شاخص های فرهنگ پاسداری
شاخص های فرهنگ پاسداری
مجله حصون پاییز 1388، شماره 21
امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری
مقدمه
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن 1357 به رهبری امام خمینی(ره)، تأسیس نهادی
انقلابی برای نگهبانی از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن ضروری می نمود. فرمان
تأسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوم اردیبهشت 1358 از سوی بنیانگذار انقلاب
و نظام جمهوری اسلامی به شورای انقلاب صادر شد و این نهاد مقدس با اهداف، وظایف و
تشکیلات مخصوص[1] تأسیس گردید. جوانانی مخلص، پارسا، متعهد، شجاع، انقلابی و
عاشق شهادت گرد آمدند و برای رضای الهی به پاسداری از انقلاب و اسلام پرداختند.
«پاسداری» یک فرهنگ است، فرهنگی عمیق که ناشی از روحیه دینی و انقلابی
است. نوشتاری که پیش رو دارید پرتوی است از برخی شاخص های برجسته فرهنگ
پاسداری که یادآوری آن مفید و مؤثر به نظر می رسد. معنویت گرایی، ولایت مداری،
روحیه جهادی و انقلابی، آمادگی نظامی، دفاع از ارزش ها، ایثار و فداکاری، توجه به علم و
دانش و فنّاوری و حفظ منزلت پاسداری از مهم ترین شاخص های این فرهنگ است که در
این مقاله به آنها می پردازیم.
در خصوص این موضوع منابع، متعدد و فراوان است اما این مقاله عمدتاً مبتنی بر
بیانات و رهنمودهای بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره) و فرماندهی
معظم کل قوا حضرت آیه اللّه خامنه ای تهیه و تنظیم شده است. در این زمینه علاوه بر
آثاری مانند صحیفه نور و حدیث ولایت، کتابهای دژهای پاسداری و رهنمودها و
انتظارات (که توسط محققان پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه تهیه شده است) بسیار
مفید و مورد استفاده می باشند. همچنین تلاش شده است از آیات و روایات نیز در حد
میسور در شرح مطالب استفاده شود.
معنویت گرایی
بی گمان شاخص ترین ویژگی یک پاسدار و شاخص ترین مؤلفه فرهنگ پاسداری «معنویت»
است. معنویت، روح در کالبد مجموعه سپاه[2] و رکن اصلی این نهاد انقلابی بوده است.[3]
«سپاه پاسداران چه به عنوان فرد فرد پاسداران و چه به عنوان یک مجموعه و نهاد، به
ایمان آگاهانه و معنویت روزافزون بسیار نیازمندند و شاخصه متمایز کننده آنان با سایر
نیروهای مسلّح جهان، این ویژگی ممتاز و برجسته و برتری آفرین است.»[4]
بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری آیه اللّه
خامنه ای همواره حفظ تقویت معنویت در سپاه را یادآور شده و نسبت به این موضوع
بسیار مهم، گوشزد کرده اند. فرماندهان در این خطابها، جایگاه خاص خود را دارند؛ چرا که
مسئولیت آن ایجاب می کند که بروز معنویت و ایمان در آنان افزون تر باشد تا
مجموعه های تحت امرشان از آن بهره مند گردند.[5]
حضرت امام خمینی(ره) یکی از خصوصیات لازم برای فرماندهی را ایمان و معنویت
دانسته، می فرماید:
فرماندهان باید در نیروهای مسلّح خصوصیات لازم برای فرماندهی را دارا باشند یا دارا
بشوند… این خصوصیات در درجه اول، ایمان است، فرمانده بی ایمان به درد فرماندهی
نمی خورد، ظرفیت ایمانی به قدر ثقل کاری که به او محوّل می کنید باید داشته باشد.[6]
فرماندهی معظم کل قوا (حضرت آیة اللّه خامنه ای) در دیدار با فرماندهان سپاه (26 / 1
/ 86 ) می فرماید:
ذخیره و بنیه معنوی در کلّیت سپاه بایستی موّاج و حسّاس باشد، اما در فرماندهان و
مسئولین این معنویت بایستی در حدّی باشد که از آنها سرریز شده و به بدنه سپاه برسد.
مقام معظم رهبری طراوت معنوی سازمان سپاه، را از سرازیر شدن معنویت از قلّه های
فرماندهان و مسئولان می داند و می فرماید:
شما می توانید این توجه به معنویت را مثل آبشاری در پادگان و در مجموعه خودتان
بریزید. از شما باید سرریز شود… باید از قلّه بجوشد و پایین بیاید… شما باید معنویت را
بجوشید تا از شما سرریز و لبریز شود و به دیگران بریزد و دیگران فیض ببرند. اگر این کار
را کردید سپاه ساخته و کامل خواهد شد.[7]
پاسدارانی که سالهای طولانی در بوته آزمونها ـ به ویژه در دفاع مقدس ـ دستاورد
ارزشمند معنویات درخشنده و ممتاز را به دست آورده اند، بیش از سایر اقشار در تیررس
توطئه های شیاطین و جاذبه های زندگی و گرایشهای گاه متضاد با معنویات قرار دارند؛ از
این رو حفظ و تقویت این دستاوردها برای پاسداران بسیار مهم و سرنوشت ساز است.
