نورفشان

حضرت علی اکبر از مدینه تا کربلا

وقتی حضرت اعلام کرد عزم سفر دارد و می خواهد از مدینة النّبی بیرون برود، حضرت علی اکبر علیه السلام پرچم وفاداری نسبت به امام را پیشاپیش قافله به اهتزاز درآورد. در منزلگاه بنی مقاتل در پی رؤیای اباعبدالله علیه السلام که خبر از مرگ می داد، علی اکبر علیه السلام پدر را با گفتار نیکو تسلی داد و حضرت برای او از خداوند طلب اجر کرد. در روز عاشورا از میان خاندان هاشمی، نخستین شخصی که طی ستیز با ستمگران شهید شد، حضرت علی اکبر علیه السلام است.
 
تاریخ انتشار : 1395/2/27
 
بازدید : 1087
منبع : مجله مبلغان، شماره 15 , اصفهانی،عبد الله
امتناع از بیعت
حضرت امام حسین علیه السلام به دلیل امتناع از بیعت با امویان واعراض ازظلم و جهالت غاصبان حکومت و نیز به منظور عملی نمودن اصل اساسی و استوار امر به معروف و نهی از منکر تصمیم گرفت تا شهر جدّ بزرگوارش را ترک کند و به مکّه و مسج الحرام روی آورد ا از این رهگذر بتواند جامعه فرسوده و دچار انحطاط را از انحراف رهایی دهد و سنّت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را احیا کند و مسلمانان را متوجّه فجایع و جنایاتی که ارمغان اختناق اُموی است، بنماید.

وقتی حضرت اعلام کرد عزم سفر دارد و می خواهد از مدینة النّبی بیرون برود، حضرت علی اکبر علیه السلام پرچم وفاداری نسبت به امام را پیشاپیش قافله به اهتزاز درآورد. امام حسین علیه السلام پس از وداع با خویشاوندان و دوستان در شب یکشنبه 29 ماه رجب سال شصتم هجری، شهر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را به مقصد مکّه ترک نمود و سرانجام در روز سوم شعبان همان سال مصادف با سال روز تولد آن حضرت وارد مکّه گردید. از آن جا که حضور سومین فروغ امامت در جوار خانه خدا برای یزیدیان توأم با خوف و خطر بود و امکان داشت افشاگری های امام بساط آنان را در هم بریزد، لذا دستور یافتند تحت برنامه ریزی والی مکّه در ایام حج، ذریه رسول خدا6 را در حالی که جامه احرام بر تن دارد ترور کنند. امام علیه السلام به نقشه آنان واقف شد و برای حفظ حرمت مسجد الحرام حج را نیمه تمام نهاد، آن را به عمره تبدیل کرد و تصمیم به خروج از مکّه گرفت و بالاخره هشتم ذی الحجه از حرم امن الهی خارج شد و راه کربلا را پیش گرفت.[1]

مگر بر حق نیستیم
کاروان حماسه و ایثار پس از پشت سر نهادن منازل ذو حُسم، بیضه و عُذیب الهجانات به موقفی به نام بنی مقاتل رسید. عقبة بن سمعان که از یاران و همراهان امام بود و بسیاری از روایات واقعه عاشورا از وی نقل شده می گوید: شب هنگام در رکاب امام حرکت کردیم و چون ساعتی را پیمودیم، امام حسین علیه السلام را خواب سبکی فرا گرفت. در حالی که سر مبارکشان روی قربوس زین اسب بود و به زودی دیدگان آن سرور آزادگان گشوده شد و فرمود: «انّا لله و انّا الیه راجعون الحمد الله ربّ العالمین» و دو یا سه بار آیه استرجاع را تکرار فرمود؛ حضرت علی اکبر علیه السلام با درایت و فراستی که داشت، متوجّه حال پدر گردید مشاهده کرد آن ستاره پرفروغ اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم مدام آیه مذکور را بر زبان جاری می نماید. مرکب خویش را به سوی اسب پدر هدایت کرد و خطاب به ایشان گفت: «پدر جان! از چه جهت آیه استرجاع را تلاوت می کنید. امام فرمود: فرزند عزیزم اندکی که خواب رفتم، سواری عنان اسب را کشید و گفت: «القوم یسیرون و المنایا تسری الیهم» این قوم در حال حرکتند در حالی که مرگ به سوی آنان می آید.

علی اکبر علیه السلام پس از لحظه ای مکث، با قوّت قلب وشهامتی شگفت روی به پدر بزرگوار خویش کرد و گفت: «یا ابة لا اراک الله السوء و السنا علی الحقّ» پدر جان! خداوند حادثه ای ناگوار پدید نیاورد. آیا ما بر حق نیستیم؟ امام در جوابش فرمود: «بلی والّذی الیه مرجع العباد: » آری، به خداوندی که بازگشت بندگان به سوی اوست، ما بر حقّیم. » علی اکبر با شنیدن این پاسخ چون گُل شکفت و با آرامشی خاصّ امام علیه السلام را مورد خطاب قرار داد و گفت: «یا ابه اذا لانبالی نموت محقّین» ای پدر! [وقتی بر حق بودن ما مسلّم است] در این صورت باکی نیست و بر حق جان می دهیم. امام علیه السلام وقتی مشاهده فرمود فرزند در این مصاحبه معرفتی سربلند و پیروز بیرون آمد، شاد شد. او را مخاطب قرار داد و فرمود: «جزاک الله من ولد خبری ما جزی ولدا عن والده» خدایت پاداشی نیکو عطا کند؛ نیکوترین پاداش که باید فرزندی از پدر خویش دریافت کند.[2]

این گفت و گوی معنوی کمالات روحانی علی اکبر را ترسیم می نماید و بر یقین وی مُهر تأیید می زند.

نخستین شهید هاشمی
امام و یاران باوفایش در روز اوّل محرّم سال 61 ه. ق. از موقف بنی مقاتل به کربلا حرکت کردند و روز بعد هم زمان با ورود لشکر حرّ که در توقفگاه شارف به کاروان امام رسیده بود[3] وارد این دیار آغشته به خوف و محن گردیدند. در سومین روز از ماه محرم عمر سعد به فرماندهی 4000 نفر دیگر به سرکردگی شیث بن ربعی بدو پیوستند و تا روز ششم محرم 20000 نفر نیرو مسلح در کربلا حاضر شدند تا شقاوت خویش را در مقابل سپاه اهل بیت (به نمایش بگذارند.

نه روز از ماه محرم گذشت و شام عاشورا فرا رسید. آن شب آخرین شب زندگانی دنیوی حضرت علی اکبر بود. ماه در بالای آسمان رنگ پریده و نگران به تماشای دشت نینوا مشغول بود دورتر از خیام امام علیه السلام در محوطه پهناوری سربازان اموی دسته دسته زیر نور ماه نشسته و سر نیزه ها را تیز و شمشیرها را صاف و صیقلی می نمودند. جنگیدن با این قوم تبهکار برای علی اکبر مُسلّم بود. او در سنین جوانی دریافت که دمسازی با دستگاه سفّاک سفیانیان و چشم پوشی از جنایات یزید کار فرومایگان است که داغ ننگ را بر جبین خود به بهای لذّت های فناپذیر می خریدند. او در این شرایط رنج، شهادت و اسارت را برای خود و خاندان خویش می پسندید و به تشنگی، آوارگی و اسارت کودکان، زنان و خواهران رضایت می داد.

علی اکبر به خوبی این قوم محروم از تقوا و درستی را می شناخت و می دانست در بین آنان افرادی هستند که با نامه های خود پدرش را به کوفه فرا خواندند. اکنون همان ها با شمشیر و سنان خویش به استقبال امام علیه السلام آمده اند. و همین جماعت بود که با تبلیغات دروغین امویان و تحریفات عمر سعد، لشکر خدا نامیده شد! علی اکبر علیه السلام ضمن آن که مشغول آماده سازی سلاح و تدارک ابزار رزم بود، با خود زمزمه می کرد: ای شقاوت پیشگان، فردا در صحنه نبرد چون مور و ملخ شماها را بر روی هم می ریزم، چون شیر غرّان بر شما رو به صفتان یورش می آورم و تار و مارتان می کنم. بعد در گوشه ای نشست و به این سوی صحرا نگریست. یک دنیا صفا دید. یارانی را ملاحظه می کرد که حق را شناخته و رضای پروردگار را به صدق دل گردن نهاده بودند. اخلاص آنان به ساحت قدس و ملکوت، شائبه دلبستگی های دنیایی را فاقد بود. آمده بودند تا در راه حقیقت جان دهند و از امام خویش در راه احیای ارزش های الهی و سنت های نبوی دفاع کنند.

در روز عاشورا جوانان هاشمی بی صبرانه در انتظار لحظات جانبازی بودند و پیش دستی آنان در رسیدن به افتخار شهادت در قلوب پراشتیاق آنان هیجان ایجاد می کرد. از میان خاندان هاشمی، نخستین شخصی که طی ستیز با ستمگران شهید شد، حضرت علی اکبر علیه السلام است. چنانچه در زیارت ناحیه مقدسه این جوان را به عنوان اوّلین کشته از هاشمیان معرفی می کند، شیخ مفید، طبری، ابن اثیر و ابن کثیر دمشقی در اثر خویش[4] ابوالفرج اصفهانی، شیخ ابن ادریس حلّی، مرحوم سماوی، سید محسن امین و شیخ شوشتری در کتاب الاوائل[5] چنین نظری دارند.

مرحوم علامه مجلسی در کتاب تحفه الزائر خود زیارت شانزدهم می نویسد: «خطاب به علی اکبر علیه السلام باید این زیارت را خواند: السلام علیک یا اوّل قتیل من نسل خیر سلیل.»

شبیه رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم
سید بن طاووس در کتاب لهوف می نویسد: «وقتی علی اکبر نزد امام آمد و برای عزیمت به میدان جنگ و اجازه نبرد خواست، حضرت اباعبدالله علیه السلام بی درنگ به او اذن جنگ داد. امام در آن لحظه برای شهادت فرزندش نگران نبود و با نیروی غیبی فرجام او را مشاهده می کرد. » و به قول حضرت آیه الله جوادی آملی: «… علی اکبر در بیرون دروازه دل جای دارد نه در درون و حسین علیه السلام هم در بیرون دروازه دل علی اکبر جای دارد نه در درون [زیرا] شبستان دل حسین علیه السلام مهر خداست و سراسر بوستان دل علی اکبر هم علاقه به خداست. اولیای الهی چون صبغه الهی دارند، از آن جهت محمود و ممدو ح هستند. نه پدر پسر می خواهد و نه پسر پدر می خواهد. بلکه هم پدر و هم پسر خدا می طلبند هم او استجازت می کند و هم این در کمال رضا اجازت می دهد. سرّش آن است که قلب هر دو به یاد حق متیم است. . .»[6]

با این وجود عواطف پدر و فرزندی موجب شد که پدر به سیمای فرزند نگاه کند و پسر به چهره پدر بنگرد. امام نگاه مأیوسانه ای به قامت چون سرو علی اکبر نمود.[7] بی اختیار گریست و انگشت سبابه خود را به سوی آسمان بلند کرد و فرمود: «خداوندا! تو بر این مردم گواه باش. به تحقیق جوانی به جنگشان رفت که از حیث صورت، خُلق و نطق شبیه ترین اشخاص به پیامبرت بود. هرگاه شوق دیدار رسولت را پیدا می کردیم به سیمایش می نگریستیم. خدایا! برکت های زمین را از ایشان [قاتلان علی اکبر] دریغ دار و آن ها را به شدّت پراکنده ساز و میانشان تفرقه افکن که هر یک به طریقی روند، حاکمان را از ایشان راضی مگردان، زیرا ما را دعوت کردند که یاریمان کنند ولی به جای نصرت، بر ما تاختند و به جدال با ما پرداختند.»[8]

نفرین امام در خصوص کوفیان عملی گردید و این شهر هرگز روی آرامش ندید و پس از آشفتگی بسیار به صورت دیاری متروکه درآمد.

