پردازد؛لذا در ایام اسارت در کنار حضرت زینب(س) نقش تبلیغی بسیار پر رنگی را ایفا کردند به طوری که می توانیم با توجه به گزارشات تاریخی که از آن حضرت به ما رسیده، سیره سیاسی حضرت را استخراج کنیم و بعنوان مبنا در حوزه سیاست مورد توجه قرار بدهیم.

رساله حقوقیه امام سجاد علیه السلام
اما بحثی که درباره امام سجاد علیه السلام قابل مطرح است و مطالب بسیار ارزنده ای دارد رساله حقوقیه حضرت می باشد که به خاطر توجه به ماهیت حقیقی انسان در بردارنده نکاتی است که حقوق بشر امروزی به این دلیل که به ماهیت حقیقی انسان توجه نداشته اند از مسائلی که امام سجاد(ع) فرموده اند بسیار دور هستند و چنانچه رساله حقوقیه امام سجاد موردملاحظه قرار گیرد، این تفاوت را به خوبی احساس می کنید.

تفاوت حقوق بشر غربی با حقوق بشر اسلامی
تفاوت مبنایی که ما در مباحث حقوق بشر با غر بی ها داریم در نوع نگاه ما به انسان است. در غرب انسان را موجودی مادی دانسته و اصالتی برای امور معنوی قائل نیستند که از لوازم این نوع نگاه صدور اعلامیه جهانی حقوق بشر است و نسبت به مذهب و باور های دینی بی تفاوت می باشد، تنها مسائلی که در این اعلامیه جهانی مورد توجه شده جنبه مادی و حیوانی انسان را تعمیم می دهد.

برخی از موادی که در اعلامیه جهانی حقوق بشر برای انسان ملاحظه شده در نگاه اسلام نه تنها برای انسان بلکه برای حیوانات هم لحاظ شده است؛ به این دلیل که انسان و حیوان برخی نیازهای مادی مشترک دارند که در این قسمت اشتراکات اعلامیه جهانی حقوق بشر با حقوقی که اسلام برای حیوانات ترسیم کرده فراوان است؛ اما اسلام می گوید علاوه بر این حقوقی که شما با نگاه حیوانی برای انسان ترسیم کرده اید باید جنبه انسانیت انسان را هم مد نظر داشته باشید و با توجه به آنها قوانین حقوق بشر را ترسیم کنید.

برخی از مفاد اعلامیه جهانی حقوق بشر
حق حیات:
 در اعلامیه جهانی حقوق بشر بر حق حیات تأکید شده در حالی که انسان برای حیوانات هم حق حیات قائل بوده و در فقه ما آمده سفری که برای شکار انجام می شود بدون اینکه انسان نیاز به شکار داشته باشد سفر معصیت است پس انسان برای حیوانات هم حق حیات قائل بود و این امر ارزشی برای انسان ایجاد نمی کند.

حق برخورداری از مسکن:
همچنین در اعلامیه جهانی حقوق بشر حق برخورداری از مسکن را مطرح می کنند، که اسلام حق زیستگاه مناسب را برای حیوانات هم قائل است و کتاب هایی نیز تحت عنوان «حقوق حیوان در اسلام» به نگارش در آمده، بنابراین با توجه به این نکات معلوم می گردد نگاه غرب به بشر نگاهی حیوانی بوده و فقط به جنبه مادی انسان توجه دارند، اما به این جهت که اسلام می خواهد انسان به کمال نهایی برسد، لازم است به حقوق معنوی انسان نیز توجه شود و در نگاه اسلام امور معنوی انسان نیز اصالت پیدا می کند.

رساله الحقوق امام سجاد علیه السلام تبلور حقوق معنوی انسان
تبلور حقوق معنوی انسان را می توان در رساله حقوقیه امام سجاد(ع) یافت، حضرت قرن ها پیش در این رساله، حقوقی را مطرح فرموده اند که شما هر چقدر بخواهید برای جوامع امروزی غربی آن ها را بیان کنید، برای آنها قابل هضم نیست، چرا که مبانی فکری و جهان بینی ایشان مادی می باشد.

مصادیقی از تفاوت های حقوق بشر اسلامی با حقوق بشر غربی
 الف- حقوق الهی:

به عنوان مثال در رساله حقوقیه امام سجاد(ع) وقتی حضرت بحث حقوق را شروع می کنند، بزرگترین حق را حق خداوند بر بندگان قرار می دهند اما در غرب حقی برای خدا قائل نیستند، بلکه بالاترین قدرت برای قانونگذاری خود انسان بوده و اومانیسم یا انسان گرایی بر این پایه است که کسی بالاتر از انسان حق امر و نهی و قانونگذاری ندارد لذا در تفکر غرب و در اعلامیه جهانی حقوق بشر انسان به جای خدا نشسته است.

اما این توجه را امام سجاد علیه السلام در ابتدای رساله حقوقیه خودشان دارند و در نگاه ایشان بزرگترین حق و اعظم حقوق؛ حقی است که خداوند نسبت به بندگان دارد، حضرت می فرمایند: منشأ همه حقوق خداوند است، که در اعلامیه جهانی حقوق بشر اثری از این سخن نمی یابید، در این اعلامیه تنها انسان را صاحب حق می دانند و چیزی به نام خداوند را قبول ندارند.

ب- حقوق اعضا و جوراح:

بعد از اینکه حضرت، حق خداوند بر بندگان را مطرح می کنند، برای اعضا و جوارح انسان حقوقی را قرار می دهند که به عهده انسان است و این مسئله را در اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز نمی یابیم؛ چرا که تعریف آنها از بشر اینگونه نیست.

 خداوند می فرماید: برای هر عضوی از اعضای بدن حقوقی قرار می دهم زبان شما بر شما حقوقی دارد که اگر آن را رعایت نکردید روز قیامت زبان، گوش و سایر اعضای بدن تان از شما شکایت می کنند، چرا که حق آنها را ادا نکرده اید.

ج- حقوق افعال و اعمال:

 بعد از این مرحله حضرت می فرمایند: کارهایی که شما انجام می دهید نیز به گردن شما حق پیدا می کنند؛ به عنوان مثال حق نماز باید در نماز ادا شود؛ اگر کسی این حق را ادا نکند روز قیامت فعل شما به گردن شما حق دارد و می تواند از شما شکایت کند و یا نسبت به حج می فرمایند: باید حق حجی را که انجام می دهید ادا کنید، شما این مسائل را در مکاتب غرب نمی بینید، یا نسبت به حق صدقه می فرمایند:شما صدقه می دهید و فکر می کنید منتی بر سر خدا دارید، در حالی که اینطور نیست؛ در همین راستا خداوند می فرماید: صدقه نباید باعث تحقیر مؤمنی یا فقیر بشود اگر این گونه عمل شود حق صدقه ادا نشده، حتی اگر می خواهید در راه خدا قربانی کنید، باید حق آن را ادا کنید، بعد از اینکه حضرت این حقوق را تصویر کردند این مطالب بر اساس مکاتب انسان محورغربی که نگاه حیوانی به انسان دارند قابل تصویر نیست ولی امام سجاد(ع) در رساله حقوقیه این حقوق را به بهترین شکل بیان فرموده اند.