فرماندهی معظم کل قوا حضرت آیه الله خامنه ای بارها این مسئله را خاطرنشان کرده و
در دیدارهای خود با پاسداران و مسئولین سپاه بر آن تأکید فرموده اند. ایشان در دیدار با
فرماندهان سپاه (29 / 6 / 69 ) می فرماید:
بنیه معنوی سپاه باید تقویت شود. یک یک آحاد سپاه، باید از لحاظ ذخیره معنوی و
ایمانی، به آن حدّی برسد که اگر خود او به تنهایی ماند و هیچ چیز دیگر با او نماند، قدرت
و طاقت و دل و زَهره ایستادگی در مقابل همه دنیا را داشته باشد. این لازم است.[8]
ایشان در دیدار با فرماندهان سپاه حفاظت فرودگاه ها (2 / 10 / 70) نیز می فرماید:
هر چه می توانید در جوانان و بچه های شاغل در این دستگاه، معنویت را بیشتر تلقین و
تزریق کنید.. . آنچه که همیشه موفق است حفظ معنویت هاست. ما در همه بخش ها
بایستی نگذاریم آن سطح معنویت جامعه پایین بیاید. یکی از بخش ها بخش شماست؛
مواظبت و مراقبت کنید.[9]
مقام معظم رهبری در سخنرانی خود در چهارمین مجمع بزرگ فرماندهان سپاه نیز
معنویت را پایه مستحکم سپاه خوانده و فرمودند:
شما برادران فرمانده، بنیه سپاه را هر چه می توانید باید تقویت کنید و هر کدام از شما در
مسئولیت بالاتر هستید، در این زمینه بیشتر موظف و مسئولید. البته تقویت بنیه سپاه
به آموزش و تجهیزات و سازماندهی و انضباط و همین چیزهایی است که ما همیشه
سفارش می کنیم؛ اما بالاتر از همه اینها، به معنویت است.[10]
ولایت مداری
مسئله ولایت از مهمترین اصول دین اسلام خاصه مکتب تشیع است که مبنا و پشتوانه
حکومت اسلامی محسوب می شود.[11] در فرهنگ اسلامی ولایت مداری بدین معناست که
باید از فرامین خدا، پیامبر(ص)، امامان معصوم(ع) و در زمان غیبت، از دستورات ولی
فقیه اطاعت کرد تا جامعه اسلامی به سمت صلاح مادی و معنوی اش هدایت شود. بر پایه
آموزه های مکتب اسلام و بر طبق مواد قانون اساسی جمهوری اسلامی، ولایت امر و
امامت امت در عصر غیبت و نیز فرماندهی کل نیروهای مسلّح برعهده فقیه عادل و با تقوا،
آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبّر است.[12]
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با عهده داری مسئولیت «نگهبانی از انقلاب و
دستاوردهای آن»،[13] نهادی است تحت فرماندهی عالی مقام رهبری و از نظر سیاسی و
عقیدتی تابع ولایت فقیه؛ که پرورش و آموزش اعضای خود طبق تعالیم و موازین اسلامی
مبتنی بر رهنمودهای ولایت فقیه در زمینه های عقیدتی، سیاسی و نظامی را در مأموریت
خویش دارد.[14] از شرایط عمومی پاسداران نیز، اعتقاد و التزام عملی به ولایت فقیه بوده،
همچنین نصب مستقیم نماینده ولی فقیه در سپاه و فرماندهی کل این نهاد از سوی مقام
رهبری، در راستای تبعیت کامل سپاه از فرامین فرماندهی معظم کل قواست.[15]
این موارد حاکی از پیوند مقدس و ناگسستنی مبتنی بر ایمان و آگاهی، میان مقام ولایت
فقیه و فرماندهان و آحاد پاسداران است و ولایت مداری و ولایت پذیری همچون نگینی
درخشان و عزّت آفرین بر تارک سپاه می درخشد و خودنمایی می کند.
مقام معظم رهبری می فرماید:
ولایت فقیه باید همچون خون زندگی بخش در رگ سپاه جاری باشد و این جریان باید
در عملکرد سپاه و سپاهیان تجلی کند.[16]
معظم له رابطه مستحکم سپاه با ولایت فقیه، و نظارت مستمر ولی فقیه بر سپاه را لازم
دانسته و می فرماید:
آینده سپاه پاسداران مایه امید، آرزو و چشم اندازهای زیبا و وسیع است و اگر سپاه
هدایت نشود و نظارت مستمر ولایت فقیه نباشد از سوی دشمنان به شدت مورد تهدید
قرار گرفته و احتمال نفوذ و انحراف خط سپاه نگران کننده خواهد بود.[17]
روحیه جهادی و انقلابی
روحیه، مفرد روحیات است که به مجموعه نیات نفسانی و حالات روانی یک فرد گفته
می شود.[18] روحیه جهادی یعنی رسیدن به حالتی از کمال و مردانگی که انسان حاضر باشد
برای حفظ کیان اسلام و قرآن، و اجرای احکام و قوانین شریعت از تعلقات مادّی و حتّی
جان خویش بگذرد و همه را فدای آیین و مرام خود کند.
حضرت امام خمینی(ره) این روحیه را نه تنها برای پاسداران بلکه برای همه ملت
لازم می داند:
من امیدوارم که این روحیه در این ملت باقی باشد و این روحیه که سربازهای ما دارند و
پاسدارهای ما دارند و آنهایی که حفاظت این کشور را می کنند… روحیه بسیار
ارزشمندی است و شهادت طلبی است و خود را در حلقوم مرگ انداختن برای نجات
اسلام و نجات کشور. خداوند این روحیه را به همه عنایت کند.[19]
داشتن روحیه جهادی و آمادگی برای دفاع امری عقلی و شرعی است. قرآن مجید به
مسلمانان دستور می دهد:
وَأَعِدُّوا لَهُم مَااستَطَعْتُم مِن قُوَّةٍ وَمِن رِبَاطِالْخَیلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللّهِ وَعَدُوَّکمْ. (انفال: 60)
هر نیرویی در قدرت دارید، برای مقابله با آنها (= دشمنان) آماده سازید، و (همچنین)
اسبهای ورزیده (برای میدان نبرد) تا به وسیله آن، دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید.