رجز و رزم
حضرت علی اکبر علیه السلام به سوی میدان رزم رفت تا گوهر گران بهای حق و شهادت، را ازاعماق اقیانوس حماسه به دست آورد و سینه خویش را آماج پیکان ناپاکان بنماید.

او با رجزی پرمحتوا خود را چنین معرفی کرد:

انا علی بن الحسین بن علی

نحن و بیت الله اولی بالنّبی

من شبث و شمر ذاک الدّنی

اضربکم بالسیف حتّی نیثنی

ضرب غلام هاشمی علوی

ولا زال الیوم احمی عن ابی

تالله لا یحکم فینا ابن الدّعی؛[9]

منم علی فرزند حسین بن علی [سوگند به خداوند که] ما به پیامبر سزاوارتریم از شبث (بن ربعی) و شمر بن ذی الجوشن (این مرد فرومایه) آن قدر با شمشیرم شما را می زنم، تا خم شود. ضربت جوان هاشمی علوی و اکنون از پدرم حمایت می کنم به خدا سوگند که زنازاده نباید درباره ما حکم کند. »

طارق بن کثیر که فردی هتّاک و شقی بود، چون کفتاری خون آشام به سوی فرزند امام علیه السلام یورش برد، امّا با ضربه شمشیر علی اکبر به هلاکت رسید. برادر و فرزند وی نیز به چنین سرنوشتی دچار شدند. شخصی به نام طلحه و نیز مصراع بن غالب در مصاف با شبیه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم چنان در خون کثیف خویش غلطیدند که وحشت بر سپاه دشمن حاکم شد و هر چه علی اکبر مبارز طلبید، سپاه متوحّش و حیران جرأت نکرد به صحنه رزم بیاید سرانجام با تحریکات ابن سعد شخصی به نام بکر بن غانم که به تهوّر و قدرت رزمی خود می بالید چون گرازی وحشی در میدان نبرد آشکار شد، کوهی از آهن بر کوهی سوار بود و تنها چشمانش از میان این تور آهنین پیدا بود. او نیز به سرنوشت دیگر جانیان دچار گشت و روح پلیدش به گودال جهنّم رفت.[10]

علی اکبر علیه السلام پس از درهم شکستن صفوف دشمنان چون مشاهده کرد کسی حاضر نیست، با او به مقابله برخیزد. چون ساعقه ای به خرمن سپاهیان سیاه اعمال، شرر افکند و از هر سو که می رفت، شقاوت پیشه گان را از هم می شکافت و گروهی را به دیار عدم رهسپار می نمود.

آخرین دیدار
سرانجام علی اکبر علیه السلام راه خیمه ها را پیش گرفت و نزد پدر آمد تا قدری استراحت کند و از شدّت عطش برای امام بگوید. عرض کرد: «یا ابة العطش قد قتلنی و ثقل الحدید اجهدنی فهل الی شربة من الماء سبیل اَتَقوّی بها علی الاعداء»[11] پدر جان! تشنگی مرا از پای درآورد و سنگینی آهن توانم را از من بُرده. آیا جرعه ای آب یافت می شود تا به وسیله آن توان گرفته و بر دشمن یورش آورم.

امام حسین علیه السلام گریست و فرمود: «و اغوثاه ما اسرع الملتقی بجدّک فیسقیک بکاسه شربة لا تظمأ بعدها و اخذ لسانه فمصّه و دفع الیه خاتم لیضعه فی فمه»[12] ای فرزند! چقدر نزدیک است که به جدّت برسی و او تو را به کاسه ای از شربت سیراب کند که دیگر پس از آن تشنه نگردی. سپس زبان علی را در دهان خود گرفت و انگشتری خویش را بدو داد تا در دهان خود نهد.

با عنایت به این روایت امام علیه السلام تشنگی علی اکبر را رفع نموده و خستگی او را برطرف کرده و وی را به مقام قرب، منزلت قدس و نوشیدن جام معرفت از دست رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نوید داده است:

بودند دیو و دد همه سراب و می مکید                                              خاتم زقحط آب سلیمان کربلا

وقتی علی اکبر زبان درکام خشکیده پدر گذاشت، متأثر شد. شاید با خویش نجوا نمود: ای علی! تاکنون کاری نکرده بودی که قلب مطهر پدرت را آزرده سازی. ای کاش! اکنون هم از پدر آب نمی خواستی. زبان پدر که از کام تو خشک تر است! نگران بود تا آن که به فکر افتاد، آن را ترمیم کند.[13]

جرعه های جاوید
علی اکبر این بار در حالی که از آن بشارت ملکوتی سراسر وجودش سرشار از شعف بود، روانه میدان نبرد گردید. با شمشیر، تندر مرگ بر دشمنان می افکند و صاعقه هلاک کننده، در میانشان پراکنده می ساخت. تکبیر گویان به یمین و یسار لشکر یورش برد، رجز خواند و گفت:

ظهور حقایق به جنگ اندر است

همه راستی ها در آن مضمر است

عیان، حق زباطل شود در نبرد

پدیدار گردد زنامرد مرد

بذات خداوند عرش بلند

که امروز ای فرقه ناپسند

ز رزم شما بر نداریم دست تنِ

جمله با خاک سازیم پست[14]

آن چشمه ای که علی اکبر بدان دهان سپرده بود، تشنگی را از او برگرفت و آنچه اکنون داشت، شعفی غیر قابل وصف و حالتی توأم با وجد بود. از این جهت حالت حماسی او لشکر مخالف را بیش از پیش به هراس افکنده بود. در هر صورت آن جوان هاشمی بر دشمنان یورش می برد و چون برگ درخت آنان را بر زمین می ریخت. یکی از افرادی که وقتی علی بن الحسین علیه السلام به سویش نزدیک شد، به سرعت از کنارش گذشت، منقذ بن مره عبدی نام داشت. این ملعون در نبردی که با علی اکبر علیه السلام داشت، دچار جراحتی در دست خود شد، آن ستمگر که دید در جنگ تن به تن متداول در آن ایام نمی تواند خودی نشان دهد، به خیانت و حلیه گری روی آورد. پس در جایی کمین کرد و نیزه ای را بر پشت علی اکبر علیه السلام فرود آورد. فرزند امام حسین علیه السلام غرق در خون گردید و دست خود را به گردن اسب آویخت. آن حیوان به تکاپو درآمد و کوشید تا بتواند سوار را نجات دهد، ولی چون خون جلو چشمان مرکب را گرفته بود به جای آن که راکب خویش را به سوی خیام حرم ببرد به طرف لشکر دشمن برد. آن ستمگران دست جنایت از آستین شقاوت بیرون کشیدند و هر کدام به طریقی ضربه ای به آن جناب وارد نمودند. این جا بود که علی اکبر علیه السلام تصمیم گرفت، خاطره تلخ قبلی را ترمیم کند و در زیر ضربات مهلک دشمن پدر را ندا در داد و تحقّق وعده اش را چنین بیان کرد:

«علیک منّی السلام یا ابا عبدالله! هذا جدّی رسول الله. قد سقانی بکأسه الاوفی شربه لا اظمأ بعدها ابدا و هو یقول: العجل العجل فانّ لک کأسا مزحوره حتّی تشربها الساعة »[15] سلام من بر تو ای ابا عبدالله! این جد من رسول خدا است که از جام پر ثمر خویش مرا سیراب نمود. به نحوی که دیگر تشنه نخواهم شد و او می گوید: [ای حسین علیه السلام] تو هم بشتاب. بشتاب که جامی برایت آماده نموده اند. تا در همین ساعت آن را بنوشی.

سپس علی اکبر علیه السلام فریادی زد و به فیض شهادت نائل آمد.[16] بدن پاره پاره اش بر روی زمین قرار گرفت و لحظاتی بعد پدر بر بالین پسر آمد و سرش را به دامن گرفته و می بوسید و بر سینه اش فشار می داد.[17] برای شهادت چنین مظهر قدس و تقوی جای دارد که ناله پدرش بلند شود. چنانچه طبری با سند خود از حمید بن مسلم روایت می کند که:

«سماع اذنی یومئذ من الحسین یقول: قتل الله قوما قتلوک یا بنی ما أجرأهم علی الرّحمن و علی انتهاک حرمة الرّسول. علی الدّنیا بعدک العفاء[18] حُمید بن مسلم گوید: گوش های من آن روز از امام حسین علیه السلام شنید که می فرمود: خدا بکشد جماعتی را که تو را کشتند ای فرزند من! چقدر جرئت و بی باکی آن ها بر خدا زیاد است و چقدر بر هتک حرمت رسول خدا صلی الله علیه و آله افزون است.

[ای نور دیده من!] پس از تو خاک بر سر دنیا باد!»

شکوفه خونین
سپس امام دست از خون مطهرّش پر ساخت و به آسمان پراکند که قطره ای از آن به زمین بازنگشت.

ابن قولویه از راویان موثق به نقل از ابی حمزه ثمالی زیارتی را از حضرت امام صادق علیه السلام روایت می کند که در فرازی از آن آمده است: «السّلام علیک. . . بابی انت دمک المرتقی به الی حبیب الله. . . »[19]

درود بر تو [ای علی اکبر!] پدرم فدایت باد که خونت را نزد حبیب خدا بالا بردند.

از این مضمون مستفاد می گردد که فرشتگانی مأمور بالا بردن خون های مطهّر نزد رسول خدا6 هستند و این عمل امام علیه السلام بر اساس حکمت ها و مصالحی بوده که واقعیت آن برای ما روشن نیست شاید بتوان چنین استنباط کرد که این خون ها ذخایری نفیس و مطهّر از آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم هستند. وسیله احتجاج می باشند و اصولاً خون شهید امتیازی خاصّ دارد و شهیدان بدین وسیله می توانند شفاعت کنند.

حمید بن مسلم می افزاید: «و کانّی انظر الی امراة خرجت مسرعة کانّها الشّمس الطّالعة تنادی: یا اخیاه و ابن اخیاه. قال: فسئلت عنها فقیل هذه زینب ابنة فاطمة ابنة رسول الله صلی الله علیه و آله فجاعت حتّی اکبّت علیه، فجاءها الحسین فاخذ بیدها فردّها الی القسطاط»[20]

و مثل آن که من نظاره می کنم، زنی را که به سرعت از خیمه خارج شد و همچون خورشید تابان می درخشید و فریاد بر می داشت: ای وای بر برادر من! ای وای بر پسر برادر من! (حمید بن سلم) می گوید، پرسیدم: این زن کیست؟ گفتند: این زینب دختر فاطمه، دختر رسول خدا صلی الله علیه وآله است. این زن آمد و آمد تا خود را بر روی علی اکبر علیه السلام انداخت و پس از آن امام حسین علیه السلام آمد و دست او را گرفت و به خیام حرم برگردانید.

برخی عقیده دارند این رویه زینب کبری علیها السلام بدان جهت بود که قدری از تألّمات برادر را کم کند و امام پیکر پاک فرزند را ترک کرده و به بازگردانیدن خواهر به خیام متوجّه شود. شدّت علاقه زینب علیها السلام به علی اکبر در حدّی است که با اندوهی فراوان خود را بر روی بدن او می افکند، ولی وقتی دو فرزندش عون و محمد به شهادت رسیدند، چنین حالتی را از خود بروز نداد.