از دیگر مسائلی که در این رساله مورد توجه قرار گرفته مباحثی مانند حق سلطان بر شهروندان؛ حقوق معلم؛ حقوق زوجه؛ حقوق رعیت و…معارف فراوان دیگری است که می تواند محل توجه قرار بگیرد، در اعلامیه جهانی حقوق بشر به این حقوق نیز توجه نشده و اگر حقوق مذکور نهادینه شده و در سطح جوامع بشری اجرایی گردد؛ بسیاری از مشکلات خانوادگی و مفاسد اجتماعی از بین خواهد رفت، حتی برخی از تخلفاتی که از سوی حکومت انجام می شود و فتنه ها شکل می گیرد هم از بین می رود، منشأ این مشکلات عدم شناخت نسبت به حقوق یکدیگر است و چنانچه بر اساس این حقوق رسانه ها آنگونه که باید ورود پیدا کنند جامعه متحول می شود.

حقوق کسی که به ما بدی کرده
حتی حضرت نسبت به کسی که به ما بدی کرده نیز حقوقی بیان نموده اند و مانند این مطالب را در کجای اعلامیه جهانی حقوق بشر می توان یافت؟ یعنی کسی که در حق ما دشمنی کرده، حق نداریم به هر شکلی با او مقابله کنیم باید به اندازه دشمنی او با او مقابله کرده و اگر می توانیم از او گذشت کنیم، بنده اعلامیه جهانی حقوق بشر و اعلامیه های مشابه آن را مطالعه کرده ام اما چیزی که زندگی انسان را تأمین می کند توجه به حقوقی است که امام سجاد(ع) مطرح کرده اند.

با اینکه زمان زیادی از نوشتن اعلامیه جهانی حقوق بشر می گذرد ولی مشکل حقوق بشر را حل نکرده، چرا که نگاه واقعی به انسان نداشته اند ولی به دلیل نگاه متعالی که امام سجاد(ع) به انسان دارند که نگاه خلیفة اللهی به انسان است این مسائل قابل درمان می باشد اما در غرب حقوق بشر بهانه قرار داده شده افراد بی گناه را به خاک و خون می کشند تا مثلا حقوق بشر متجلی شود.

جای خالی کرامت انسانی در اعلامیه جهانی حقوق بشر
یکی از مسائلی که شما در حقوق بشر بر آن تأکید دارید کرامت انسانی است، آیا کشتار مردم بی گناه در راستای کرامت انسانی است؟ یکی از نقص های مهم در فعالیت های علمی ما این است که ذهن خود را متوجه مسائلی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر کرده ایم و گاهی آن را نقد می کنیم، اما آن چیزی که در متن دین و منابع دینی خودمان داریم مورد غفلت واقع شده، چنانچه از رساله حقوقیه امام سجاد می توانیم یک اعلامیه حقوق بشر استخراج کنیم که مورد پذیرش همه دنیا باشد ما از آیات قرآن و روایاتی که داریم با توجه به نگاه متعالی که به انسان دارند باید استفاده کنیم چرا که کرامت واقعی برای انسان قائل هستند نه نگاه غرب که انسان را در مسائل جنسی آزاد می گذارند، اسلام ارزش واقعی به انسان می دهد و گاهی محدودیت هایی برای انسان ایجاد می کند که این محدودیت ها باعث کمال انسان می شود در حالی که در اعلامیه جهانی حقوق بشر این گونه نیست.

ضرورت باز نشر جهانی رساله حقوقیه امام سجاد علیه السلام
 رساله حقوقیه امام سجاد(ع) آنگونه که شایسته است مورد توجه واقع نشده، همانگونه که نهج البلاغه را ترجمه کره و مورد توجه قرار داده ایم و برخی افراد غیر مسلمان نیز به آن توجه کرده و مسلمان شده اند، باید این اعلامیه جهانی حقوق بشر برنامه تعالیم اسلامی را هم منتشر کنیم، لذا یکی از وظایف حکومت اسلامی این است که این رساله را در کشورهای غربی منتشر کند چون غرب از وجود جریان های تکفیری سوء استفاده می کند، لذا اسلام را همین جریان ها تکفیری معرفی می کند و ما باید نشان بدهیم که این جریان ها تکفیری از اسلام انحراف پیدا کرده اند و برای ضربه زدن به اسلام بوجود آمده اند، بنابراین شما غربی ها باید اسلام واقعی را در رساله حقوقیه امام سجاد(ع) ببینید.

 با این هجمه ای که علیه اسلام ه بوجود آمده، یکی از کارهایی که کارگزاران حکومتی می توانند انجام دهند، انتشار رساله حقوقیه امام سجاد(ع) در سطح بین الملل است، این امر باعث می شود تا بسیاری از سوء رفتارهایی که باعملکرد تکفیری ها در منطقه و دنیا ایجاد شده، برطرف بشود. ما در هر جا که روی فرمایشات اهل بیت(ع) کار کنیم، برای مردم دنیا آنقدر جذابیت دارد که سریع به سمت آنها جذب می شود همه افرادی که در غرب زندگی می کنند منحرف نیستند، بلکه بسیاری از آنها به دنبال حقیقت می باشند، لذا ما باید این حقیقت اسلام و جنبه رأفت و رحمت اسلام را نشان دهیم که متاسفانه این کار را نکرده ایم، رساله حقوقیه امام سجاد جا دارد که در سازمان ملل نیز مطرح شود و به عنوان یکی از متون قانونی معتبر در مباحث حقوق بشر معرفی گردد؛ بنده معتقدم یکی از کارهایی که باید برای نخبگان، خواص و مسئولین ما دغدغه شود، این است که رساله حقوقیه امام سجاد(ع) را به دنیا معرفی کنیم، چرا که می تواند نوع نگاه بسیاری از افراد به اسلام را تغییر دهد.

https://hawzah.net/fa/Article/View/94488

جلوه‌های حقوق بشر در رساله حقوق امام سجاد(ع)

رساله‌ی حقوق امام سجاد علیهم‌السلام‌ یکی از کلمات اهل بیت علیهم‌السلام‌ در بیان حقوقی است که همه‌ی انسان‌ها از آن‌ها برخوردارند و از طرفی دیگر در برابر آن مسئول هستند.
 
 
 
 
منبع : شبکه اجتهاد , شریفی پور، مصطفی
مقدمه:
«رسالة الحقوق» امام سجاد علیهم السلام در سه کتاب «تحف العقول» اثر ابن شعبه حرّانی (381 ق)، «من لا یحضره الفقیه» و «الخصال» اثر محمد بن علی بن بابویه معروف به صدوق(382ق) ذکر شده است. مؤلف «تحف العقول» این رساله را مانند سایر روایات کتاب بدون سند آورده، اما مرحوم صدوق آن را با سند متصل روایت کرده است. در متن سه روایت اختلافاتی دیده می شود مانند این که مقدمه ی رساله در کتاب «من لا یحضره الفقیه» نیامده است و از «حق الله الاکبر» آغاز شده است. عبارات «خصال» شرح بیشتری دارد. شروحی نیز بر این رساله نوشته شده است.