منظور آیه فوق آمادگی همه جانبه انقلابی و رزمی در برابر هرگونه دشمن شناخته شده
و شناخته نشده است و چنین کار مهمی بدون داشتن روحیه بالای جهادی، امکان پذیر
نیست. یکی از ویژگی های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، روحیه خودجوش مسئولانه و
انقلابی است. در کشاکش انقلاب و پیروزی آن، جوانان غیور و انقلابی احساس کردند که
برای حفظ انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن باید یک تشکیلات مذهبی، مسلّح و انقلابی
تأسیس کنند تا انقلاب را در برابر هجوم دشمنان پیدا و پنهان و دسیسه های ضد انقلاب
داخلی و خارجی حمایت کنند، بدین گونه بود که سپاه پاسداران تشکیل شد. معمار بزرگ
انقلاب، حضرت امام خمینی(ره) در این باره فرمود:
من از شماها تشکر می کنم که خودتان بدون اینکه غیر از خدا یک کسی وادارتان بکند،
خودتان وارد این میدان شدید، این طور نبوده است که یک کسی بیاید شما را وادار کند،
(این که) سرتاسر ایران یک دفعه سپاه پیدا شد… مسأله الهی بود.[20]
بنابراین سنگ زیرین این بنیان مرصوص الهی را همان روحیه جهادی و انقلابی و
احساس مسئولیت در برابر انقلاب و اسلام تشکیل داده و عنایت الهی قلب های جوانان
غیور را متوجه عملی کرد که در واقع به بیمه شدن انقلاب خونبار ملّت ایران انجامید و بعدها
بسان دست غیب الهی، همواره بر سینه نامحرمان کوبید و آنان را از هرگونه تعرض نسبت
به ودیعه الهی انقلاب بازداشت.
همین روحیه جهادی و انقلابی است که به پاسداران و رزمندگان اسلام شجاعت و
دلاوری بخشیده و آنها را در مقابل مستکبران عالم استوار و مقام ساخته است.
حضرت امام(ره) در توصیف رزمندگان اسلام می فرمود:
ما و شما دیدیم که در این جنگ تحمیلی که مخالف میل آنان بود چطور به خصم
خیره سر فهماندند که در میدان نبرد، رزمندگان شیردلی هستند که بر نیروهای
شیطانی آنان، چون عقاب حمله آوردند و جوانان آنان از هیچ قدرتی هراس ندارند.[21]
مقام معظم رهبری حضرت آیه اللّه خامنه ای نیز در این زمینه می فرماید:
امام به عنوان بزرگمردی فقیه، زاهد و عارف همواره و از صمیم دل آرزو می کردند که ای
کاش یک پاسدار بودند. زیرا آنچه که امام را این گونه به شوق می آورد، شور و اشتیاق
پاسداران به جهاد و حضور در میدان های خطر و جنگ با دشمن و بهره گرفتن از این
فرصت برای رسیدن به کمال بشری است.[22]
آمادگی نظامی
از دیگر شاخص های فرهنگ پاسداری، حفظ آمادگی نظامی برای دفاع از نظام جمهوری
اسلامی در تمام عرصه ها می باشد. دشمنان کوردل انقلاب اسلامی، همواره به اقدامات
تئوریک و عملی خود برای مبارزه با نظام جمهوری اسلامی، ادامه داده و به شیوه های
مختلف، اسلام، نظام سیاسی، ارکان قدرت، وحدت و تمامیت ارضی، امنیت ملی و حیات
سیاسی ما را تهدید می کنند. بنابراین آمادگی همه جانبه پاسداران به ویژه «آمادگی نظامی»
آنها، یک تکلیف و امری لازم است و این آمادگی در هر دو زمینه عِدّه و عُدّه، نیروهای
مادی و معنوی یا به تعبیر امروزی قدرت سخت افزاری و نرم افزاری را شامل می شود.
همان گونه که از تعالیم اسلامی برمی آید، همه مسلمانان باید همواره هوشیار و آماده
دفاع در برابر هجوم احتمالی دشمنان باشند و آمادگی نظامی خود را حفظ کنند.[23] امام
راحل(ره) و مقام معظم رهبری نیز با تأسی به تعالیم عالیه اسلامی، همواره بر لزوم
آمادگی نظامی سپاه تأکید کرده اند.
امام خمینی(ره) در پیامشان به مناسبت دخالت نظامی آمریکا در حادثه طبس (5 / 2 / 59)
فرمودند:
سپاه پاسداران به حال آماده باش باشند… که در موقع لزوم از کشور اسلامی خود
دفاع کنند.[24]
ایشان در پیام به اولین مجمع سراسری فرماندهان سپاه (26 / 6 / 67) نیز فرمودند:
در هر حال ما باید آماده و مهیا باشیم. روزهای حساس و تعیین کننده ای در پیش رو داریم و
انقلاب اسلامی هنوز سال ها و ماه های تعیین کننده دیگر در پیش خواهد داشت…. [25]
مقام معظم رهبری حضرت آیه الله خامنه ای نیز حفظ آمادگی و استعداد نیروهای
نظامی را ضروری دانسته[26] و می فرماید:
ممکن هم است تا پنجاه سال ما هیچ جنگی نداشته باشیم؛ امّا برداشت ما به عنوان یک
مجموعه نظامی باید این جوری باشد که فردا جنگ است. یک مجموعه نظامی باید
همیشه خودش را آماده کند.[27]
ایشان تقویت آمادگی نظامی را یک تکلیف دانسته[28] و یک لحظه غفلت از آن را
جائز نمی دانند.[29]
در پرتو این رهنمودها سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از ابتدای پیروزی انقلاب در مقابله با
تهدیدات نظامی دشمن ـ در بُعد داخلی و خارجی ـ نقش فوق العاده داشته است، و تعبیر بلند
امام خمینی(ره) مبنی بر این که «اگر سپاه نبود کشور هم نبود»[30] گویای این مهم می باشد.