موقعی که پیکر پاره پاره علی اکبر علیه السلام را به سوی خیمه ها انتقال می دادند، امام پیشاپیش فرزندش حرکت می فرمود و ا ین رفتار امام حکمتی داشته است. می توان این گونه برداشت کرد که زنان، خواهران و کودکان نخست سیمای پر صلابت امام را مشاهده می کنند و بعد از آن پیکر خونین فرزندش را و این مشاهدات ا ز اندوه آنان تا حدودی می کاهد. دیگر این که از بدن علی اکبر علیه السلام خون می چکد و امام می خواهد پای خود را بر روی آن ها نگذارد. در این وقت امام حسین علیه السلام داخل خیمه گردید و به اطراف نظر افکند، در حالی که آه سوزناکی از جگر می کشید و گوهر اشک از چشمه دیده بر روی گونه های مبارک خویش سرازیر می نمود، سکینه علیها السلام به نزد پدر آمد و چون متوجّه شهادت برادرش شد، این کلمات را «وای برادر من!» با صدای بلند می گفت. امام فرمود: «نور دیده! جزع مکن و در این مصیبت صبر پیشه کن.»[21]

بدین گونه حضرت علی اکبر علیه السلام پس از آن که 120 نفر را در حمله اوّل و 80 نفر را در یورش دوم به خاک هلاکت افکند، توسط شقی خیانتکار، منقذ بن مرة عبدی، به شهادت رسید. اگر چه دوران زندگیش کوتاه بود، بر اوراق تاریخ خطّی درخشان ترسیم نمود که در هر عصری برای انسان های تشنه حق و عاشق فضیلت نور افشانی دارد و هر امّتی را که برای ستیز با ستم توان ندارد، به تحرّک وا می دارد. پدید آورنده زیباترین صحنه های تاریخ شکوهمند حماسی می شود. خون او بر زمین ریخته شد تا خون های پاک در شریان های مردم خدا شناس و معتقد برای صیانت از ارزش های معنوی و حریم مکارم در جریان باشد و معیاری برای تفکیک تیره گی ها از روشنایی ها باشد. گل های معطری که لب تشنگان وادی یکتاپرستی و حق جویی به بارگاه شکوه عشق هدیه می برند، از خون وارستگانی چون علی اکبر رنگ گرفته است.

منظومه نورانی
اشتقیا به کشتن حماسه سازان کربلا اکتفا نکردند و به فرمان عبیدالله بن زیاد مقدر گردید ده شقی سفّاک بر بدن های مطهر شهیدان نینوا اسب بتازند. و تصمیم گرفتند سرهای شهیدان را از تن آنان جدا کنند که سر مطهّر حضرت علی اکبر علیه السلام در بین سرها چون ماه می درخشید، همان گونه که سر مطهر پدر بزرگوارش چون خورشیدی در حال پرتو افشانی بود.

گلشن روی تو عجب با صفاست

ای سر پر خون بدنت در کجاست؟

بعد از آن که رژیم سفّاک یزید وسایل مراجعت اهل بیت امام حسین علیه السلام را به مدینه فراهم ساخت. اقتضای حوادث و تحریک شدن افکار عمومی آنان را وادار نمود که سرهای مقدّس شهدا (را در همان دمشق به خاک سپارند. جایگاهی که سرهای مطهّر دفن شده، باب الصغیر نام دارد. علّامه سید محسن امین می نویسد: «در دمشق مقبره ای به نام «مقبره باب الصغیر» است بعد از سال (1321 ه. ق) نگارنده، این مقبره را مشاهده نمود. بر سر در مقبره، سنگی وجود داشت که بر آن این عبارت دیده می شد:

«هذا مدفن رأس العباس بن علی و رأس علی بن الحسین الاکبر و رأس حبیب المظاهر!»[22]

البته قول دیگری در بین برخی محدّثین و مورّخین شیعه اشتهار دارد که این سرها همراه سر مطهّر امام حسین علیه السلام توسط امام زین العابدین علیه السلام به کربلا آورده شد و به بدن های مطهّر ملحق گردید و این در حالی است که در شرق مسجد جامع دمشق آرامگاه سر مقدس حسین بن علی علیه السلام واقع می باشد. سبط ابن جوزی می گوید: پنجمین خلیفه فاطمی سربریده امام را از باب الفرادیس به عسقلان و از آنجا به قاهره آورد و مقریزی هم بر این عقیده می باشد.»[23]

صفای زیارت
گفته می شود: بنی اسد با راهنمایی امام سجاد علیه السلام قبری ویژه برای حضرت امام حسین علیه السلام حفر نمودند. و پیکر منوّر آن امام توسط فرزندش زین العابدین علیه السلام در آن دفن گردید. آن گاه علی اکبر علیه السلام را جدای از شهدای بنی هاشم جایی که هم اکنون مرقد اوست در کنار قبر پدر دفن کردند. اگر به شیوه امام سجاد علیه السلام در قرار دادن پیکر برادرش اندیشه کنیم، متوجّه می شویم که آن امام همام هدف والایی داشته و می خواهد فضائل و مکارم برادر خود را با این رفتار ثابت کند و نشان دهد که مقرّب ترین شهدای نینوا به سیدالشهدا علی اکبر است.

در کتاب بحار الانوار مجلّد مزار به نقل از کتاب کامل الزیارات ابن قولویه روایتی از امام صادق علیه السلام خطاب به حماد بصری آمده که در فرازی از آن این عبارت مشاهده می شود:

«انّ الحسین بن علی غریب مدفون بارض غریبه، یبکیه من زاره و یحزن له من لم یزره و یحترق له من لم یشهده و یرحمه من نظر الی قبر ابنه عند رجلیه»

به درستی که حسین بن علی علیه السلام غریب است و در زمین غریب مدفون است. هر کس او را زیارت کند، برای او می گرید و حتّی کسی که به زیارتش نایل نگردیده و نزدش حضور نیافته برای او محزون می شود و قلبش آتش می گیرد و هر که به مرقد فرزندش (علی اکبر) نزد پای مبارک او، بنگرد، دلش بر او می سوزد.

از آن زمان تاکنون هر کس به زیارت امام حسین علیه السلام می رود فرزندش را نیز زیارت می کند. ابن قولویه در کتاب خود (کامل الزیارات) می گوید: ابوحمزه ثمالی نقل کرده است که امام صادق علیه السلام به من فرمودند: هر گاه قصد زیارت امام حسین علیه السلام را نمودی از دری که به جانب مشرق است وارد شو. . . »

شیخ مفید در مزار خود روایتی را آورده که از آن برمی آید، نخستین بنای مزار در عصر امام صادق علیه السلام برپا بوده است. در بخشی از آن می خوانیم: «پس از رسیدن به در حائر درنگ کن و آن گاه وارد شده، خود را به قبه برسان از آن جا به سمت بالا سر حرکت نما و پس از زیارت به سوی پایین پای حضرت علی بن الحسین علیه السلام روانه شو. »

همان گونه که علّامه مجلسی در اثر معروف خود آورده است: «هر گاه کسی اراده زیارت شهیدان کربلا را می نماید، لازم است پیش پای قبر امام حسین علیه السلام، آن جا که مدفن علی اکبر است، توقف کند و رو به قبله که آن جا موضع شهیدان است خطاب به علی بن حسین زیارتی را بخواند که با این عبارت آغاز می شود: السّلام علیک یا اوّل قتیل من نسل خیر سلیل من سلالة ابراهیم الخلیل صلّی الله علیک و علی ابیک. . . »[24]

در زیارت مخصوصه اوّل رجب از قول معصوم مضمونی آمده که از پاکی و طهارت علی اکبر حکایت دارد:

«کما منّ علیک من قبل و جعلک من اهل البیت الّذین اذهب الله عنهم الرجس و طهّر هم تطهیرا»[25]

همان گونه که قبلاً بر تو منت نهاد و از خاندانی قرارت داد که خداوند پلیدی را از ایشان زدوده و مطهرشان نمود.

برای حضرت علی اکبر در منابع مستند شیعه زیارات ویژه ای آمده است. شیخ طوسی در کتاب مصباح المتهجّد نقل می کند که صفوان جمال از پیشگاه امام صادق علیه السلام برای عزیمت به زیارت امام حسین علیه السلام رخصت طلبید و از ایشان خواست که به او زیارتی بیاموزند. امام زیارتی به وی تعلیم دادند و در دنباله آن تأکید کردند: «آن گاه به سمت پای مبارک امام می روی و بر بالای سر علی بن حسین می ایستی و می گویی: السلام علیک یا بن رسول الله. . . »[26]. ابن قولویه در کتاب کامل الزیارات، زیارت ویژه ای را که امام صادق علیه السلام به ابوحمزه ثمالی تعلیم داده و به علی اکبر اختصاص دارد، آورده است. علّامه مقرّم در کتاب خود «علی بن الحسین الاکبر» آن را نقل نموده است.

پی نوشت ها

[1] نک. تاریخ طبری و دیگر منابع تاریخی.

[2] ابصار العین، مرحوم سماوی، ص 86

[3] ارشاد، ج 2، ص 79و علی بن الحسین الاکبر، علامه مقرم، ص 69

[4] البدایه و النهایه، ابوالفدا الحافظ ابن کثیر دمشقی (متوفی 774 هجری) ج 8، ص 187

[5] الاوائل، شیخ محمّد تقی شوشتری، ص 48

[6] عرفان و حماسه، آیة الله جوادی آملی، صص188 و 189

[7] ثقته المصدور، محدّث قمی، ص 241

[8] نفس المهموم، محدّث قمی، ص 164 و اللهوف ص 47

[9] این رجز با اندکی تفاوت در ارشاد و مقتل خوارزمی آمده است.

[10] اقتباس از کتاب قیام امام حسین علیه السلام، بر علیه بیدادگری، جلال الدین جعفری، صص 558 تا 561

[11] بحار الانوار، ج 45، ص43

[12] مقتل خوارزمی، ج 2، ص 31؛ مقتل عوالم، ص 95 و مقتل الحسین، علامه مقرم، ص 298

[13] عرفان و حماسه، ص 189

[14] ترجمه رجز علی اکبر به صورت نظم توسط علی اکبر مشکوه السلطان، متن رجز:

الحرب قد بانت لها الحقایق

و ظهرت من بعدها مصادق

و الله ربّ العرش لا نفارق

جموعکم او تغمدا البوارق

نک: موسوعة کلمات الامام حسین، ص 462

[15] مقاتل الطالبین، صص 115 و 116؛ بحار الانوار، ج 45، ص 44 و مقتل علامه مقرم، ص 260.

[16] مقاتل الطالبین، ص 259

[17] ناسخ التواریح، جزء دوم از جلد ششم، ص 335

[18] تاریخ طبری، ج 5، ص 446

[19] علی اکبر، علامه مقدم، صص 87 و 88

[20] تاریخ طبری، ج 5، ص 446؛ مقتل ابی مخنّف، ص 129 و موسوعة آل النبّی، ص 704

[21] فرسان الهیجا، ذبیح الله محلّاتی، ج 1، ص 306

[22] اعیان الشیعه، ج 1، ص 627

[23] تذکره، سبط بن جوزی، ص 151 و الخطط، ج 3، ص 284

[24] بحار الانوار (کتاب مزار)، ج 98، ص 270.