امام سجاد علیهم السلام در این رساله به بیان دسته بندی شده ی انواع حقوقی که مراعات آن بر انسان لازم است می پردازند که می توان این حقوق را در سه دسته ی کلی بررسی کرد. این سه دسته ی کلی که در احصاء امام علیهم السلام به پنجاه حق می رسد را می باید جامع ترین بسته ی حقوقی دانست در متون دینی به صورت یکجا بیان شده است.

امام علی بن الحسین علیهم السلام در این رساله کلیات رابطه ی انسان با همه ی هستی یعنی خداوند، خود فرد و مردم را تبیین فرموده اند. می توان گفت: حقوقی که در رابطه ی فرد با خود و دیگران بیان شده اند، اصول حقوق بشر از دیدگاه امام زین العابدین هستند.

2. حقوق یا وظائف؟
آن چه در این رساله آمده است در حقیقت بیان وظائفی است که در رابطه با افراد مختلف بر عهده یک شخص است، لذا ممکن است این سؤال مطرح گردد که این رساله ی حقوق به معنای حقوق مصطلح امروزی نیست. اما می توان گفت که با توجه به این که این وظایف نسبت به همه ی افراد جامعه مطرح شده و همه می توانند چنین مطالبه ای را از همدیگر داشته باشند این وظایف مطرح شده را می توان به نوعی بیان منشور «حقوق عمومی» از دیدگاه امام سجاد علیهم السلام دانست؛ هر چند که با تتبع در متون دینی می توان دسته بندی های دیگر را نیز در منابع فقه اسلامی یافت.

3. حق الله
دسته ی اول حق خداوند بر انسان است که در تمام لحظات و حالات مراعات آن ها بر انسان لازم است و حتی این حقوق ریشه ی تمامی حقوق دیگری است که بر انسان واجب است (و اکبر حقوق الله علیک ما اوجبه لنفسه تبارک و تعالی من حقه الذی هو اصل الحقوق ومنه تفرع)، همین نکته را می توان یکی از فرق های بنیادی بین حقوق اسلامی و حقوق مدرن برشمرد که یکی مبتنی بر اصالت حق و مالکیت الهی بر عالم و توحید ربوبی، و دیگری مبتنی بر انسان محوری (اومانیسم) و نفی حق الهی در تشریع عرصه های اجتماعی بشر است.

4. حق النفس
دسته ی دوم حقوقی هستند که نفس و اعضای انسان بر خود فرد دارند و فرد نسبت به خود باید آن ها را رعایت کند. از آن جا که مالک حقیقی همه چیز حتی همه ی انسان ها خداست، انسان نسبت به بدن و نفس خود نیز به عنوان امانتی الهی وظایفی دارد که حق نفس، و اعضای بدن مانند زبان، گوش، چشم، پا و دست از آن جمله اند. حق این اعضا بر انسان این است که آن ها را در راه طاعت و حلال به کار گیرد و از به کار گیری آن ها در راه معصیت بپرهیزد.

در مکتب حقوقی امام سجاد علیهم السلام عبادات مانند نماز، روزه، صدقه، حج و حتی قربانی آن نسبت به انسان ذی حق هستند و فرد حق آن ها را نیز بایست ادا کند.

5. حقوق اجتماعی
دسته ی سوم حقوقی هستند که در ارتباط فرد با سایر افراد جامعه به وجود می آیند غیر از یک مورد که تحت عنوان حق مال و دارایی بیان شده و می-توان آن ها را حقوق اجتماعی نامید. این موارد عبارتند از: 1. حق فرمانروا 2. حق آموزگار 3. حق مالک 4. حقّ رعیت 5. حقّ دانش آموز 6. حقّ همسر 7. حقّ برده و غلام 8. حقّ مادر 9. حقّ پدر 10. حقّ فرزند 11. حقّ برادر 12. حقّ مولا بر بنده آزادشده او 13. حقّ بنده آزادشده بر مولا 14. حقّ احسان کننده 15. حقّ مؤذّن 16. حقّ امام جماعت 17. حق هم نشین 18. حق همسایه 19. حق دوست 20. حق شریک 21. حق ثروت 22. حق بستانکار 23. حق معاشر 24. حق طرفین دعوا 25. حق مستشیر 26. حق مشاور 27. حق نصیحت خواه 28. حق نصیحت کننده 29. حق بزرگ سالان 30. حق خردسال 31. حق سائل (درخواست کمک کننده) 32. حق مسوول 33. حق شخص شادمان کننده 34. حق بدی کننده 35. حق هم کیش 36. حق اهل ذمّه.

اکنون به بیان مختصری از هر یک از حقوق مطرح شده می پردازیم:

1. حق فرمانروا:
 امام علیهم السلام این حق و دو حق بعدی را مهم ترین حقوق در رابطه با افراد دانسته و بعد از آن حقوق زیردستان و در مرتبه ی بعد حقوق خویشاوندان را دارای اهمیت میدانند. حق فرمانروا نصیحت کردن مخلصانه ی وی، پرهیز از معارضه با او و قبول هدیه ی او در صورتی که به دین فرد ضرری نمی زند است.

2. حق آموزگار:
 حق معلم بزرگداشت او و حفظ احترام مجلسش و نیک گوش دادن به گفتارش و رو کردن (و توجه) به او و یاری دادن به وی به سود خود تا بتواند دانشی را که نیاز داری به شاگرد بیاموزد است.

3. حق مالک بندگان:
در این باره چنین آمده است: «فرمان برداری از او در هر کم و بیشی بر تو واجب است مگر آنکه این فرمان برداری تو را از وجوب ادای حق خداوند بیرون بَرد و میان تو و حق او و حق آفریدگان مانع شود، پس چون حق خدا را گزاردی به حق وی (مالکت) باز می گردی و به ادای آن می پردازی».

4. حقّ رعیت بر سلطان:
 امام علیهم السلام در این زمینه می فرمایند: «بدان که حکومت تو بر آن ها ناشی از قوت تو و ضعف ایشان است؛ پس بهتر آنست کـه کفایت و رعایت کنی کسی را که ضعف و ناتوانیش او را رعیت تو ساخته است؛. .. پس نسبت به رعیت رحیم و مهربان باش و برای حفاظت جان و مال و ناموس رعیـت و حمایت از آنان لحظه ای غافـل نباش؛ برای آسایش و آرامش آن ها تلاش کن و با حلم و بردباری با ایشان برخورد نما و باید بدانی که تو به فضل خداوند و لطف او حکومـت را به دست آوردهای پس خدا را شکرگزار باش؛ زیرا کسی که شاکر باشد خداوند نعمت بیشتری به عطا می کند و قوّتی نیست مگر به قوت خداوند».