لزوم آمادگی همه جانبه نظامی سبب شده است سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به عنوان
بازوی توان مند انقلاب و رهبری،[31] همواره بر تقویت آموزش نظامی و سازماندهی
مستحکم نیروهای خود اهتمام ویژه داشته و توصیه های امام راحل(ره) و مقام معظم
رهبری را در این زمینه مورد توجه قرار دهند. حضرت امام(ره) در جمع پاسداران مرکز
تهران (6 / 9 / 58 ) می فرماید:
قوای خودتان را مجهّز بکنید و تعلیمات نظامی پیدا کنید و به دوستانتان تعلیم دهید…. [32]
فرمانده کل قوا حضرت آیه اللّه خامنه ای در خصوص سازماندهی مستحکم می فرماید:
من به شما برادران ارتش و سپاه، یک توصیه به صورت مستمر و مؤکد دارم و آن این
است که سعی کنید سهم نیروهای مسلّح را در این مجموعه عظیم ملت ایران، به بهترین
وجهی ایفا کنید…. نیروهای مسلّح باید کیفیت، استواری، سازماندهی مستحکم،
آموزش در حدّ اعلا و آمادگی روزافزون داشته باشند… آن چیزی که شما می توانید
منتظر هیچ عامل دیگری در آن نمانید، استحکام سازماندهی، آمادگی رزمی دائمی،
آموزش کامل، حفظ حدود و ضوابط و انضباط کامل نظامی است… این مربوط به قدرت و
اراده فرماندهی و تلاش پیگیر و کار مخلصانه و دلسوزانه مسئولان است؛ این را باید
تأمین کنید.[33]
مقام معظم رهبری در دیدار با فرماندهان لشکرها و تیپ های نیروی زمینی سپاه
پاسداران (22 / 2 / 78) می فرماید:
شما یک مجموعه برجسته اید؛ باید تمام توانایی ها را در خودتان، توانایی های نظامی
را، آنچه که فکر می کنید لازم است برای یک مجموعه نظامی، در خودتان بایستی
پرورش بدهید.[34]
معظم له در مراسم دوره فرماندهی و ستاد دانشگاه امام حسین (29 / 8 / 68 ) فرمودند:
آموزش های نظامی و فنی به جای خود و آموزش های دینی و سیاسی و اعتقادی همه به
جای خود، هرکدام بایستی به صورت کامل وجود داشته باشد.[35]
ایشان در بازدید از ستاد فرماندهی نیروی زمینی سپاه پاسداران (24 / 7 / 70) نیز بر
مسأله آموزش های نظامی تأکید کرده و فرمودند:
آموزش نظامی و تمرین های نظامی و مانورهای گوناگون و برتری و پیشرفت دانش
نظامی و استحکام سازماندهی را در همه سطوح و در همه رده ها در نظر داشته باشید.
سپاه را این گونه اداره و تقویت کنید.[36]
یکی از مؤلفه های آمادگی نظامی، حفظ نظم و انضباط است. نظم، هماهنگی و انضباط
پایه نظامیگری و به منزله روح و جان سپاه است؛ تا جایی که هیچ لشکری هرچند
برخوردار از نیرو و تجهیزات فراوان، بدون انضباط کامل پیروز نمی شود.[37] دین اسلام از
مجاهدان می خواهد که در مواضع خود ثابت و استوار بمانند و ضمن اطاعت کامل از
دستورات فرماندهی، از بی نظمی و نزاع بپرهیزند.[38]
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز همواره سعی داشته است این مؤلفه اساسی را فراروی
خویش قرار داده و توصیه های امام راحل(ره) و مقام معظم رهبری را در این خصوص
اطاعت نماید.
امام خمینی(ره) در جمع فرماندهان و اعضای شورای عالی سپاه (27 / 5 / 60 ) می فرماید:
بر سپاه است که حفظ نظم را و انتظامات را بکند… و باید همه مراعات نظم را بکنند و
همه فرمان فرماندهان را اطاعت کنند که اگر این نظم و انتظامات فرماندهی و
فرمانبرداری نباشد، خدای نخواسته سپاه موفق به مقصد اصلی خودش نخواهد شد.[39]
فرمانده کل قوا (حضرت آیه الله خامنه ای) نیز همواره بر موضوع نظم و انضباط تأکید
کرده و آن را شاخصه یک مجموعه نظامی (از جمله سپاه) می داند.[40]
معظم له در دیدار با فرماندهان سپاه می فرماید:
ارتقای انضباط، آموزش و رعایت مقررات نیز باید همواره در دستور کار سپاه پاسداران
انقلاب اسلامی باشد.[41]
ایشان در دیدار با پاسداران حفاظت (22 / 8 / 69 ) رعایت انضباط را برای پاسداران
واجب شمرده می فرماید:
مسأله مهم انضباط است؛ این را بدانید. انضباط را دست کم نگیرید؛ انضباط برای شماها
واجب است… شما که لباس پاسداران را به تن دارید، چه وظیفه ها و چه برادران پاسدار
رسمی، باید بیش از دیگران این چیزها را رعایت کنید.[42]
مقام معظم رهبری در دیدار با فرماندهان سپاه (25 / 6 / 70) نیز رعایت نظم را وظیفه ای
دینی شمرده، می فرماید:
در سپاه باید انضباط نظامی از ایمان و عقیده سرچشمه گیرد و نظم و آموزش و رعایت
مراتب، به عنوان وظیفه ای دینی رعایت شود و در عین حال روح برادری و تفقّد از
زیردست و ارزش گذاری براساس ارزش های معنوی، رواج روزافزون داشته باشد.[43]
دفاع از ارزش ها
پیکار جبهه های حق و باطل همواره بر سر ارزشهای جبهه حق بوده است؛ حق گرایان با
بینش و بصیرت ژرف خویش، ارزشهای واقعی را تشخیص داده و عالمانه و جانانه از آن
دفاع کرده اند. آنها همواره ستون های فضیلت و معنویت را در جامعه بر پا نگاه داشته و
هیچ گاه اجازه ندادند خط ارتباط انسان با خدا و رابطه آسمان و زمین قطع گردد؛ زمین خدا را
معبد و مکان نیایش کردند و معتکف آن شدند و به پاسداشت پاکیها همت گماردند.