[25] علی اکبر، علّامه عبدالرزّاق مقرّم، ص 48

[26] این زیارت در اغلب کتب ادعیه و خصوصاً مفاتیح الجنان آمده است.

https://hawzah.net/fa/Article/View/94705/%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%AA%D8%A7-%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7/?SearchText=%D8%B9%D9%84%DB%8C%20%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1

علی اکبر (ع)

کتاب فرهنگ عاشورا

علی اکبر (ع)فرزند بزرگ سیدالشهداء و شبیه پیامبر که روز عاشورا فدای دین شد . مادر علی اکبر ، لیلا دختر ابی مره بود . در کربلا حدود 25 سال داشت . سن او را 18 سال و 20 سال هم گفته اند . او اولین شهید عاشورا از بنی هاشم بود . (937) علی اکبر شباهت بسیاری به پیامبر داشت ، هم در خلقت ، هم در اخلاق و هم در گفتار . به همین جهت روز عاشورا وقتی اذن میدان طلبید و عازم جبهه پیکار شد ، امام حسین (ع) چهره به آسمان گرفت و گفت : « أللهُم اشهَدْ عَلی هؤُلأ القَومِ فَقَد بَرَزَ إ لَیهِم غُلامٌ اَشبَهُ الناسِ بِرَسُولِک مُحَمدٍ خَلقا وَ خُلقا وَ مَنطِقا وَکنا اِذَا اشْتَقْنا اِلی رُؤ یةِ نَبِیک نَظَرنا اِلَیهِ … » (938)

شجاعت و دلاوری علی اکبر و رزم آوری و بصیرت دینی و سیاسی او ، در سفر کربلا بویژه در روز عاشورا تجلی کرد . سخنان ، فداکاریها و رجزهایش دلیل آن است . وقتی امام

صفحه 323

حسین از منزلگاه « قصر بنی مقاتل » گذشت ، روی اسب چشمان او را خوابی ربود و پس از بیداری « إ نا للهِ وَ إ نا إ لَیهِ راجِعُون » گفت و سه بار این جمله و حمد الهی را تکرار کرد . علی اکبر وقتی سبب این حمد و استرجاع را پرسید ، حضرت فرمود : در خواب دیدم سواری می گوید این کاروان به سوی مرگ می رود . پرسید : مگر ما بر حق نیستیم ؟ فرمود : چرا . گفت : « فَإ ننا اِذَنْ لا نُبالی اَنْ نَمُوتَ مُحِقین » پس باکی از مرگ در راه حق نداریم ! (939) روز عاشورا نیز پس از شهادت یاران امام ، اولین کسی که اجازه میدان طلبید تا جان را فدای دین کند او بود . گرچه به میدان رفتن او بر اهل بیت و بر امام بسیار سخت بود ، ولی از ایثار و روحیه جانبازی او جز این انتظار نبود . وقتی به میدان می رفت ، امام حسین (ع) در سخنانی سوزناک به آستان الهی ، آن قوم ناجوانمرد را که دعوت کردند ولی تیغ به رویشان کشیدند ، نفرین کرد .

علی اکبر چندین بار به میدان رفت و رزمهای شجاعانه ای با انبوه سپاه دشمن نمود . هنگام جنگ ، این رجز را می خواند که نشان دهنده روح بلند و درک عمیق اوست :

اَنَا عَلِیبنُ الحُسَینِبنِ عَلِی

نَحنُ وَ رَب البَیتِ اَولی بِالنبی

تَاللهِ لا یحکمُ فینَا ابنُ الدعِی

اَضرِبُ بِالسیفِ اُحامی عَن أبی

ضَرْبَ غُلامٍ هاشِمی عَرَبی(940)

پیکار سخت ، او را تشنه تر ساخت . به خیمه آمد . بی آنکه آبی بتواند بنوشد ، با همان تشنگی و جراحت دوباره به میدان رفت و جنگید تا به شهادت رسید . قاتل او مرة بن منقذ عبدی بود . پیکر علی اکبر با شمشیرهای دشمن قطعه قطعه شد . وقتی امام بر بالین او رسید که جان باخته بود . صورت بر چهره خونین علی اکبر نهاد و دشمن را باز هم نفرین کرد : « قَتَلَ اللهُ قَوما قَتَلُوک … » و تکرار می کرد که : « عَلَی الدنیا بَعْدَک العَفا » و بی ارزشی دنیا را پس از شهادت او بیان می کرد . و جوانان هاشمی را طلبید تا پیکر او را به خیمه گاه حمل کنند . (941) علی اکبر ، نزدیکترین شهیدی است که با حسین (ع) دفن شده است . مدفن او پایین پای اباعبدالله الحسین (ع) قرار دارد و به این خاطر ضریح امام ، شش گوشه دارد . (942)

صفحه 324

الگوی شجاعت و ادب ، اکبر

دُر دانه فاطمی نسب ، اکبر

فرزند یقین ز نسل ایمان بود

پرورده دامن کریمان بود

آن یوسف حسن ، ماه کنعانی

در خلق و خصال ، احمد ثانی

آن شاهد بزم ، سروْ قامت بود

دریا دل و کوه استقامت بود

آن دم که لباس رزم می پوشید

از کوثر عشق ، جرعه می نوشید

از فرط عطش فتاده بود از تاب

گردید ز دست جد خود سیراب

در راه خدا ذبیح دین گردید

بر حلقه عاشقان نگین گردید

داغش کمر حسین را بشکست

با خون سرش حنای خونین بست

دیباچه داستان حق ، اکبر

قربانی آستان حق ، اکبر(943)

937 - حیاة الامام الحسین ، ج 3 ، ص 245 و مقاتل الطالبیین .938 - بحارالانوار ، ج 45 ، ص 43 .939 - اعیان الشیعه ، ج 8 ، ص 206 .940 - همان ، ص 207 .941 - حیاة الامام الحسین ، ج 3 ، ص 248 .942 - از جمله برای شرح حال او ر . ک‍ : « علی الاکبر » از عبدالرزاق الموسوی ، چاپ 1368 قمری ، نجف ، 146 صفحه .943 - از نویسنده .

13 آبان ـ تسخیر لانة جاسوسی استمرار شعار استقلال خواهی

مجله حضور پاییز 1383، شماره 50

 
 
 
رابطة آمریکا و ایران با عمیقترین کلام و زیباترین و مناسب ترین تشبیه از نظر امام رابطة گرگ و میش بوده است، این تلقی یا تصور که حتی لحظه ای می توان از خطر حملة گرگ، آنهم گرگی زخمی و تیرخورده غفلت ورزید واقعاً یا از سر جهالت است یا بی خبری و ساده لوحی. کتاب رابطة ایران و آمریکا یا نقش دخالت های آمریکا را در ایران، از آخر ورق می زنیم. ماهیت آمریکا و نظام سیاسی حاکم بر آن، چه حاکمیت و قدرت در دست جناح دمکرات ها باشد و چه جمهوری خواهان، فرقی نمی کند، نقطه اشتراک این دو جناح حاکم اینست که برای هیچ ملت و کشوری خیر و صلاح و اقبال و سعادت به ارمغان نمی آورند. شفاف و پوست کنده باید گفت آمریکا هرگز منشأ خیر واقعی برای ایران و سایر کشورهای تحت سُلطة خود نبوده است. برخی نگاههای امیدوارانه به آمریکا از آنجا ناشی می شود که از اهداف و سیاستهای پس پرده و پنهانی و درازمدت آمریکائی ها بی خبرند و به سادگی گرفتار و شیفته تبلیغات و ترفندها و شعارهای مردم فریب می شوند و تصور می کنند برای دولتمردان آمریکا واژه ها و تعابیری چون: دموکراسی، حقوق بشر، آزادیخواهی، استقلال، معنی دارست. در حالیکه امروز حتی برای خوش باورترین افراد هم تجربه شده، که آمریکا غیرممکن است جز در جهت منافع و اهداف استعماری خویش به نفع کسی قدمی بردارد.

به فرصتهای طلایی و از دست رفته ایران می اندیشم، فرصتهایی که بواقع غیرقابل برگشت و جبران ناپذیر است. فرصتهایی که می شد ایران را در آن شرایط با وجود آنهمه ثروت نفتی، به یکی از پیشرفته ترین کشورهای منطقه تبدیل کرد. متأسفانه آمریکا حکومت ایران «شاه» را بگونه ای اداره و هدایت می کرد که همواره وابسته و متکی به خود بار بیاید. اگر هم او را به ظاهر از بعد نظامی قدرت اول منطقه کرده بود، هم برای دفاع در برابر شوروی سابق و هم برای کنترل و اشراف بر سایر کشورهای منطقه بود. جای بسی تعجب است که برخی با وجود تمام دردها، کینه ها و زخمهایی که از جانب آمریکا و عوامل آن بر پیکرة خود  و کشور احساس می کنند، امروز در گرداب خوش باوری غوطه ورند و تصور می کنند که آمریکا فرشته نجات است! آمریکا گره گشای کارها خواهد بود! اگر بپرسید چرا آمریکا برای ایران اهمیت خاص قائل است و پس از سقوط حکومت دست نشاندة خود، همواره با ایران اسلامی سر ناسازگاری و ستیز دارد باید گفت فقط به جهت موقعیت خاص و بسیار مهم استراتژیک و شرایط ژئوپلتیک ایران و منافع گوناگونی است که از آن بهره مند بوده است. موقعیت خاص سوق الجیشی ایران بعنوان یکی از اعضای مهم و اصلی اُپک و نیز همسایه شوروی همواره در تقسیم قدرت بین دو ابرقدرت سابق، آمریکا را موظف می کرد برای ایران جایگاه خاص و مهمی قائل باشد. آمریکا در برابر طوفان و حرکت اصلی امام و مردم از کشوری شکست خورده بود که بر تمام کیان آن تسلط کامل داشت. از کشوری شکست خورده بود که یکی از شرکا، بلکه حافظان منافع آن بود: ایران را جزیره امن می دانست، ایران را ژاندارم منطقه و یکی از پایگاههای نظامی در منطقه می دانست، دیگران را از این ژاندارم ترسانده بود.

پس از فروپاشی حکومت شاه، آمریکا از دو جهت شکست خورده بود هم منافع متعدد و گوناگون و هم پایگاه مهم نظامی اش را در جوار شوروی از دست داده بود و علاوه بر این ها، در دژ بظاهر شکست ناپذیر ایران، حکومت و نظام و جریانی روی کار آمده بود که با کشورهای منطقه وجوه اشتراک متعدد داشت. بخوبی می دانست که انقلاب اسلامی و تشکیل دولت و حکومت اسلامی دیگران را هم تحریک می کند، حداقل اینکه دیگران با این نهضت همصدایی می کنند. اگر روزی شوروی روی کار می آمد، در صورت طرح حکومت کمونیزم در ایران هیچگونه همصدایی در منطقه نمی یافت بلکه با مقاومتهای بسیاری نیز روبرو می شد، همانگونه که دیدیم در افغانستان، شوروی سابق با تمام قوا و توان وارد شد ولی بافت و فرهنگ و ماهیت آن کشور بگونه ای بود که در نهایت شکست خورده، افغانستان را ترک کرد. با بیان این نکته که عنصر دین و مذهب در ایران و بافت فرهنگی و فکری و بخصوص تبعیت ایرانیان از مراجع و عالمان سترگ و زاهد و مبارز و انقلابی و نیز وحدت ملت، بسیار قویتر، مستحکمتر و یکدست تر از افغانستان است.

دیدیم که در جریان پیروزی انقلاب و پس از آن یک ملت حداقل 50 میلیونی با وجود تمام گرایش های فرعی مذهبی، قومیتی، زبانی و تفاوت فرهنگهای بومی و غیره، از امام عزیز خط فرمان می بردند و چگونه جنگی با آن بزرگی و وسعت را در سایه وحدت کلمه و اطاعت از فرماندهی کل قوا (امام راحل) اداره کردند و به سرانجام رساندند. ساده انگاری است اگر آمریکا با بالا بردن تصاویر و تمثالهای حضرت امام در کشورهای منطقه چون پاکستان، عراق، لبنان، سوریه و حتی کشورهای آفریقایی و دورافتاده ترین مناطق جهان که بانگ لا اله الا الله در آنها شنیده می شد سکوت کند و به فکر فرو نرود، و حداقل این همصدایی را تحلیل نکند.