5. حقّ دانش آموز:
استاد باید بداند که خدا او را به عنوان سرپرست و خزانه داری برای دانشی که نزد اوست قرار داده پس اگر با آن ها که نمی دانند احسان و نیکی نمود و از علمی که خداوند به او عطا نموده با مهربانی به آن ها آموخت و در نصیحت و راهنمائی آنان بـا صبر و حوصلـه قدم برداشت و برای نجات جامعه از جهـل و نادانی از خزانه ی علمی که خدا در اختیار او گذاشته است انفاق کرد. اما اگر از آنچه می داند انفاق نکند و علم خود را از دیگران دریغ بدارد خیانت کار بوده و نسبت به خلق خداوند ظالم محسوب می گردد.

6. حقّ زن بر شوهرش:
 «اما حق کسی که به جهت ازدواج زیر دست تـو حساب می شود؛ بر تو آنست که بدانی خداوند متعال او را تسکین دهنده و آرامش بخشنده و نگهدار نده و انیس برای تو قرار داده است؛ پس بر هردو نفر واجب است که قدر این مصاحبت را بدانند و از خداوند متعال به خاطر این نعمت تشکر نمایند… گرچه که شوهر را بر زن حق بزرگیست و اطاعت زن از شوهرش واجب است تا وقتی در آن معصیت خداوند نباشد؛ اما زن نیز بر شوهر حقوقی دارد که باید رعایت نمایـد پس بر شوهر است که با همسر خویش مهربان بوده و با او انیس و همدم باشد، فإن لها حق الرحمه و الموانسه و موضع السکون إلیها قضاء اللذه التی لابد من قضائها و ذلک عظیم؛ و لا قوه الا بالله».

7. حقّ برده و غلام:
مالک برده باید بداند که این برده اماتنی در دست اوست که باید از آن صیانت کند با او همانند رفتار با خودش رفتار کند و اگر از او خوشش نمی آید آزادش کند.

8. حقّ مادر:
«ما حق مادر برتو آنست که بدانی او حمل کرده است ترا نُه ماه طوری که هیچ کس حاضر نیست این چنین دیگری را حمل کند و به تو شیره جانش را خورانده است قسمی که هیچ کس دیگر حاضر نیست این کار را انجام دهد و با تمام وجود، با گوشش چشمش، دستش، پایش، مویش، پوست بدنش و جمیع اعضا و جوارحش تو را حمایت و مواظبت نموده است و این کار را از روی شوق و عشق انجام داده و رنج و درد و غم و گرفتاری دوران بارداری را به خاطر تو تحمل نموده است تا وقتی که خـدای متعال تو را از عالم رحم به عالم خارج انتقال داد. پس این مادر بود که حاضر بود گرسنه بماند و تو سیر باشی؛ برهنه بماند و تو لباس داشته باشی؛ تشنه بماند و تو سیراب باشی؛ در آفتاب بنشیند تا تو در سایه او آرام استراحت کنی؛ ناراحتی را تحمل کند تا تو در نعمت و آسایش به زندگی ادامـه داده و رشد نمائی و در اثر نوازش او به خواب راحت و استراحت لذیذ دست یابی.»

شکم او خانه ی تو و آغوش او گهواره تو و سینه او سیراب کننده تو و خود او حافظ و نگهدارنده تو بود. سردی و گرمی دنیا را تحمل می کرد تا تو در آسایش و ناز و نعمت زندگی کنی. پس شکر گزار مادر باش به اندازه ای که برای تو زحمت کشیده است؛ و نمی توانی از او قدر دانی نمایی مگر به عنایت و توفیق خداوند متعال.

9. حقّ پدر:
«اما حق پدرت بر تو آنست که بدانی او اصل و ریشه تست و تو فرع و شاخه او هستی، و اگر او نبود تو نبودی؛ پس هر وقت در خودت چیزی می بینی که موجـب پیدا شدن غرور در تو می گردد متوجه باش که پدرت اصل و اساس آن نعمت است و خداوند را به خاطر این نعمت بزرگ ستایش کن و از او تشکر کن به اندازه ای نعمتی کـه به تو ارزانی نموده است و قوتی نیست مگر به قوت خداوند متعال».

10. حقّ فرزند:
 امام علیهم السلام نیک و بد فرزند را وابسته به پدر و مادر میدانند لذا بایست فرزند را به درستی پرورش داد و او را در اطاعت خداوند یاری داد.

11. حقّ برادر:
 برادر به مانند دست و بازو و پشت و پناه فرد است لذا نباید از او به عنوان اسلحه ای و ابزاری در جهت ظلم و هوای نفس استفاده کرد و در عوض باید وی را در مقابل دشمن و هوای نفسش یاری داد.

12. حقّ مولا بر بنده آزادشده او:
 در این بخش به بنده ای که آزاد شده نسبت به مولایی که او را آزاد کرده می فرمایند: «بدان که او نزدیک ترین مخلوق خداوند است نسبت به تو بعد از پدر و مادر و برادر و خواهرت و سزاوارتر از دیگران است که در مواقع لزوم به کمک او بشتابی و به خاطر خـدا و احسانی که برای تو نموده است یاریش نمائی و خودت را هیچ وقت در اموری که مورد نیاز اوست مقدم ننمائی».

13. حقّ بنده آزادشده بر مولا:
 آزاد کننده باید این عمل خود را موجب تقرب به خداوند به حساب آورده. .. و بداند که خداوند از جایی دیگر بر مال و دارایی وی می افزاید.

14. حقّ احسان کننده:
حق او تشکر و فراموش ننمودن خوبی او و دعای مخلصانه برایش و کارگشایی برای وی در وقتی که نیاز پیدا می کند است.

15. حقّ مؤذّن:
وی نعمتی از نعمت های خداوند است که باید با وی برخوردی خوب داشت و به او بدبین نبود.

16. حقّ امام جماعت:
«و اما حق پیش نماز تو آن است که بدانی او عهده دار نمایندگی میان تو و پروردگارت - عزوجل - است او از جانب تو سخن می گوید و تو از جانب او سخن نمی گویی؛ او برای تو دعا می کند و تو برای او دعا نمی کنی، و ایستادن تو را برابر خدای -عزوجل - کفایت می کند و تو از او کفایت نمی کنی.»

پس اگر در آن تقصیری باشد بر اوست نه بر تو و اگر درست باشد، تو شریک او هستی و او را بر تو برتری نیست. او خود را سپر تو و نمازش را سپر نماز تو کرده پس او را بدین اندازه سپاسگوی.

17. حق همنشین:
«و اما حق همنشین تو این است که با او نرمخو باشی و در سخن گفتن با وی به راه انصاف روی و از آنجا که نشسته ای، جز با رخصت او برنخیزی، و آن که نزد تو نشیند تواند که بی رخصت تو برخیزد و لغزش او را فراموش کنی؛ و خوبی های او را حفظ کنی و جز سخن نیک به گوش او نگویی».