از سه دهه پیش، درفش ارزش مداری به دست پرتوان مردی از سلسله مؤمنان و
از سلاله پیامبران در سرزمین ایران به اهتزاز درآمد و در پی آن امت ایران
با آن عارف فرزانه پیمان بستند که این پرچم را تا آمدن آخرین حلقه سلسله معصومان
ـ حضرت مهدی(عج) ـ برپای نگه دارند. بخش مهمی از این وظیفه خطیر بر دوش
پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت.
رهبر معظم انقلاب آیه اللّه خامنه ای می فرماید:
شما باید برای انقلاب آماده هرگونه پاسداری باشید! این البته لازمه هر واحد نظامی
رشد کرده در انقلاب نیست، سپاه این طور شده. این یک شرایط تاریخی است که این
حالت را به وجود آورده است. انتظار از سپاه و انتظار ما هم این است و حقیقت قضیه این
است. یعنی: شما نسبت به مسائل ارزشی جامعه و انقلاب نمی توانید بی تفاوت باشید!
بر این اساس، پاسداران باید نسبت به همه ارزش های انقلاب حساس، بینا و پای بند
باشند، ارزش ها و ضد ارزش ها را بشناسند، ابزار و اسلحه دفاع فرهنگی را تهیه نمایند و
محکم و استوار حافظ و مدافع ارزش ها باشند.
بدون تردید دشمنان اسلام به طور سازمان یافته به مقدسات ما حمله می کنند و اگر توان
یابند همه ارزش ها را نابود خواهند کرد. پس باید به هوش و آماده بود. نکته دیگر این که
در میدان دفاع از ارزش ها نیز باید در بستری که قرآن و عترت ترسیم کرده، حرکت نمود.
سیره و سخن معصومین معیار و خطکش خط سیر دفاع از ارزشهاست.
والمُتَقَدِّمُ لَهُم مارِقٌ والمتأخِّرُ عَنْهُمْ زاهِقٌ وَاللّازِمُ لَهُمْ لاحِقٌ.[44]
انقلاب اسلامی ایران خود یک انقلاب ارزشی بوده و زنده کننده بسیاری از ارزش ها در
جامعه اسلامی می باشد از این رو حفظ و صیانت از انقلاب اسلامی خود بالاترین نقطه دفاع
از ارزش هاست که پاسداران عزیز انقلاب اسلامی این مسئولیت خطیر را برعهده گرفته و
به زیباترین شکل ممکن از عهده آن برآمدند.
امام خمینی(ره) در این زمینه می فرماید:
برادران عزیز سپاه پاسداران و کسانی که فرماندهان آنها هستند در سراسر کشور،
که از اول انقلاب جوشیدند، از متن اسلام و متن ملت، و نگهداری کردند این جمهوری
را، و به پیش بردند این نهضت را، کارشان ارزنده و بسیار ارزنده و مسئولیت شان
بسیار زیاد است.[45]
ایشان در جای دیگر می فرماید:
شما این را بدانید که من به شماها علاقه دارم، به پاسدارها علاقه دارم. پاسدارها بودند که
مملکت ما را در چنین زمانی که هیچ کس نمی توانست حفظ بکند، حفظ کردند، الان هم
حفظ می کنند.[46]
ایثار و فداکاری
ایثار یعنی مقدم دانستن دیگری بر خود؛[47] گذشتن از اموال و دارایی ها و آنچه مورد علاقه
انسان است. انسان بنابر تمایل غریزی و علاقه طبیعی جان و مال خود را دوست دارد و در حفظ
آنها با تمام قدرت می کوشد، ولی عشق و محبت الهی در ضمیر فرد با ایمان به اندازه ای شدید و
نیرومند است که از روی اراده و اختیار در راه دوستی خدا، همه چیزش را عاشقانه می بخشد.[48]
ایثار و فداکاری از سر عشق به لقاء اللّه، گلواژه ای است که در عرصه پاسداری از حریم دین
و آیین و نظام مقدس جمهوری اسلامی، از گفتار و کردار پاسداران عزیز انقلاب اسلامی
تراوید. آنان در راستای حفظ و حمایت و پاسداری از دین، انقلاب و دستاوردهای آن،
همه چیز خود را در طَبَق اخلاص نهاده و ایثارگرانه و فداکارانه در راه رضای الهی تقدیم کردند.
پاسداری عرصه تجلی ایثار است و هویت پاسدار با ایثار و فداکاری رقم خورده است.