دیدیم که در عراق قبل از آنکه یکی از مریدان و شاگردان امام، شهید سید محمدباقر صدر حرکتی انجام دهد و نهضتی را شروع کند توسط عامل سرسپردة خود، صدام او را بشهادت رساند. بی تردید روزی روشن می شود که در جریان دزدیدن امام موسی صدر هم بی تأثیر نبوده است. آمریکا از احساس قداست و احترام و زعامتی که نسبت به امام در کشورهای منطقه و مسلمان بوجود آمده بود، به فکر فرومی رفت. این نکات را بیش از آنکه در ذهن خود و نسل اول تکرار کنم برای نسل های دوم و سوم یادآور می شوم تا در جریان گوشه و زاویه ای باریک از آنچه

£ 13 آبان 1358 مرحله ای نو و  ادامة حرکت انقلابی و اعتراض آمیز ایران نسبت به حضور و دخالت های آمریکا در ایران است

£ نسلی که با عزم و ارادة آهنین بسوی سفارت سابق آمریکا هجوم بردند بخوبی دریافته بودند که امام، آمریکا و اسرائیل را سر و ته یک کرباس می داند

آمریکا نسبت به ایران انجام داده است قرار گیرند. اگر جایگزینی آمریکا بجای انگلیس را مبدأ حضور قدرتی جدید در ایران بدانیم، باید گفت پرونده این حضور و جابجایی متأسفانه بسیار سیاه و دردناک و شرم آور است و اگر کسی بگوید 13 آبان 1358 مرحله ای نو و  ادامة حرکت انقلابی و اعتراض آمیز ایران نسبت به حضور و دخالت های آمریکا در ایران است، باز هم سخن گزافه ای نگفته است،  این حرکت انقلابی، اعتراض به عملکرد بد و منفی آمریکا در تصویب و اعمال کاپیتولاسیون و تقابل با انقلاب اسلامی و امام خمینی است. کاپیتولاسیون شکست غرور ملی و نادیده گرفتن حق شهروندی و پایمال شدن هویت ایرانیان بود. مگر نه اینکه کاپیتولاسیون نوعی آپارتاید یا تبعیض سیاسی بود. در روزگار قحطی فریاد، روزگار سکوت و خفقان، روزگار بی غیرتی دولتمردان حکومت پهلوی بود که از یک حنجره، فریاد اعتراض بلند شد. یک مرد بود که در مخالفت با تصویب کاپیتولاسیون توسط مجلس شورای ملی اعلامیه داد و آنرا تحقیر و توهین نسبت به ملت ایران دانست.

اینها نخستین ایستادگی رودرروی امام با آمریکا تلقی نمی شود. البته امام قبل از آن هم به وابستگی و ذلت دولتمردان ایرانی بخصوص شخص شاه به آمریکا و حتی نفوذ اسرائیل و سیاستهای استعماری و دین براندازانة پهلوی اعتراض کرده بود. در جریان کاپیتولاسیون، جناح بندی و صفوف، شفاف و روشن شد. کجا بودند حضراتی که امروز در نهایت بی انصافی از وجود نهضت امام خوان نعمت و ثروت و مکنت و مقام و قدرت را به ارث برده و یادی از آن امام نمی کنند؟ آن امامی که با قرائت و تفسیر پویا، زنده و انقلابی از اسلام به همگان حیثیت و به اسلام عزت و به شیعیان افتخار و به مردم ایران هویت بخشید. کسانی که در دوران تبعید روح خدا، از کوچه ای که بیت خمینی در آن بود گذر نمی کردند. آن روز سفرة عافیت گسترده بودند و نهایت برای امام زمان (عج) چراغانی می کردند، راستی امام زمانی که آنها در تب انتظارش می سوزند همان امام زمانی است که نایب بحق او امام خمینی است؟! چه شده است که غریبه ها و کنارنشسته های دیروز، اینک کاسة از آش داغتر شده اند و فضایی را فراهم آورده اند که برخی از یاران امام به حاشیه رانده شده اند. بگذریم و از لاک عتاب و گلایه خارج شویم برگردیم سر دشمن اصلی و به تعبیر حضرت امام، به شیطان بزرگ آمریکای جهانخوار بپردازیم. آمریکا حتی در دورانی که خوش خیالان فکر می کردند با دیکته و ابلاغ و نظارت بر اجرای اصول انقلاب سفید شاه و مردم! می خواهد ایران را در مسیر پیشرفت قرار دهد، قصدی جز تخریب بنیان های این کشور نداشت. ایران را بعنوان یک کارگاه و آزمایشگاه برای تجربه تئوریهای اقتصادی، کشاورزی و فرهنگی خود محسوب می کرد. اگر واقعاً اصلاحات ارضی مفید و کارآمد بود چرا ما در هیچ محصول کشاورزی به خودکفایی نرسیدیم و هر روز هم وابسته تر می شدیم. امروز پس از چهل و پنج سال، با خودکفایی گندم به واقع به قطع دست اجانب، از سفره خویش اقدام کرده ایم، یعنی سر سفرة خودمان می نشینیم و چشمان به کشتی گندم وارداتی نیست. در زمینه های فرهنگی هم آمریکا تصور می کرد با اعمال و اجرای برخی سیاستهای خاص توانسته است جوهرة ذاتی خداباوری و دین باوری را در ایرانیان تضعیف و یا حتی تخریب کند. دیدیم که چنین نبود. وقتی امام در برابر کاپیتولاسیون ایستاد، باز هم اقشار مختلف مردم در ادامة نهضت، 15 خرداد را رقم زدند و آنهمه شهید دادند و امام را تنها نگذاشتند. با وجودی که شاه در جریان 15 خرداد 42 حتی از تهاجم وحشیانه به حوزه های علمیه و دستگیری بسیاری از یاران امام و انقلابیون و مبارزان دریغ نورزید و حاکمیت پلیس و یأس و نومیدی و خفقان را در کشور اعمال کرد و برای چند صباحی آتش نهضت را خاموش کرد ولی دیدیم که خورشید حقانیت امام و آرا و اندیشه های او چندان در پس ابر تاریکی نماند. دیری نپایید که پس از این نبرد، امام و امت در همان شرایط بسته و اختناق برای شکست حکومت طاغوت همصدا شدند و شعله های نهضت از سراسر ایران زبانه کشید. آمریکایی که با وجود شاه خود را پیروز کودتای 28 مرداد و ادامة سلطه در ایران می دانست و بدون مزاحم به غارت اموال و معادن و نفت و ثروتهای خداداد این سرزمین ادامه می داد، و در جزیرة آرام و تحت کنترل خود حکم می راند، ناگهان با طوفانی روبرو شد که از جهاتی سهمگین ترین طوفان محسوب می شود. حتی شاه را تا آنجا تقویت می کرد که در نهایت بی شرمی گفت در ایران کسی مخالف او نیست. در مرحلة دیگر هم شاه رسماً در محاسبه ای گفت هر کس با او نیست بر اوست و گفت اگر کسی ناراضی است می تواند از کشور خارج شود! انقلاب اسلامی به رهبری امام مرحله تکاملی مبارزه مردم با شاه و عوامل آمریکا بود. امام با هدایت خارق العاده و نیروی الهی توانست با دست خالی شاخ آمریکا را بشکند. البته برخی ها امروز می گویند آمریکا اشتباه کرد که جریان 28 مرداد را تکرار کرد. شاه و عوامل آمریکا تصور می کردند می توانند با خروج موقت شاه از کشور شرایط بازگشت پیروزمندانه اش را فراهم آورند کشور را در نبود شاه به یکی از مهره هایشان بسپارند و در شرایط مناسبت شاه را برگردانند و حداقل چند سال دیگر ادامه دهند. غافل از اینکه نهضت به مرحله ای رسیده بود که با شرایط 28 مرداد 1332 قابل مقایسه نبود. حرفهای آن روز آدم را بیاد حرفهای امروز رئیس جمهور آمریکا می اندازد که می گوید هر کس با ما نیست بر ماست. یا هر کس در صف ما نیست در صف تروریسم است. شگفتا از این تشابه و نسخه های تکراری و عجبا که کسی عبرت نمی گیرد از این حرفهای واهی و بی مبنا و پوچ.

نسلی که با عزم و ارادة آهنین بسوی سفارت سابق و آمریکا هجوم بردند بخوبی دریافته بودند که امام، آمریکا و اسرائیل را سر و ته یک کرباس می داند، تجربة تلخ دخالت مستقیم آمریکایی ها را در ایران در طول تاریخ خوب درک کرده بودند.

من معتقدم آمریکا واقعاً نتوانست از انقلاب اسلامی و روند پیروزی آن جلوگیری کند نه اینکه نمی خواست. یقین دارم به هر شیوه و ترفندی که جواب می داد سعی کرد نهضت را به شکست بکشاند حتی قبل از آن می خواست نهضتی شکل نگیرد. اگر هم نتوانسته بود او را بشکند در نوع شکل گیری و محتوای آن دخالت کند ولی باز هم راه به جایی نبرد. در مرحله ای حتی مهره های در آب نمک خواباندة خود را در برخی قسمتهای کشور بصورت نفوذی وارد کرد که بعدها افشا شدند. سرعت روند پیروزی، تدبیر و سیاست و مدیریت و هدایت الهی امام بقدری برای آمریکا و عوامل داخلی و خارجی اش غافلگیرکننده بود که از اجرای برخی کارها عاجز شد. دانشجویانی که بعدها حماسه انقلاب دوم را رقم زدند دریافته بودند از کسانی حمایت می شود که از آغاز نهضت همراه امام نبودند.

کشور با نوعی آشوب و پریشانی روبروست. امنیت در برخی مناطق کشور بهم خورده است. برخی از روحانی ها مورد حمایت قرار می گیرند تا وحدت رهبری امام خدشه دار شود. از همسانی نژادی و قومیت گرایی در مناطقی از کشور سوء استفاده می شود. فکر کردند می بایست افراد و جریانهای مخالف از جایی حمایت شوند و خط بگیرند. اما هنوز مرکز اصلی را پیدا نکرده بودند. این می رساند که به واقع جایگاه و قدرت و نفوذ امام را بخوبی نشناخته بودند که به برخی کارهای بچه گانه دامن می زدند. آمریکا اگر در سابقه درخشان و نفوذ کلام و ارادتی که مردم نسبت به آن مرد الهی داشتند، بواقع باخبر بود، نبایست در برابر امام این حرکات ناپسند را انجام می داد. عجبا برخی از افراد که از سابقه مبارزاتی درخشان و روشنی هم برخوردار بودند و حتی نسبت به شاه هم اعتراض داشتند و سختی ها، زندان و مصائبی را هم بجان خریده بودند، نوع نگاه و قرائتشان با امام متفاوت بود. برقراری رابطه مجدد با آمریکا را در ذهن می پروراندند. امام با زیرکی و کیاست خاص خود، به آنان میدان داد. آنها را به بازی گرفت تا آزموده شوند، اتفاقاً وقتی هم از آزمون ناموفق بدر آمدند امام با حفظ حرمت و نهایت انصاف آنها را کنار زد. می توان گفت صرفاً امام

نبود که نتوانست با آنها ادامه دهد. بلکه جریان انقلاب و خواستها و آمال مردم و روند و حرکت انقلاب بگونه ای شده بود که کوچکترین تعامل و مذاکره با آمریکائیان را برنمی تابید. کوچکترین روزنة مصالحه را تحمل نمی کرد و دست رد بر آن نگاه و تلقی زد. از جمله پیشینه ها و زمینه هایی که حرکت انقلابی 13 آبان را توجیه و واجب می کرد اینکه آمریکا غیر از حمایت مخالفان و بازماندگان رژیم پهلوی و هدایت و ساماندهی آنان در اجرای تفکر تجزیه طلبی در مناطق مختلف کشور، در ایجاد ناامنی داخلی بخصوص در استانهای مرزی از خود ردپایی بجای گذاشته بود. تجزیة کردستان و آذربایجان و غائلة گنبد و خوزستان را که بخوبی بیاد داریم که در همگی دست آمریکا رو شد. حتی برخی از گروههای سیاسی در اثر کم تجربگی یا سادگی یا جهالت بعدها در دام آمریکا افتادند. کسانی که شعار ضــدامپریالیستی آنها گوش فلک راکر کرده  بود، بعدها جزء نان بمزدهای آمریکا شدند. در واقع آمریکا آنها را بلعید. حتی برخی ترورها و تحرکات ضدامنیتی داخلی را به فرمان و یا حمایت و خط دهی آمریکا دامن زدند و همة

سوابق خود را به بهای مزدوری آمریکا نقش بر آن کردند.