18. حق همسایه:
«و اما حق همسایه ات حفظ اسرار اوست در نهان و بزرگداشت اوست در عیان و یاری او اگر ستمدیده باشد؛ و باید که عیب او را نجویی و اگر از او زشتی دیدی آن را بپوشانی و اگر دانستی اندرز تو را می پذیرد او را اندرز دهی - چنان که بین تو و او بماند - و هنگام سختی او را رها نکنی و از خطای او درگذری و گناه او را ببخشی و با او بزرگوارانه معاشرت کنی.»

19. حق دوست:
 «و اما حق رفیق تو این است که با او با انصاف و بزرگواری همراه باشی و چنان که او تو را اکرام می کند وی را اکرام کنی و بر او رحمت باشی نه عذاب».

20. حق شریک:
«و اما حق شریک این است که اگر غایب باشد او را کفایت کنی و اگر حاضر باشد او را رعایت نمایی و مخالف او حکمی نکنی و بی مشورت او کاری نرانی. مال او را نگهبانی کنی و در بسیاری و یا اندک آن خیانت نورزی؛ چه مادام که دو شریک به یکدیگر خیانت نکنند دست خدا با آن هاست».

21. حق ثروت:
«و اما حق مال تو این است که آن را جز از حلال نگیری و جز در راه آن خرج نکنی و کسی را که سپاس تو نمی دارد بر خود مقدم نداری. پس در آن به اطاعت پروردگار کار کن».

22. حق بستانکار:
 «و اما حق وام خواه تو این است که اگر مال داری وام او را بپردازی و اگر تنگدستی با سخن نیکو او را راضی سازی و با لطف او را از سر خود باز کنی».

23. حق معاشر:
«و حق معاشر آن است که وی را فریب ندهی و گول نزنی و نیرنگ با او بکار نبری و در کار او از خدای تبارک و تعالی بترسی».

24. حق طرفین دعوا:
 «و حق خصمی که بر تو ادعا دارد (مدعی) اگر آنچه دعوی کند درست باشد تو گواه او بر خود باشی و بر او ستم نکنی؛ و حق او را به کمال بدهی و اگر دعوی باطل کند، با او مدارا کنی و جز راه مدارا پیش نگیری و در کار او خدای خویش را به خشم نیاوری؛ و اما حـق کسی که تـو علیه او اقامه ی دعوی نموده ای (مدعی علیه) بر تو آنست که اگر در دعوی خود راست گو باشی، به نیکویی با وی سخن گویی و حق او را انکار نکنی و در مطالبت خود از دروغ گویی بپرهیزی».

25. حق مستشیررأی خواه:
 «و حق آن کس که با تو مشورت کند این است که اگر در آنچه پرسد چیزی می دانی بگویی و گرنه او را بدان کس که داند راهنمایی کنی».

26. حق مشاور:
«و حق آن کس که تو از او مشورت خواهی این است که در آنچه موافق تو نگوید وی را متهم نسازی و اگر موافق تو گوید خدای - عز و جل - را بر آن سپاس گویی».

27. حق نصیحت خواه:
 «و حق آن کس که از تو نصیحت خواهد این است که او را اندرز دهی و راه مدارا و مهربانی بدو را پیش گیری».

28. حق نصیحت کننده:
«و حق آن کس که تو را نصیحت کند این است که برابر او نرم خو باشی و به او نیک گوش فرا دهی، اگر درست نصیحت کند خدای - عزوجل - را بدان سپاس گویی و اگر موافق تو نگوید بدو رحمت آری؛ و او را متهم نکنی و بدانی که او خطا کرده است و بر این خطا بر او نگیری، مگر آنکه مستحق تهمت باشد که در این صورت به کار او اندک اعتنایی مکن».

29. حق بزرگ سالان:
«و حق بزرگ تر از تو این است که او را به خاطر سالمندی وی بزرگ داری و چون در مسلمانی از تو پیش تر است، او را حرمت نهی و در مخاصمت با او مقابلت نکنی و در راه بر او پیشی نگیری و از او پیش نیفتی و با او جهالت نورزی و اگر او بر تو جهالت کند به خاطر اسلام و حرمت آن، آن را تحمل کنی و او را اکرام نمایی».

30. حق خردسال:
 «و حق کوچک، رحمت بر او در آموختن او و گذشت از وی و پرده پوشی و مدارا بدو و کمک اوست».

31. حق سائل (درخواست کمک کننده):
«و حق سائل، دادن بدو به مقدار نیاز است».

32. حق مسوول:
«حق کسی که چیزی از او خواسته شده این است که اگر داد از او با سپاس و قدردانی از فضل او پذیری و اگر نداد عذر او را قبول کنی».

33. حق شخص شادمان کننده:
«و حق کسی که تو را به خاطر خدا شاد کند این است که نخست خدای - عز و جل - را سپاس گویی و سپس او را شکر گزار باشی».

34. حق بدی کننده:
«و حق کسی که به تو بدی کند این است که بر او ببخشی و اگر دانستی که بخشیدن او بد است داد خود را از او بگیری. خدای - تبارک و تعالی - گوید: بر کسی که بدو ستم رسیده باشد و دادخواهی کند گناهی نیست».

35. حق هم کیش:
«و اما حق هم دینان تو این است که در ضمیر خود سلامت آنان را خواهی و بر ایشان رحمت آوری و با گناهکار آنان مدارا کنی و با آنان الفت گیری و در اصلاح کار ایشان بکوشی و نیکوکاران آنان را سپاس گویی و آزار خود را از ایشان بازداری و آنچه برای خود دوست داری برای آنان دوست داشته باشی و آنچه برای خود ناخوش می داری برای آنان ناخوش داری. پیران آنان را همچون خود دانی و جوانانشان را برادر خود انگاری و پیرزنان ایشان را مادر خود شماری و کودکان را فرزند خود به حساب آری».

36. حق اهل ذمّه:
«حق کسانی که در پناه مسلمانند، این است که آنچه خدای - عزوجل - از آنان می پذیرد بپذیری و مادام که به عهد خدای - عزوجل - وفادار هستند بر ایشان ستم نکنی».

6. مقایسه ی حقوق مطرح در این رساله با اعلامیه حقوق بشر
اعلامیه جهانی حقوق بشر که در سال 1948 میلادی در پاریس امضا شد و با قبول بسیاری از کشورها جزء حقوق بین الملل نیز قرار گرفت در سایه ی قتل، کشتار و تهدیدات جانی جنگ های جهانی اول و دوم تنظیم شده است و محتوا و روح کلی آن ناظر به احترام به حقوق اولیه ی انسان ها و برابری همه ی افراد بشر جهت دسترسی به حداقل های زندگی و حیات فردی و اجتماعی است. این اعلامیه در فضای نفی استبدادی که در دوران جنگ جهانی بر اروپا و بسیاری از کشورها حاکم بود نگاشته شده و ناظر به حقوق ابتدایی مردم در بهره مندی از یک زندگی حداقلی و برابر است.