پاسدار انقلاب اسلامی عنوان کسی است که به دین، آیین، ارزشها و آرمانهای اسلامی
عشق می ورزد. خود را حافظ و نگهبان انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن می داند و در راه
پاسداری از اسلام به آسانی از جان و مال و تمام هستی خود می گذرد؛ چرا که دنیا را پشت
سر انداخته و رو به حق تعالی نموده است.[49]
امروز حفظ حالتهای معنوی و فرهنگ ایثارگری برای تداوم انقلاب و پاسداری از
دستاوردهای آن بر همگان به ویژه تک تک پاسداران عزیز ضروری تر است. مقام معظم
رهبری می فرماید:
سپاه پاسداران مجموعه ای است که اولاً مؤمن، ثانیاً مردمی، ثالثاً نظامی و کارآزموده،
رابعاً انقلابی و فداکار بودن (مشخصه آن) است و تک تک شما سپاهیان مسئول
حراست از این خصوصیات هستید.[50]
گام اول در راه ایثار و فداکاری، بی اعتنایی به دنیا و زخارف آن است. آن کس که دل به
محبت دنیا و جلوه های زودگذر آن نسپرد، به آسانی نیز می تواند از تعلّقات دنیایی دل
بکند. امام خمینی(ره) در بیانات خود در جمع گروهی از مسئولان سپاه این موضوع را
چنین گوشزد می کنند:
نروید دنبال آمال و آرزوها و مسائل دیگری که پست هست و شیطانی. باید علوّ همت
داشته باشید.[51]
مقام معظم رهبری نیز در پرهیز از دنیاطلبی می فرماید:
تجمل و رفاه زدگی و عشرت طلبی، که بحمداللّه ساحت سپاه از آن دور است، به هیچ
بهانه در این مجموعه پاک نهاد نباید نفوذ کند و وسوسه ها نباید عزم شما مردان
حق طلب را متزلزل سازد.[52]
ایثار و فداکاری گاهی از حد گذشت اموال و دارایی ها فراتر می رود و شخص ایثارگر در
راه دین و آیین، آرمانهای مقدس و مصالح برتر و والا، جان بر کف آماده دادن خون
خویش می گردد. از این روست که بایستی شهادت را بالاترین مرتبه ایثار، و شهدا را
برترین نمونه در ایثارگری دانست.[53]
پاسداران انقلاب اسلامی که پیروان راه حسین بن علی(ع) هستند، زیباترین جلوه های
ایثار و شهادت طلبی را در تاریخ انقلاب اسلامی ترسیم کرده اند. مقام معظم رهبری در
توصیف پاسداران انقلاب اسلامی می فرماید:
ای عاشورائیان! ای جوانهای پاسدار! ای کسانی که انقلاب مرهون شماست، خوشا به
حال شما که روز حسین روز شماست به معنای واقعی کلمه. روز ولادت حسین بن علی
علیه السلام اگر روز ولادت شور و عشق انقلابی و شهادت طلبی است، باید آن روز را روز
پاسدار نام می گذاشتند، زیرا این بچه های ما، این جوانان عزیز ما، مشتاقان
شهادتند. برای شهادت اشک می ریزند، این همان چیزی است که در حادثه عاشورا هم
به یاد داریم.[54]
ایشان در توصیف شهادت طلبی پاسداران می فرماید:
… شمایید که لباس شهادت را، چنین عاشقانه و معصومانه به تن کرده اید و با اخلاص و
ایثار جان، خود را سپر بلای انقلاب مردم میهن خویش ساخته اید. در وجود شما چیزی
است که از عاشقان خدا دل می برد و عارفان جلوه حق را بی تاب می کند. آنچنان که امام
عزیز را آرزومندانه به بیان این جمله وامی دارد که: «ای کاش من هم یک پاسدار بودم!»
شما با شهادت خویش به مرگ معنی زندگی می بخشید و دشمن از درک این معنا عاجز
است. این است آن طرح نو که شما مجریان آنید و از اینجاست که همچون شما بودن،
آرزویی است که همه عاشقان لقاء اللّه در دل می پرورانند. شما با درک عمیق فلسفه
تشکیل سپاه، نشان دادید که معنی جُند اللّه را می دانید و حتی به کوردل ترین دشمنان
خود ثابت کردید که جهاد هدفتان و شهادت آرزویتان است.[55]
توجه به علم و دانش و فنّاوری
اهتمام به فراگرفتن علم و فنّاوری و دانش افزایی از مقوله هایی است که در دین اسلام بسیار
مورد توجه و تأکید می باشد.[56] پاسداران عزیز انقلاب اسلامی در پرتو تعالیم ارزشمند
اسلامی همواره نسبت به این موضوع مهم توجه داشته و بر همین اساس کسب علم و دانش
و توجه به خلاقیت و نوآوری از شاخص های فرهنگ پاسداری محسوب می گردد.