دانشجویان دریافته بودند که در جهت تقابل با انقلاب اسلامی و جلوگیری از اهداف انقلاب و تحکیم ارکان و مبانی نهضت، حتی چپ ها و کمونیست ها و منافقین همدست و متحد شده اند. برخی نیروهای اطلاعاتی رژیم طاغوت که یا نتوانسته بودند از ایران بگریزند یا تصورشان این بود که آمریکا زودتر از آنکه ارکان نظام جمهوری اسلامی قوام یابد، با کودتا انقلاب را به شکست می کشاند و یا شاه برمی گردد که در آنصورت باز آنها به جهتی که کشور را ترک نکرده بودند و دستورالعمل های آمریکا و عوامل داخلی را خوب انجام داده اند، موجب عنایت خاص قرار می گیرند و یا شاه را برنمی گرداند و مهره های جدیدی را بکار می گیرد که باز قطعاً به آنها بلحاظ وفاداری و انجام مأموریت ها بها خواهد داد. بعدها معلوم شد که همین نیروها و برخی نیروهای امنیتی و نظامی که از دم تیغ تصفیه ارتش جان سالم بدر برده بودند یا در مراکز نظامی دور از پایتخت سازماندهی شده و در کودتای طبس هم در کودتای نوژه، شدیداً فعال بودند. جا دارد در هر فراز از این مقاله این سؤال را تکرار کنیم که چرا اشغال لانة جاسوسی؟ چرا دانشجویان در جمع بندی نهایی احساس تکلیف کرده و بدان حرکت خطرناک اقدام کردند؟

وقتی جریانها و اتفاقهایی را که آنروز در کشور رخ می داد، مورد تجزیه تحلیل و نقد قرار دادند به یک نقطه کور و ناشناخته رسیدند. با زیرکی و تعهد انقلابی دریافته بودند که انقلاب و نهضت و روند مدیریت کشور را جریانی مخالف تهدید می کند. غیرممکن است بدون سازماندهی و فرماندهی متمرکز مخالفت ها صورت پذیرد. به واقع صورت مسأله و سؤال اصلی و دغدغه ذهنی دانشجویانی که برای پیروزی انقلاب عمری شکنجه و زندان و سختی را بجان خریده بودند، این بود که وقتی تمام ارکان و مراکز مهم سیاسی و اجرایی در اختیار نیروهای انقلاب افتاده است، وقتی ده ها هزار مستشار آمریکایی و قطعاً عوامل اسرائیلی از ایران اخراج شده اند و حتی کشورهای همدست آمریکا هم از ترس، بعضی از عواملشان را از ایران فراخوانده بودند، وقتی سران و افراد ذی نفوذ نظام شاهنشاهی هم یا گریخته بودند یا دستگیر و بازداشت شدند یا برکنار شده و قدرت دخالت ندارند، پس چه کسی است که آرامش کشور را بهم می زند؟ پس از بررسی دریافتند باید

£ برکت دیگر این حرکت اینکه حتی کسانی که قبلاً از رابطه و پیوند با آمریکا بخود می بالیدند پس از آن، دفاع از مواضع آمریکا را نوعی قباحت و شکست و ضدارزش می دانستند

£ افشای اسناد لانة جاسوسی در واقع ضربه ای مُهلک به کسانی بود که تا آن روز ماهیت واقعی آنان بر مردم مجهول مانده بود

مرکزی در ایران که توسط عوامل آمریکا هدایت می شود، مو جود باشد و از چشم ایرانیان پنهان و ناشناخته مانده است. دریافتند که سفارت آمریکا بعنوان اطاق فکر و مرکز فرماندهی و توطئه چینی علیه انقلاب و اهداف بلند آن فعّال است ـ از طرفی تجارب سایر کشورها در جریان انقلابهای مردمی نیز وجود این حرکات و توطئه ها را از سوی آمریکا تقویت می کرد. فضای باز سیاسی و آزادی پس از پیروزی و چاپ آثاری که قبلاً چاپشان ممنوع بود نیز فرصت مطالعه و شناخت نقش آفرینی استکبار جهانی را به دانشجویان داده بود. حداقل شیلی را که به خوبی در یاد داشتند. ناآرامی و آشوب و تشنج و بهم زدن امنیت جامعه، ابتدایی ترین سرمشق حکومت های ساقط شده و اربابان آنهاست. ایجاد فضای ناامن در جهت ایجاد ذهنیت علیه نیروهای انقلاب ابجد تازه سوادان تلقی می گردد. از دیگر سو نسخه های مشابه و یکسانی که در این کشورها پیچیده بودند دانشجویان را به فکر فرو برده بود. علاوه بر اصرار بر خواست اولیه خود، یعنی عودت و تحویل شاه، از این توطئه ها هم غافل نبودند. امروز هم، ما نمونه های زنده و روشن دخالت آمریکا را هر صبح و شام تجربه می کنیم، از فشارهایی که به کشورهای مخالف وارد می کند، تا طراحی کودتاهای متعدد علیه چاوز و حمله و اشغال افغانستان و اشغال عراق با بهانه های خود ساختة ضدیت و مبارزه با تروریسم و دفاع از حقوق بشر، همگی را به عینه می بینیم. با افشای مدارک و اسناد لانه جاسوسی بخوبی روشن شد که دغدغه های دانشجویان همگی بجا بود. قبل از کودتا و از همان نخستین روزهای پیروزی، ترور شخصیت های ذی نفوذ در دستور کار عوامل آمریکا قرار گرفت، زیرا معتقد بودند باید عوامل اصلی و مهم و کارآمد انقلاب را حذف کرد و از میان برداشت. از شهید قرنی تا شهید مطهری و در ادامه همان حرکت کور، شهدای هفت تیر و هشت شهریور، همگی در راستای همان نظریه است. این نظریه را آنچنان قوی و دقیق پیش بردند که حتی نیروهایی که روزی داعیه مبارزه با استکبار را در سر می پروراندند خود عامل ترور و انفجار شدند، تا آنجا که حتی به مردم کوچه و بازار هم به صرف علاقه و ارادت نسبت به امام و دفاع از اصول و دستاوردهای آن رحم نکردند. در آن شرایط خاص شاید هیچ حرکتی جز حرکت انقلابی 13 آبان نمی توانست مفید و اثر گذار باشد. اگر چه متأسفانه چند سالی باز هم بلحاظ عدم وحدت در برگزاری و تکریم این روز، برخی ها تردید کردند و برخی هم تازه از راه رسیده و خود را میراث خوار دستاوردهای انقلابیون بحساب آوردند و همین امر موجب شد که این روز یا کم رنگ شود و یا با هاله ای از تردید در اصالت حرکت، روبرو گردد.

دانشجویان متعهد انقلابی که کلام حیاتبخش امام در روح و جانشان اثر گذاشته بود روزی را انتخاب کردند که از لحاظ پیشینه از دو مناسبت دیگر برخوردار بود، اتفاقاً در هر دو مناسبت هم به نوعی مزدوران آمریکا دخیل بودند. هم در جریان تبعید امام هم در جریان شهادت دانش آموزان. اینک که فضای حاکمیت دیپلماسی بر کشور حاکم شده است فکر می کنم دانشجویان واقعاً کاری سترگ را انجام داده اند شاید امروز بسیاری از همان دانشجویان در عظمت کار متحیرند، اما حماسه ای که با رجز هجوم خلق کردند بی تردید در آن شرایط، انقلاب را بیمه کرد. در این حرکت باز هم آمریکا غافل بود و گرفتار شد.

نگاهی به برخی برکات و پیامدهای آن حرکت بزرگ و تاریخی
آمریکا تا آن روز در برابر هیچ ملت و انقلابی آنقدر تحقیر نشده بود. در کشوری سفیر آمریکا را دستگیر کردند که تا 2 سال قبل از آن، کسی جرأت نداشت به یک آمریکایی چپ نگاه کند. کسی جرأت نمی کرد در پناه همان قانون ننگین کاپیتولاسیون حتی یک سگ آمریکایی را

£ اگر آمریکایی ها منطقی عمل کرده بودند چه بسا گروگانگیری انجام نمی گرفت و این مسأله پیچیده نمی شد و 444 روز هم طول نمی کشید

£ باید گفت این حرکت گواه بلوغ فکری، ذکاوت، تعهد، قدرت تصمیم گیری و پاسداری از انقلاب اسلامی نزد دانشجویان بود

در ایران چوب بزند یا محاکمه کند. کسی جرأت نداشت از یک آمریکایی کارت شناسایی بخواهد. کسی جرأت نداشت ساک یک مسافر آمریکایی را مثل دیگران کنترل کند. کسی مجاز نبود به عملکرد و حضور قدرتمندانه و ارباب مأبانه آمریکایی ها در مراکز نظامی ـ دانشگاهی و صنعتی ایران اعتراض کند.

1ـ از جمله نتایج مهم این حرکت انقلابی اینکه، روشن شد آمریکا پس از پیروزی انقلاب یک لحظه از فکر ایران و انقلاب اسلامی و امام خمینی خارج نشده است، ایران آنقدر برایش مهم بود که جناح دموکرات را به شکست کشانید.

2ـ علاوه بر آن ابهت کاذب آمریکا در هم شکسته شد.

3ـ به ملتهای تحت ستم و آزادیخواه دنیا جرأت داد که علیه آمریکا شعار دهند. حتی سران بعضی از کشورهای وابسته را به تأمل فرو برد، متأسفانه کشورهای اروپایی و همسایگان ما در تقویت و حمایت و بسیج صدام برای شکست ایران در جنگ از تمام توان و سرمایه و امکانات بیدریغ مایه گذاشتند و البته چون ارادة خدا به روشن ماندن چراغ انقلاب تعلق گرفته بود، نتوانستند کاری کنند.

4ـ تسخیر لانة جاسوسی موجب شناخت افراد و روشن شدن وابستگی بنی صدر و سایر عوامل به آمریکا بود.

5ـ در جریان لانه جاسوسی بود که با اعلام مواضع سایر کشورها، صف دوستان جمهوری اسلامی از دشمنان کاملاً جدا شد.

6ـ برخی از دولتمردان دولت موقت هم با توجیه پایبندی و رعایت حقوق بشر و دموکراسی، اصل حرکت را زیر سؤال بردند! کسی نبود از آنان بپرسد، دخالت های مستقیم و گوناگون در یک کشور انقلابی و ضدیت پنهان و آشکار با نظام مردمی و اسلامی و دفاع و سازماندهی مخالفان و معاندان جمهوری اسلامی، طبق کدام کنوانسیون یا اصول و موازین حقوق بشر مجاز است؟

7ـ اینکه آمریکا بجای قبول خواست منطقی دانشجویان یعنی تحویل شاه، متأسفانه به عناد و لجاجت خود ادامه داد و هر روز ماهیت خود را برای امت ایران و سایر ممالک روشن ساخت.

8ـ اینکه تسخیر لانة جاسوسی از نظر روس ها بعنوان یکی از دو ابرقدرت و قطب جهان آن روز، حرکتی ضدامپریالیستی بود و می بایستی ضمن دفاع از ایران و دانشجویان انقلابی، به آمریکا برای خواست ایرانیان، فشار آورد که چنین نکرد و حفظ منافع خود را بر هر چیز دیگر اولویت داد.

9ـ نکته دیگر درس ترسی بود که به برخی از کشورها داده شد. قطعاً تنها سفارت آمریکا کار جاسوسی نمی کرد، آنها هم تا حدی ماستهای خود را کیسه کردند و از همکاری و دفاع آشکار از آمریکا خودداری کردند یا حداقل از شدت همکاریشان کاسته شد.