حق زندگی، امنیت فردی، ممنوعیت بردگی، نفی شکنجه و آزار، برابری همه در برابر قانون، حق دسترسی به محاکم قضایی، حفظ حریم خصوصی، حق پناه جویی و تابعیت، آزادی در ازدواج، حق مالکیت، آزادی دینی و اندیشه و حق تغییر مذهب، حق دسترسی به خدمات عمومی و آموزش عمومی از موارد اساسی مطرح شده در اعلامیه ی حقوق بشر است.

با تأمل در مفاد این اعلامیه می توان دریافت انگیزه اصلی تدوین کنندگان آن تأمین زیرساخت های معنوی جهت زندگی مسالمت آمیز بشر در جوامع و حفظ حداقل های لازم برای افراد آن بوده است، هر چند در مواردی اندک مانند حق تغییر ثانویه ی دین این اعلامیه با احکام اسلام تفاوت دارد اما در مجموع باید آن را گامی مثبت جهت پیشرفت جوامع دانست که دین اسلام بسیاری از مواد این اعلامیه را در لابلای احکام خود به صورتی مفصل تر و جامع تر بیان کرده است. امام سجاد علیهم السلام در این رساله علاوه بر نظر به نیازهای مادی به جنبه های فرا طبیعی نیازهای بشر نیز نظر داشته اند.

البته در مقایسه ی محتوایی این اعلامیه با رسالة الحقوق و سایر مفاد حقوقی اسلام باید این مطلب را افزود که اعلامیه ی جهانی حقوق بشر با دیدی سکولار و مادیگرایانه به بررسی این حقوق پرداخته است در حالی که رس الهی حقوق امام سجاد علیهم السلام با نگاهی جامع، حق خداوند، نفس و افراد جامعه را مورد بررسی قرار داده است.

ضعف دیگر این اعلامیه را باید در رویکرد حق گرایانه ی صرف، آن جستجو کرد زیرا تنها به بیان حق اکتفا کرده و از مطرح کردن مخاطبین این حقوق خودداری یا غفلت کرده است در حالی که رسالة الحقوق امام سجاد علیهم السلام به بیان صاحبان حق و هم مخاطبین آن پرداخته است.

در پایان باید خاطر نشان کرد که نباید از تفاوت در فضای صدور این دو سند غافل ماند زیرا یکی در فضای پس از ترس و بحران جنگ جهانی اول و دوم و در فضایی آزاد و ناظر به نفی ظلم هایی بود که در این دو جنگ بر مردم اروپا رفت و دیگری در فضایی بود که امکان طرح برخی موارد به دلیل حکومت جلاد اموی پس از واقعه ی عاشورا وجود نداشت لذا امکان طرح برخی مسائل نیز منتفی بوده است.

منابع:

1- من لا یحضره الفقیه، محمد بن علی بن حسین بابویه (381 ق)، محقق: علی اکبر غفاری، دوم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1413ق.

2- الخصال، محمد بن علی بن حسین بابویه (381 ق)، محقق: علی اکبر غفاری، اول، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم،1362ش.

3 -تحف العقول عن اخبار آل الرسول، ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، محقق: علی اکبر غفاری، اول، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1363 ش.

4-سایت شهید آوینی

https://hawzah.net/fa/Article/View/94489

انتشار رساله حقوق امام سجاد (ع) در اسپانیا

مجله افق حوزه 12آبانماه 1389 شماره 287

 
 
رساله حقوق امام سجاد علیه السلام به عنوان یکی ازمتون اصیل ومهم اسلامی از سوی انتشارات معتبر ماندالا  ( ثئپتببئئ اپائپاپ ) منتشر ودر سیستم توزیع سراسری کتاب در اسپانیا قرار گرفت. به گزارش خبرگزاری اهل بیت  (ع) ابنا، این کتاب با طراحی زیبا در 75 صفحه به دو زبان اسپانیولی و عربی به چاپ رسیده که ترجمه اسپانیولی آن توسط خواکین رودریگز وارگاس صورت گرفته است. در مقدمه کتاب که توسط رایزنی فرهنگی ایران نگاشته شده، آمده است: توجه به شخصیت، کرامت و حقوق انسانی که به حقوق بشر اشتهار یافته است، همواره یکی از دغدغه ها و نگرانی های انسان در طول تاریخ بوده و از همین رو صدها تن از فیلسوفان، دانشمندان، حکیمان و فعالان اجتماعی گام در این عرصه نهاده و تلاش و کوشش خود را برای تبیین و تشریح این حقوق و تدوین آن به کار بسته اند. با این همه متأسفانه حقوق اساسی و اولیه بشر همواره از سوی کانون های قدرت و زیاده خواهان نادیده انگاشته شده و سر از واقعیات تلخی چون کشتارهای جمعی، تبعیض های نژادی، فقر گسترده و تحمیلی، فحشا و فساد، مواد مخدر، قاچاق انسان، ترور و ده ها مشکل دیگر اجتماعی در آورده است. در ادامه مقدمه با یادآوری برخی از اقدامات جامعه جهانی در برابر مشکلات جهان نظیر اقدام در برابر تجاوز عراق به کویت، پایان دادن به نظام آپارتاید، تشکیل دادگاه های جنایتکاران جنگی در یوگسلاوی و رواندا و… گفته شده است که برغم گذشت بیش از 60 سال از صدور اعلامیه جهانی حقوق بشر، هم چنان شاهد کشتار انسان های بی گناه، تضییع حقوق جوامع کوچک، نسل کشی و کشتار بی رحمانه کودکان و زنان، برخورداری قدرت های بزرگ از حقوق برتر، تولید انبوه مواد مخدر، ترویج شیوه های نوین قاچاق انسان، گسترش فحشا و فساد اجتماعی، تخریب بی رویه محیط زیست و گسترش روزافزون بحران های سیاسی و اجتماعی هستیم. در حالی که اعلامیه جهانی حقوق بشر بر ارزش هایی چون حق حیات، حق برخورداری از آزادی و امنیت، شناسایی هر فرد به عنوان یک انسان در برابر قانون، نفی شکنجه و برخوردهای خشن و غیر انسانی، برابری انسان ها، اصل برائت و… تأکید ورزیده است. در بخش دیگری از مقدمه این کتاب ارزشمند به زمینه ها و علل شکست و ناتوانی اعلامیه حقوق بشر 1948 اشاره و گفته شده است: بی شک ناتوانی اعلامیه جهانی حقوق بشر تنها به خاطر کاستی های محتوایی آن نیست. چراکه صدور چنین اعلامیه ای، به رغم ناکافی بودنش، در شرایط پس از جنگ خانمان سوز جهانی دوم، بسیار مهم و تأثیرگذار بود و تا حدودی از زیاده خواهی ها و زیاده طلبی های زورگویان جلوگیری کرد. اما از آنجا که ضمانت اجرایی کافی نداشت و در بیشتر موارد، اجرای آن به دولت ها و کسانی سپرده شد، که خود از ناقضان آن بودند، نتوانست به خوبی از تجاوز به حقوق انسان ها جلوگیری نماید. بر همین پایه به نظر می رسد که بازنگری دقیق در اعلامیه یاد شده و بر طرف ساختن کاستی های آن و گسترش آگاهی های عمومی با هدف ایجاد التزام درونی در آحاد جامعه نسبت به وظایف و حقوق خود و دیگران بر اساس آموزه های دینی، فرهنگی و ملی اقوام و ملت ها، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. در همین راستا رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بر آن شد تا یکی از کهن ترین متون اسلامی در زمینه حقوق بشر را به اسپانیولی ترجمه و منتشر نماید تا ضمن برداشتن گامی در ترویج این موضوع مهم، شهروندان فرهیخته اسپانیولی را با گوشه ای از توجه اسلام و پیشوایان آن به موضوع حقوق بشر آشنا سازد. آن چه پیش روست، رساله ای است که توسط امام علی بن حسین مشهور به سجاد علیه السلام، چهارمین پیشوای شیعیان جهان، در حدود 1300 سال پیش نگاشته شده و محوریت آن، یادآوری تکالیف و حقوق انسان در قبال سایرین است. آن پیشوای دانا بر آن است تا بر اساس آیات قرآن و دستورات الهی و میراث اخلاقی پدرانش، وظایف و حقوق یکایک ما را در این رساله کوتاه یادآور شده و خاطرنشان سازد که هر فرد نسبت به دیگر افراد جامعه از جمله استاد، دانشجو، همسر، پدر، مادر، کارفرما، کارگر، شریک، همسایه، متهم، حاکم، و حتی دست، پا، چشم و دیگر موهبت هایی که خدا به او عطا کرده، چه وظایفی دارد. چنین نگاهی به انسان و تبیین وظایف و حقوق او در برابر دیگران، می تواند در روزگار ما کارساز بوده و بشریت را از ظلم و تجاوز نجات دهد.