مقام معظم رهبری در مرقومه خود به دانشگاه امام حسین(ع) (14 / 6 / 75) می فرماید:
مهم آن است که سپاه همچون درخت تناور و مثمری در زمینه انقلاب مبارک اسلامی
برای انجاز هدف های بزرگ و تعریف شده خود، به مردان خردمند، شجاع، دانا و فروزان
از شعله ایمان نیازمند است.[57]
ایشان در خطاب به فرماندهان، رؤسا و مدیران تشکیلات سپاه پاسداران انقلاب
اسلامی می فرماید:
فرماندهی مدبرانه و نیرومند شما باید بتواند با استفاده از همکاران مؤمن و قوی و
هوشمند،.. . ابتکار و نوآوری را شتاب و استمرار بخشد.[58]
معظم له در خصوص توجه به خلاقیت و نوآوری و پرورش استعدادها می فرماید:
از مجموعه عظیم سپاه، استعدادهای درخشان در جنبه های گوناگون هست که
باید شناسایی و پرورش داده شود و این گنجینه انسانی در راه هدف های والای انقلاب
به کار افتد.[59]
مقام معظم رهبری سپاه پاسداران را مجموعه ای مرکب از جوانان خلّاق و مبتکر دانسته
و می فرماید:
آن روزی که جوان ما از درون خود جوشید، استعدادها زنده شد و کارگاه ها به راه افتاد،
همه فهمیدند که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آن مجموعه ای نیست که می خواستند
آن طور معرفی اش کنند که یک عده بچه هایی که هیچ جایی نداشتند دور هم جمع
شدند و یک تفنگی به دست گرفتند. دیدند نخیر، اگر در میدان جنگ رزمنده خوبی
بودند، در میدان علم هم آزمایشگر، سازنده و مخترع خوبی هستند.[60]
حفظ منزلت پاسداری
یکی از مهم ترین وظایف و مسئولیتهای پاسداران انقلاب اسلامی، حفظ مقام و منزلت
شریف پاسداری است.
فرمانده معظم کل قوا حضرت آیه اللّه خامنه ای در دیدار با فرماندهان و کارکنان سپاه
می فرماید:
سپاه پاسداران را با همان عناصر ارزشمندی که با آن به وجود آمد و با آن توانست
در مقابل دشمنان قدرت نمایی کند و از امنیت مرزها و از استقلال ملّی دفاع کند،
با همان خصوصیات و با همان پایه های مستحکم، شما باید آن را حفظ کنید و قدر
بدانید و ارج بنهید.[61]
ایشان در جای دیگر می فرماید:
پاسدار عنوان والایی است؛ این عنوان را با خصوصیاتش، در وجود و دل و روح و ذهنتان
حفظ کنید. این، برای انقلاب ضروری است.[62]
معظم له در جای دیگر می فرماید:
من اصرار دارم که شما عزیزان پاسدار در هر جا هستید، روح و حقیقت مسأله پاسداری و
سپاه پاسداران را مورد توجه قرار بدهید.[63]
ایشان همچنین خطاب به همه مسئولان کشور، آحاد مردم و آحاد سپاه می فرماید:
سپاه را باید همه مسئولان کشور، همه آحاد مردم و همه آحاد سپاه، کاملاً جدی بگیرند.
مبادا در بین برادران سپاه کسانی پیدا شوند که در مأموریت های سپاه و یا در
ضرورت های بی شماری که نسبت به این نهاد انقلابی وجود دارد، اندکی شک کنند.[64]
جمع بندی
«پاسداری» یک فرهنگ است؛ فرهنگی عمیق که ناشی از روحیه دینی و انقلابی است.
فرهنگ پاسداری شاخص هایی دارد که برجسته ترین آنها عبارتند از: معنویت گرایی،
ولایت مداری، روحیه جهادی و انقلابی، آمادگی نظامی، ایثار و شهادت طلبی، دفاع از
ارزش ها، حفظ منزلت پاسداری و دانش افزایی و توجه به خلاقیت و نوآوری.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی است انقلابی، با عهده داری مسئولیت نگهبانی از
انقلاب و دستاوردهای آن که تحت ولایت ولی فقیه و با حفظ روحیه جهادی و آمادگی
نظامی، این وظیفه مهم را تا سپردن پرچم انقلاب به دست صاحب حقیقی اش حضرت
مهدی(عج) انجام خواهد داد. بی گمان در این مسیر معنویت و تقویت آن در بدنه سپاه
نقشی مهم ایفا خواهد نمود؛ چرا که بسیاری از ارزش ها مانند ایمان، اخلاص، صداقت، ایثار
و فداکاری، صبر و پایداری، شجاعت و دلاوری، عزت و کرامت، بی رغبتی به دنیا و
زخارف آن، شوق جهاد و شهادت طلبی و… در سایه آن پدید می آید؛ و این ها ارزشهایی
هستند که اگر لشکری به آن مجهز شود هیچ گاه دشمنان نمی توانند کوچک ترین آسیبی به
آن برسانند. به لطف الهی تا به امروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پرتو حفظ و تقویت
این ارزشها، توانسته است تمام دسیسه ها و نقشه های دشمنان را برملا ساخته و وظیفه اصلی
خود یعنی صیانت از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن را نیز به بهترین نحو ممکن انجام
دهد. از این پس نیز توجّه به معنویت و تعمیق آن در تک تک پاسداران به عنوان
برجسته ترین شاخص فرهنگ پاسداری، امری ضروری و لازم است و باید فرماندهان و
مسئولین سپاه این موضوع را سرلوحه برنامه های خود قرار دهند.
[1] . ر.ک: سپاه از دید قانون، معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت سپاه، 1362، ص 4.
[2] . معنویت (بار مبنا و ذخیره لازم، عوامل سایش و عوامل افزایش)، اداره تبلیغات نمایندگی ولی فقیه در سپاه،
1386، ص 255.
[3] . رهنمودها و انتظارات، محمدهادی مهتدی و حسین شیدائیان، تهران: اداره آموزش عقیدتی سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، چاپ سوم: 1387، ص 163.
[4] . معنویت، پیشین، ص 239.
[5] . همان، ص 241.
[6] . دژهای استوار(رهنمودهای حضرت امام ومقام معظم رهبری درباره نیروهای مسلح)،محمدهادیمهتدی و
علی شیخیان، قم:مرکز تحقیقات اسلامی، 1378،ص73؛ به نقل از نشریه رویدادها وتحلیل، ش 69 ، ص 18.