10ـ حتی کسانی که قبلاً از رابطه و پیوند با آمریکا بخود می بالیدند پس از آن دفاع از مواضع آمریکا را، نوعی قباحت و شکست و ضدارزش می دانستند.

11ـ قطع رابطه ایران با آمریکا و تحریم اقتصادی ایران بواقع مصداق «عسی عَن تکرهُ شیئاَ و هُو خیرٌ لکم» شد زیرا اصل استقلال را در ایران شدیداً تقویت کرد. باور خوداتکایی و خودباوری را بین ایرانیان مضاعف کرد.

12ـ ایجاد وحدت بر سر اهداف مشترک، بین تمام نیروهای انقلابی و نسل جوان بخصوص دانشجویان با سایر اقشار مختلف فرصتی را فراهم آورد که روزانه مردم فوج فوج با حضور خود مقابل سفارت آمریکا از حرکت دانشجویان دفاع می کنند.

13ـ افشای اسناد لانة جاسوسی در واقع ضربه ای مُهلک به کسانی بود که تا آن روز ماهیت واقعی آنان بر مردم مجهول مانده بود. حتی آنانکه شعارهای انقلابی می دادند و خود را جلودار مبارزات ضدامپریالیستی معرفی کرده بودند خطشان از نیروهای خط امام جدا شد. سازمان منافقین که خود را پیشتاز حرکتهای انقلابی می دانست در این جریان خواب مانده بود، با وجودی که با ترفند و لطایف الحیل چند نفر نفوذی را جزء دانشجویان داخل کرده بودند و مدتی هم در فضای بیرون سفارت نگهبانی می دادند حتی اطلاعیه ای را هم در حمایت از حرکت مذکور صادر کردند ولی در ادامة کار نتوانستند رهیار دانشجویان انقلابی پیرو خط امام باشند.

با حضور و اعزام نماینده امام یعنی حجة الاسلام والمسلمین موسوی خوئینی ها در سفارت آمریکا اطاعت دانشجویان از امام جایی برای ادامه حضور منافقین باقی نماند.

14ـ روشن شدن لایة پنهانی و ذهنی جبهة ملی و نهضت آزادی، جناحی که تا آن روز متأسفانه نتوانسته بودند رضایت امام را در مدیریت کشور صددرصد جلب کنند و فرصت و شرایط افشای برخی ناخالصی های آنان فراهم نبود، تسخیر لانه جاسوسی به شفاف سازی مواضع افراد و جریانها، کمک شایان توجهی کرد، زیرا یا باید در آن شرایط شدیداً مواضع ضدامپریالیستی می گرفتند که با اصول و ماهیت تشکیلات سیاسی و روند موضع گیری آنان ناسازگار بود و یا باید در برابر حرکت دانشجویان موضع می گرفتند که فاتحة خود را خوانده بودند. دیدیم چنین هم شد. حتی اسناد وابستگی برخی هم از جاسوسخانة آمریکا بیرون آمد.

15ـ با حضور یک فرد روحانی بین دانشجویان به گونة دیگر وحدت حوزه و دانشگاه تجلی یافت. برای قشر دانشگاهی فرصت ایثار و شهادت فراهم آمده بود. شاید آمریکایی ها از دانشجویان انتظار چنان حرکت تند و انقلابی را نداشتند. تصور می کردند با وجود آنهمه توطئه و عناد باز هم باید، با او با مذاکره و با رعایت اصول دیپلماسی حرف زد.

16ـ با وجودی که آمریکاییها و شبکه های تبلیغاتی وابسته به آن شایعه کردند که به گروگانها اهانت کرده اند، آنها را شکنجه کرده اند ولی با آزادی سریع زنان و سیاهپوستان توسط دانشجویان، خلاف آن ثابت شد و تمامی شایعات و تبلیغات آنان نقش بر آب شد.

17ـ نتیجة دیگر پیوند و رابطه آمریکا و اسرائیل بود. زیرا اسرائیلی ها از هر طریق در دفاع از آمریکا کم نمی گذاشتند و با تمام توان، شبکه های صهیونیزم، به دانشجویان مسلمان و انقلابی حمله می کردند، حتی آمریکا را برای تهاجم به ایران تحریک می کردند.

18ـ برکت دیگر، تصمیم آمریکا به انجام کودتا علیه ایران بود و ضعف روشن شدن نیروهای آمریکایی پس از شکست کودتای طبس و پس از آن کودتای نوژه، زیرا کیان و حیثیت نظامی آمریکا تا آن روز در نظر مردم از جایگاه بلندی برخوردار بود زیر سؤال رفت و برای مردم این نکته روشن شد که، چه بسا طرحهای نظامی آمریکا هم با شکست مفتضحانه روبرو شود.

19ـ در ناخودآگاه همة جهانیان بخصوص دولتمردان آنها سؤالی مطرح شد که از کجا معلوم سفارتهای آمریکا در همة نقاط جهان مرکز جاسوسی و توطئه علیه منافع کشورها نباشد؟ همانگونه که در ایران بود.

20ـ تصمیم آزادسازی جاسوسان که با تدبیر امام و تصویب مراکز تصمیم گیری کشور انجام پذیرفت بار دیگر احترام و پایبندی ایرانیان را به قانون به رخ جهانیان کشید و روشن شد که واقعاً دانشجویان نمی خواستند و حتی برای گروگانگیری برنامه ریزی نکرده بودند، فقط رفته بودند در سفارت خانه آمریکا تحصن کنند تا شاه را به ایران برگردانند و اگر آمریکایی ها منطقی عمل کرده بودند چه بسا گروگانگیری انجام نمی گرفت و این مسأله پیچیده نمی شد و 444 روز هم طول نمی کشید. شاید برخی بگویند، حرکت دانشجویان چون با اجازه دولت وقت صورت نگرفته، چندان ارزش نداشته است. در پاسخ، باید گفت این حرکت گواه بلوغ فکری، ذکاوت، تعهد، قدرت تصمیم گیری و پاسداری از انقلاب اسلامی نزد دانشجویان بود. گلایه ای هم از کسانی کنیم که امروز خود را میراث بر جریان تسخیر لانه جاسوسی می دانند و آن روزها با این قبیل حرکت ها مخالفت ورزیدند و این کارها را تندروی می دانستند. آخر کلام این که بهتر است به اصل بسیار مهم وحدت که از اصول سرنوشت ساز رهبری امام بود، تأکید بورزیم و 13 آبان را علاوه بر روز تبعید امام، روز دانش آموز، روز ملی مبارزه با استکبار جهانی، روز وفاق و وحدت بین همة نیروهای انقلاب بدانیم و با شکوه و شور مناسب این روزهای خدایی، را برگزار کنیم.

پنجه های خرد شده: مروری بر واقعه شکست آمریکا در طبس

مجله پرسمان اردیبهشت 1385، شماره 44

 
 
 
 

انقلاب اسلامی ایران از ابتدای شکل گیری تا کنون، همواره با تهدیدات بسیار جدی نظام سلطه جهانی روبه رو بوده و با اتکا به ایمان الهی و پشتوانه عظیم مردمی توانسته است ضمن کنار زدن این موانع، در مسیر تکامل و تحقق اهداف متعالی خویش گام بردارد. یکی از این تهدیدات، حمله نظامی آمریکا به طبس، در جهت آزادسازی جاسوسان خود و براندازی نظام اسلامی ایران بود که با امدادهای غیبی الهی با شکست روبه رو شد؛ حادثه ای که همواره تجربه تلخی برای آمریکاییان و چراغی فروزان برای مردم ایران در اعتقاد به حقانیت نظام اسلامی و ایستادگی در مقابل توطئه های دشمنان بوده است.

زمینه ها و اهداف حمله نظامی آمریکا به طبس
پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل جمهوری اسلامی بر اساس آموزه های اصیل دینی، علاوه بر این که نظام حاکم بر مقولات دولت، ملت و ساختار حکومت را به چالش کشید، با تبدیل شدن به یک عامل مهم منطقه ای و با شعار وحدت جهان اسلام و درهم نوردیدن مرزهای جغرافیایی کشورهای مسلمان، استراتژی های امنیتی و منافع منطقه ای آمریکا را با شکست روبه رو ساخت.

آمریکا که تمام تلاش خود را در حمایت از رژیم شاه و جلوگیری از پیروزی انقلاب به کار بسته بود، با پیروزی انقلاب اسلامی، سفارت خود را به پایگاهی برای طراحی و اجرای توطئه علیه انقلاب تبدیل کرد، تا بتواند آن بخش از اقداماتش را که می توانست در پوشش دیپلماتیک برای شکست یا به انحراف کشاندن نظام نوپای اسلامی انجام دهد، با مرکزیت سفارت به اجرا درآورد. افسران سازمان سیا (CIA)با استفاده از شرایط نابسامان بعد از انقلاب و درهم ریختگی و نامشخص بودن حوزه مسئولیت ها که نتیجه طبیعی هر انقلابی است، سعی کردند تا با نفوذ در مناطق کلیدی و حساس انقلاب اسلامی، از تعمیق و گسترش هر چه بیشتر آن جلوگیری کنند. سفارت آمریکا با ایجاد شبکه های جاسوسی و اطلاعاتی در پی آن بود تا با بحران آفرینی، تضعیف نیروهای اصیل انقلاب و جایگاه و شخصیت حضرت امام و همچنین ایجاد گسست و شکاف میان رهبری و نسل جوان، فعال ترین و انقلابی ترین نیروهای جامعه را از رهبری دور کند تا بتواند با تأثیر بر آنها و نفوذ در ارتش، حرکت انقلابی مردم ایران را آسیب پذیر کند. از این رو، مسئولان سفارت آمریکا در پی آن بودند تا با برقراری ارتباط با مسئولان دولت موقت - که اکثراً غرب گرا بودند - راه رسیدن به اهدافشان را هموار کنند. آن گونه که اسناد لانه جاسوسی نیز آشکار ساخت، دولت آمریکا در پی آن بود تا با ایجاد ائتلافی از لیبرال های سیاسی، چهره های دینی میانه رو، سکولارها، ملی گرایان و سران ارتشی متمایل به غرب، تحت لوای دولت موقت، نیروهای وفادار به امام را به تدریج از صحنه سیاسی کشور حذف کند.

توطئه های آمریکا در جهت شکست انقلاب مردم ایران و از سوی دیگر ورود شاه به آمریکا، با اجازه کارتر رئیس جمهور این کشور، فصل جدیدی را در روابط ایران و آمریکا به وجود آورد که موجب افزایش بی اعتمادی و نفرت شدید مردم ایران از آمریکا شد. در 4 نوامبر 1979 (13 آبان 1358) تقریباً دو هفته پس از ورود شاه به آمریکا و سه روز پس از دیدار بازرگان با برژینسکی در الجزایر، گروهی از دانشجویان دانشگاه های ایران که بعدها به «دانشجویان مسلمان پیرو خط امام» معروف شدند، به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و 53 آمریکایی را به گروگان گرفتند. این عمل از طرف حضرت امام مورد تأیید قرار گرفت و وی تسخیر لانه جاسوسی آمریکا را انقلابی بزرگ تر از انقلاب اول نامید. تصرف سفارت آمریکا، پیامدهای ناگواری را برای آمریکا به دنبال داشت که عبارت بودند از:

1. شکسته شدن ابهت و حیثیت پوشالی آمریکا، در سطح جهان و به ویژه منطقه.

2. افشا شدن دخالت پنهان و آشکار آمریکا، در حمایت از رژیم ستم شاهی.

3. افشا شدن توطئه های گوناگون آمریکا برای براندازی نظام جمهوری اسلامی.

4. رسوایی عناصر وابسته به غرب و گروهک های ضدانقلاب و در نتیجه شکست دولت موقت و احزاب و گروه های وابسته به استکبار.