اشک شهود/میلاد امام سجاد(ع)

مجله نامه جامعه مرداد 1387 - شماره 47

 
 
 
کلمات در پی هم می­آیند و تو

ستایش­گرانه راز و نیاز می­کنی

و کلمات کم می­آورند در مقابل

عشق…

دعای همه پیامبران

ـ از آدم(ع) تا خاتم(ص) ـ

بر لبانت ذکر می­شود

و اشک

از پهنای صورتت جاری می­گردد

و زمین قطره قطره آن دُرّ­های گران­بها را در خود می­گیرد

 

لبانت به ترنم باز می­شود و

عطر خوش مناجات فضا را می­آکند

و کلمات …

کلمات پر زدن تا بهشت

کلمات برتری عشق بر عقل

کلمات ارتباط عاشقان با معشوق

کلمات بیعت با ذره­های نور و آینه

کلماتی از جنس مهربانی خدا در اولین روزهای آغاز آفرینش

کلماتی از جنس رستگاری

کلماتی با عطر عرش الهی

کلماتی که در این هیاهوی دهشت

به آن­ها نیازمندیم

تا دل­های قفل خورده­مان را

کلیدی باشد برای گشودن

برای بال گرفتن در هوایی که روزگاری

بی­دریغ به ما ارزانی می­داشتند

و امروز…

 

صحیفه را می­گشایم

و عطر واژه واژه آن را

در جان تشنه خویش می­پراکنم

تا راه توبه را

با نیایش­های شورانگیز تو در مقابل خویش بگشایم

و در روضه رضوان زهد و تقوا

غوطه­ور گردم

و دل را طراوت بخشم

و آبی نیایش را در بی­کرانه صحیفه

به خویشتن هدیه دهم

و از خنکای نسیم معرفتش

جام جان را صیقل دهم

و در لیلة القدر اشک و شهود

روح ناآرامم را در کنار سجاده

به آرامشی خواستنی برسانم

 

و تو حقیقتی هستی پدید آمده در پهنه­ی گیتی

در فصل پرشکوفه و لبخند « ارتباط با خد»

که سرزمین نور و خوشبختی ـ صحیفه سجادیه ـ را

به ما ارزانی داشتی

تا زیباترین مناجات­ها را

از دیارش برگیریم

و توشه راه سازیم

و با سالکان دل­سوخته همراه شویم

هزار جان گرامی فدای هر قدمت!!

طوبای صحیفه

مجله فرهنگ كوثر بهار 1382، شماره 57

 
 
 
سروده استاد دکتر احمد بهشتی (عارف)

به سر افتاده سودای صحیفه

به دل برپاست غوغای صحیفه

نمی یابیم راه رستگاری

مگر باشیم دانای صحیفه

یکی فرزانه می جویم به گیتی

که بگشاید معمای صحیفه

کسی را که نباشد نور ایمان

نخواهد شد به ژرفای صحیفه

خدا را مسالت دارم که روزی

شوم غواص دریای صحیفه

نداند مرغ فکرت پرگشاید

فراز عرش اعلای صحیفه

ز قلبی با صفا و پاک برخاست

نیایش های والای صحیفه

به دلها باغبان عشق می کاشت

درخت گشن (1) و رعنای صحیفه

یکی سیمرغ کوه قاف باید

که پیماید بلندای صحیفه

شود روح نیایشگر به پرواز

به همراه دعاهای صحیفه

صفای عشق باید تا نیوشی (2)