[7] . رهبر معظم انقلاب، در دیدار با فرماندهان سپاه 18 / 2 / 1377.
[8] . حدیث ولایت (مجموعه رهنمودهای مقام معظم رهبری)، دفتر مقام معظم رهبری، تهران: سازمان تبلیغات
اسلامی، 1376، ج 5 ، ص 185.
[9] . همان، ج 9، ص 52 .
[10] . دژهای استوار، پیشین، ص 90؛ به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی، 5 / 8 / 70. همچنین ر.ک: معنویت،
ص 242.
[11] . ر.ک: فلسفه و نظام سیاسی اسلام، عبداللّه حاجیصادقی، قم: زمزم هدایت، 1383، ص 127.
[12] . قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصول 5 و 110.
[13] . همان، اصل 150؛ اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، واحد تبلیغات و انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1361، ص 1.
[14] . اساسنامه سپاه، مصوب مجلس شورای اسلامی، 15 / 6 / 61 .
[15] . رهنمودها و انتظارات، پیشین، ص 9.
[16] . دیدگاههای مقام معظم رهبری حضرت آیهالله خامنهای درباره سپاه، مرکز تحقیقات اسلامی، 1370، ص
30؛ به نقل از پیام مجموعه پیامهای حضرت آیهالله خامنهای در دوران ریاست جمهوری، مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، 1364، ص 52 .
[17] . همان؛ به نقل از مجلّه رویدادها و تحلیل، ش 41، ص 8 .
[18] . لغتنامه، علیاکبر دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، 1373، ج 8 ، ص 10858.
[19] . صحیفه نور (مجموعه رهنمودهای امام خمینی)، تهران: وزارت ارشاد اسلامی، 1361، ج 16، ص 34.
[20] . همان، ج 12، ص 68 .
[21] . همان، ج 13، ص 111.
[22] . دژهای استوار، ص 251؛ به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی، 30 / 6 / 1373.
[23] . انفال: 60 .
[24] . صحیفه نور، ج 12، ص 59 .
[25] . همان، ج 21، ص 19.
[26] . حدیث ولایت، ج 1، ص 17. همچنین ر.ک: رهنمودها و انتظارات، ص 196.
[27] . دیدار با فرماندهان لشکرها و تیپهای نیروی زمینی سپاه، 2 / 2 / 72.
[28] . حدیث ولایت، ج 7، ص 110.
[29] . همان، ج 8 ، ص 145.
[30] . سپاه پاسداران در اندیشه امام خمینیره، مهدی مرندی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،
1379، ص 13.
[31] . دژهای استوار، ص 248.
[32] . صحیفه نور، ج 10، ص 239.
[33] . حدیث ولایت، ج 4، ص 213. دیدار با فرماندهان نظامی، 3 / 3 / 69
[34] . رهنمودها و انتظارات، ص 193 و 194.
[35] . حدیث ولایت، ج 3، ص 7.
[36] . همان، ج 8 ، ص 146.
[37] . عوامل پیروزی و شکست، مرکز تحقیقات اسلامی، قم: مرکز تحقیقات اسلامی، 1378، ص 151.
[38] . انفال: 45 و 46.
[39] . صحیفه نور، ج 15، ص 96.
[40] . ر.ک: حدیث ولایت، ص 171.
[41] . روزنامه جمهوری اسلامی، 27 / 6 / 69 .
[42] . حدیث ولایت، ج 5 ، ص 310 ـ 311.
[43] . همان، ج 8 ، ص 33.
[44] . مفاتیح الجنان، صلوات شعبانیه.
[45] . صحیفه نور، ج 15، ص 95.
[46] . همان، ج 10، ص 238.
[47] . معنویت، ص 229.
[48] . ر.ک: بقره: 165.
[49] . معنویت، ص 239.
[50] . دژهای استوار، ص 310، به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی، 6 / 2 / 62 .
[51] . صحیفه نور، ج 12، ص 128. 8 / 3 / 59
[52] . حدیث ولایت، ج 9، ص 33. (پیام به مجمع فرماندهان سپاه پاسداران، 25 / 6 / 70)
[53] . بقره: 154، آل عمران: 169.
[54] . دژهای استوار، ص 247؛ به نقل از در مکتب جمعه، ج 3، ص 237.
[55] . دژهای استوار، ص 251 و 252؛ به نقل از پیام (مجموعه پیامهای آیهالله خامنهای در دوران ریاست
جمهوری)، ص 49 ـ 51 .
[56] . ر.ک: بقره: 2، علق: 1 ـ 5 ، روم: 56 ، طه: 114، جمعه: 2؛ درخصوص روایات ر.ک: محجة البیضاء، ج 1، ص 10 ـ 25.
[57] . رهنمودها و انتظارات، ص 142.
[58] . همان، ص 129.
[59] . دژهای استوار، ص 90؛ به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی، 26 / 6 / 1370.
[60] . همان، ص 256 و 257؛ به نقل از پاسداران عاشورایی، نمایندگی ولی فقیه در نیروی زمینی سپاه: 1371،
ص 31.
[61] . روزنامه جمهوری اسلامی، 23 / 8 / 78.
[62] . حدیث ولایت، ج 7، ص 252.
[63] . روزنامه جمهوری اسلامی، 23 / 8 / 1378. دیدار با فرماندهان و کارکنان سپاه
[64] . حدیث ولایت، ج 1، ص 9. (دیدار با فرماندهان و کارکنان سپاه، 17 / 3 / 68)