به گوش جانت آوای صحیفه

به اوج آسمان علم و آداب

برآید نثر زیبای صحیفه

درختش تا ابد بالنده و سبز

نمیرد نظم برنای صحیفه

بخوان ای بلبل سرمست عاشق

ترنم های شیوای صحیفه

سحر برخیز و با جانان صفا کن

به آهنگین نواهای صحیفه

تنزل کرد روح از عرش اعلی

شب قدر است یلدای صحیفه

کنون اندیشه پربار انسان

زند صد بوسه بر پای صحیفه

همه عشاق می باید نیوشند

سرود عشق از نای صحیفه

هر آنکو در سماء عشق پرزد

بود سرمست رؤیای صحیفه

به بزم عشق گو عاشق نشیند

نه، هرکس نیست شیدای صحیفه

به جز سجاد نتواند تنیدن

کسی آن سبز دیبای صحیفه

بیا و با وضوی عشق بگزار

نمازی در مصلای صحیفه

دل و جان گرسنه می رباید

شکوه خوان یغمای صحیفه

زداید ظلمت و زنگار از دل

فروغ ماه سیمای صحیفه

فضای بیکران آفرینش

نوردد باد پیمای صحیفه

نهال جان همی بالنده گردد

ز انفاس مسیحای صحیفه

اگر صیقل دهی جان را به عرفان

زنی پر تا ثریای صحیفه

برات هوشیاری از خدا خواه

بشارت ده سکارای صحیفه

فرشته پرزند در آسمان ها

به آهنگ مدارای صحیفه

به اوج هفت اختر جای دارد

ز استغنا گداهای صحیفه

نباشد هیچ نظم و هیچ نثری

به استحکام خارای صحیفه

اگر خواهی بگیری نو به نو، کام

بجو پنهان و پیدای صحیفه

سپاس بی کران کردگاری

که عرش اوست ماوای صحیفه

دل شب نغمه ای از دل برآور

صفاکن با صفاهای صحیفه

اگر آهنگ داودی شگفت است

مزامیرش نه همتای صحیفه

خدایا! بهره ما را فزون کن

ز آهنگ دل آرای صحیفه

عجب اعجاز کرده در نیایش

جلا بخشد تجلای صحیفه

الها، از تو می خواهم به اخلاص

به دل باشد تمنای صحیفه

زنم چنگ توسل در دو عالم

به حبل الله یکتای صحیفه

یکی دل بسته ام از روی اخلاص

به آن معشوق تنهای صحیفه

دمی از تنگناها هم برون شو

نگاهی کن به دنیای صحیفه

تو را گر آرمان ارتحال است

سفر کن سوی عقبای صحیفه

اگر خواهی ز رقیت رهائی

نیایش کن به مولای صحیفه

اگر داری سر سیر و سیاحت

به از فردوس، صحرای صحیفه

رهاکن نغمه های تار و طنبور

ترنم بشنو از نای صحیفه

شب تاریک قبرستان اموات

نشین در بزم احیای صحیفه

ورای پرده الفاظ بنگر

پر از اسرار جاجای صحیفه

زمو باریک تر اسرار هستی

بیاموز از الفبای صحیفه

بخوان تا می توانی با تدبر

کتاب بهجت افزای صحیفه

معطر کن فضای جان و دل را

ز عطرآگین سمن سای صحیفه

کند سرمست جان عارفان را

مناجات ورع زای صحیفه

دریغا عمر فانی رفت از دست

ندانستیم آرای صحیفه

هر آنکو از حجاب تن برون شد

رود در عمق معنای صحیفه

اگر خواهی رها گردی ز آفات

بخوان هرشب شکایای صحیفه

اگرچه آرزوها بی شمار است

تو مگذر از منایای صحیفه

چو بگزیدی تو اخلاق خدائی

چه بهتر از سجایای صحیفه

به جز اندیشه ورزان خدا جوی

که می داند خبایای صحیفه

خرد گر ناب باشد می تواند

رود اندر زوایای صحیفه

هرآنکس اهل شد، رهپوی گردد

کجا نا اهل پویای صحیفه

اگر جویندگان، یابندگانند

تو هم می باش جویای صحیفه

به لوح دل بباید نیک بنگاشت

خط زرین خوانای صحیفه

شگفتا در فشانی می نماید

عبارت های گویای صحیفه

نمی بیند گزندی از حوادث

کتاب نغز و پایای صحیفه

ستایش مر خدائی را که برداشت

نفاد از گنج دارای صحیفه

به حق حق، نمی باشد گزافه

اگر خوانیم لولای (3) صحیفه

قیاس شکل برتر شد پدیدار

ز صغرا و ز کبرای صحیفه

بیا سیر و سفر آغاز بنما

به سوی پور زهرای صحیفه

برون آرش ز کنج طاق نسیان

بپاکن بزم ذکرای صحیفه

کلیم الله با آن معجزاتش

بود حیران ز بیضای صحیفه

درود ما به خاک پای سجاد

به نام اوست طغرای صحیفه

هوای نفس بگذار و فزون شو

ز عرفانی وصایای صحیفه

من و مائی رها کن، همت افزای

نظر کن در ثنایای صحیفه

چرا از یاس، جان را خسته کردی

به دل افکن سجایای صحیفه

شگفتی نیست گر در طول ایام

فزون گردند ابنای صحیفه

متاع نظم و نثر نکته دانان

کجا بهتر ز کالای صحیفه؟

ز اعدا جملگی توش و توان رفت

خوشا حال احبای صحیفه

گریزان شو ز زقوم طبیعت

نشین در ظل طوبای صحیفه

وساوس می رسد بر دل ز شیطان

تو آنگه شو ز بشرای صحیفه

بیا ای طفل جان، آسودگی کن

همی در مهد علیای صحیفه

ز زنگار گناهان پاک گردی

نیوشی گر ز خنیای صحیفه

بنوش ای طالب اسرار هستی

از آن پاکیزه صهبای صحیفه

مقیم خانه دنیا چرائی

سفر کن سوی زورای صحیفه

چرا کاهل شدی خیز و عطا کن

حق اسماء حسنای صحیفه

بیا بگشای چشم جان و بنگر

به کوه طور موسای صحیفه

حیاتی نو به انسان ها ببخشد

دم جان بخش عیسای صحیفه

بسا ظلم و ستم بر اولیا رفت

عجب مظلوم یحیای صحیفه

رسد کی طایر اندیشه ناب

به اولی و به اخرای صحیفه

تو را احرام باید از هواجس

عجب عیدی است اضحای صحیفه

دو دست خویش سوی آسمان کن

چو ره یابی به ژرفای صحیفه

تو را در آسمان پرواز بخشد

نیایش های غرای صحیفه

الا ای پادشاه ملک هستی

به قربانت رعایای صحیفه

نه هرکس می تواند گشت آگاه

ز اسرار و خفایای صحیفه

خدا را مسالت دارم که اسرار

ببینم در مرایای صحیفه

برای راه و رسم زندگانی

چه بهتر از فتاوای صحیفه

نباشد نزد رندان سحر خیز

نکوتر از قضایای صحیفه

نداری گر رهی زی عالم غیب

کجا دانی مزایای صحیفه

خیال از دام شیطانی رهاکن

نه افسانه است عنقای صحیفه

خدا را شکر می گویم شبا روز

که گشتم از اخلای صحیفه

چو دست از جان بشوئی همچورندان

خدا بینی به اثنای صحیفه

بیا در سرزمین جان بیفشان

تولا و تبرای صحیفه

دلی خواهم خداوندا همه سوز

مباد آن دل که اعمای صحیفه

کنون دلمردگی ها را رها کن

مشو غافل ز شبهای صحیفه

طلب کن با بصیرت تا توانی

طریقت های مثلای صحیفه

حجاب چهره جان را برافکن

بخوان درسی ز تقوای صحیفه

پس از قرآن، پس از نهج البلاغه

کتابی نیست همتای صحیفه

مشام جان معطر بایدت کرد

در این بستان شتای صحیفه

در اینجا گوهر حکمت فراوان

فراز آمد مسمای صحیفه

کتب را درنوردیدیم و لیکن

کدامین است یارای صحیفه

نسیم دلنوازی می نوازد

گل و گلزار بویای صحیفه

به هر حرفش هزاران در معنی

پر از اسرار طاهای صحیفه

گدای معرفت، حاجات خود را

بگیرد از عطایای صحیفه

ندیدم گرچه من بسیار گشتم

به جز «عارف » شکر خای صحیفه

پی نوشت ها:

1 . درخت بارور کننده (فرهنگ عمید) .

2 . گوش دادن به سخن کسی (فرهنگ عمید) .

3 . اقتباس از جمله معروف «لولاک لما خلقت الافلاک » و در اینجا یعنی «لولا صحیفة لما خلقت …» .