5. به نمایش درآمدن قدرت و عزت مردم شجاع ایران در صحنه جهانی.

6. زیر سوءال رفتن داعیه رهبری جهانی آمریکا و آشنایی ملت های مظلوم جهان با چهره کریه آمریکا و جرأت پیدا کردن مستضعفان جهان برای قیام بر علیه منافع آمریکا در سطح جهانی.

7. اشغال سفارت آمریکا که در واقع تیر خلاصی بر دولت موقت نیز بود. در نتیجه این اقدام انقلابی، قدرت متزلزل دولت موقت رو به افول گذاشت و همگام با آن، اساس همکاری های استراتژیک ایران و ایالات متحده فرو پاشید. بازرگان، دو روز پس از این حادثه از سمت نخست وزیری استعفا کرد که بلافاصله توسط امام پذیرفته شد و وظایف دولت موقت به شورای انقلاب، منتقل شد.

اشغال سفارت آمریکا در تهران، حذف دولت موقت از صحنه اجرایی کشور، تثبیت پایه های قدرت و حاکمیت انقلابیون مذهبی و استمرار ماجرای گروگان گیری و شکست کوشش های دیپلماتیک و طرح های آمریکا جهت آزادسازی جاسوسان خویش، موجب بحرانی بزرگ و اختلاف نظر در دستگاه دیپلماسی آمریکا، پیرامون نحوه برخورد با انقلاب و نظام جمهوری اسلامی گردید. در این میان، شورای امنیت ملی آمریکا به سرپرستی برژینسکی طرفدار اقدامات قاطع نظامی علیه انقلاب اسلامی شد. برژیسکی می گوید: روز 11 آوریل (22 فروردین)، جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا، در جلسه اضطراری شورای امنیت ملی گفت: به نظرم امکان خلاصی گروگان ها بسیار بعید به نظر می رسد و ما بایستی حاکمیت خود را اعمال کنیم. کارتر تأکید کرد: «من می خواهم به محض آزاد شدن افرادمان، ایرانی ها را تنبیه کنم؛ واقعاً به آنها ضربه زنم. آنها باید بدانند که نمی توانند ما را به بازی بگیرند.از دیدگاه مایلز کاپلند یکی از دست اندرکاران سابق دستگاه اطلاعاتی آمریکا و همکار روزولت در کودتای 28 مرداد 32 در ایران «هدف از تهاجم طبس، تنها آزادی گروگان ها نبود؛ بلکه کودتا برای سرنگونی رژیم ایران، هدف اصلی این عملیات بوده است».

در واقع آمریکا قصد داشت تا تحت پوشش نجات گروگان ها و با استفاده از نیروی کماندویی و عناصر ضدانقلابی در داخل کشور، به سفارتخانه و وزارت امور خارجه حمله کند و سپس به مراکز حساس دولتی کشور، به ویژه محل سکونت امام حمله کند تا با سقوط این مراکز، جهت گیری براندازی را عملی کند.

شرح عملیات پنجه عقاب
شاخص ترین تصمیم آمریکا در مورد حمله به ایران و آزادی گروگان های آمریکایی، طرح نجات با نام «پنجه عقاب» از طرف کارتر بود که قرار بود در 4 اردیبهشت 59 (24 آوریل 1980) با استفاده از پیشرفته ترین امکانات نظامی این کشور و کمک های کشورهای عربی و همسایه طرفدار آمریکا و گروهی از کماندوهای آمریکایی و عناصر مخالف انقلاب اسلامی به مرحله اجرا در آید.

در راستای پیاده شدن دستور یاد شده، یک ماه پس از فتح لانه جاسوسی، نود نفر از کماندوهای آمریکایی، موسوم به «دلتا» به فرماندهی سرهنگ چارلی بکویث و سرگرد میدوز به ایالت «آریزونا»ی آمریکا که تقریباً شرایط کویری ایران را دارا بود و نیز در محل هایی که شبیه سفارت آمریکا ساخته شده بودند، اعزام شدند تا آخرین مرحله تمرین و آموزش خود را در شرایط و موقعیت مشابه ایران بگذرانند. از سوی دیگر، گروه های ویژه سرّی که برای پشتیبانی و تدارک وسایل تکمیلی طرح در نظر گرفته شده بودند، مخفیانه وارد ایران شدند و با گروهک های ضدانقلاب اسلامی تماس گرفتند. نظامیان آموزش دیده آمریکایی، در اواخر آذر ماه 1358 عازم کشور مصر شدند و در پایگاهی در نزدیکی قاهره استقرار یافتند.

برژینسکی در مورد چگونگی انجام این عملیات می نویسد:

«طرح عملیات که پس از هفته ها بررسی و تحلیل، تهیه شده بود، جمعاً دو روز (از 24 تا 26 آوریل 1980 برابر با 4 تا 6 اردیبهشت 1359) به طول می انجامید. در شب اول، هشت هلی کوپتر و سه هواپیمای سی - 130 در عمق خاک ایران در وسط بیابان فرود می آمدند. هلی کوپترها پس از سوخت گیری، شبانه به نقطه ای در نزدیکی تهران پرواز می کردند و تمام روز را در انتظار فرا رسیدن شب در این نقطه توقف می نمودند. حمله به سوی سفارت که محل نگاهداری گروگان ها بود، در شب دوم با وسایل نقلیه ای که قبلاً تدارک شده بود، انجام می گرفت و یک گروه جداگانه هم برای نجات بروس لینکن کاردار سفارت و دو تن از همکارانش به محل وزارت خارجه ایران می رفتند. برنامه دقیقی برای ورود به ساختمان سفارت و آزاد ساختن گروگان ها پیش بینی شده بود و گروگان ها پس از رهایی و شاید به همراه چند اسیر از اشغال کنندگان سفارت به استادیومی [امجدیه [که در نزدیکی سفارت قرار داشت، منتقل می شدند و به وسیله هلی کوپتر به یک فرودگاه مجاور پرواز می کردند. قرار بود این فرودگاه شبانه به وسیله یک گروه کماندویی اشغال شود و گروگان ها و کماندوها با هواپیماهای مستقر در فرودگاه به پرواز در آیند. تمام مراحل عملیات در تاریکی شب پیش بینی شده بود و با تمرین های مکرر برای این عملیات، به وسیله گروه ورزیده ای که داوطلب انجام این مأموریت شده بودند، همه ما به نتیجه آن امیدوار بودیم».

دولت تجاوزگر آمریکا در رابطه با چنین مأموریتی متجاوز از 5 ماه تمام در صحراهای آریزونا تعلیمات پیچیده و فشرده ای را به کماندوهای خود داده بود و از پیچیده ترین تکنیک های نظامی - اعم از تسلیحات نظامی و دفاعی تا صنایع مدرن هواپیمایی - استفاده کرده و بودجه نامحدودی را برای این عملیات اختصاص داده بود. سازمان هواشناسی آمریکا وضع جوی ایران، به خصوص در منطقه فرود در صحرای طبس را کاملاً مورد پیش بینی علمی قرار داده بود و به علت این که هوای آن شب مهتابی بود، ورود هر نوع هوای غیرمطلوب و وقوع طوفان را بعید می دانست.

اصل غافل گیری
آمریکایی ها به منظور رعایت اصل غافل گیری در عملیات نظامی، همچنان تظاهر به حل مسالمت آمیز مسئله می نمودند. برژینسکی و هامیلتون جردن در یادداشت های خویش متذکر می شوند که در روزهای پیش از آغاز عملیات نجات، مجدداً باب مذاکره تازه ای را با ایرانی ها گشودند تا آنها را اغفال کنند و ایرانی ها احتمال ندهند که آمریکا قصد اجرای عملیات نظامی را دارد و همزمان به آمریکایی های مقیم ایران از راه های مختلفی توصیه می کردند که ایران را ترک کنند.

شرح ماجرا
سرانجام یک روز پس از این که یک گروه جاسوس از صلیب سرخ بین الملی در ملاقات با گروگان ها مشخص کرد که تمام گروگان ها در سفارت به سر می برند، کارتر در دفتر کارش، کلمه رمز «بروید» را که اعلام کننده آغاز حمله بود، صادر کرد.

عملیات در غروب روز پنجشنبه، 4 اردیبهشت 58 شروع شد و شش فروند هواپیمای سی - 130 و نود نفر از کماندوهای آمریکا موسوم به نیروهای دلتا، از قاهره به ناو هواپیمابر نیمیتز در دریای عمان منتقل شدند.

نیمه شب پنجشنبه، 4 اردیبهشت ماه، مطابق با ساعت 13 به وقت واشنگتن، هواپیماهای مذکور و هشت فروند هلی کوپتر نفربر، از عرشه ناو هواپیمابر نیمیتز برخاستند و با پرواز در ارتفاع کم و با استفاده از نقاط کور رادار، راهی ایران شدند. پس از ورود به حریم ایران اسلامی، یکی از هلی کوپترها در 120 کیلومتری شهر راور کرمان دچار نقص شد و ناگزیر فرود آمد. سرنشینان این هلی کوپتر به هلی کوپتر دیگری منتقل شدند و پس از طی مسافتی، دستگاه هیدرولیک این هلی کوپتر نیز از کار افتاد؛ اما توانست خود را به ناو هواپیمابر نیمیتز برساند.

در هر صورت، شش فروند هواپیمای سی - 130 و شش فروند هلی کوپتر، در محل مورد نظر واقع در صحرای طبس در تاریکی شب فرود آمدند. در حال سوخت گیری هلی کوپترها برای اجرای مرحله بعدی عملیات، یکی دیگر از آنها دچار نقص فنی شد. با از کار افتادن این هلی کوپتر، تمام برنامه های آمریکایی ها به هم خورد؛ زیرا آنها با محاسباتی که انجام داده بودند، برای انجام مرحله بعدی عملیات، حداقل به شش فروند هلی کوپتر نیاز داشتند. موقعیت به ناو نیمیتز و از آن جا به کاخ سفید گزارش شد و از رئیس جمهور کسب تکلیف شد. کارتر دستور توقف عملیات و عقب نشینی را صادر کرد؛ اما سپاه شیطان در چنگال عذاب الهی گرفتار شد. آن هنگام که آمریکایی ها قصد بازگشت کردند، طوفانی از شن برخاست؛ هواپیماها و هلی کوپترهای آمریکایی، در حال برخاستن از زمین، دچار مشکل شدند، یک هواپیما و یک فروند هلی کوپتر با هم برخورد کردند و هر دو آتش گرفتند. بر اثر حادثه، هشت تن از آمریکایی ها در آتش عذاب الهی سوختند و بقیه پنج فروند هواپیمای سی - 130 نیز از خاک ایران اسلامی فرار کردند. برژیسنکی حالت کارتر را پس از صدور دستور توقف عملیات و عقب نشینی و آتش گرفتن هواپیما و هلی کوپتر آمریکایی چنین توصیف کرده است:

«وی بعداً سرش را میان دو دستش گرفت و به مدت چند ثانیه روی میز گذاشت… با شنیدن این خبر، به مانند مار زخمی به خود پیچید و آثار درد و نگرانی بر تمامی صورت او آشکار شد و به اطرافیانش بد و بی راه می گفت».

نقش بنی صدر
یکی از ابعاد این جنایت، هماهنگی و همکاری عناصر لیبرال و وابسته به آمریکا، در اجرای هرچه دقیق تر این تجاوز نظامی بود. قبل از شروع عملیات، بنی صدر توسط فرماندهان نظامی منصوب خود، نظیر تیمسار شادمهر، رئیس ستاد مشترک وقت ارتش و تیمسار باقری، فرمانده نیروی هوایی به پایگاه یکم شکاری دستور جمع آوری سریع توپ های 23 میلیمتری ضدهوایی داد؛ توپ هایی که حریم هوایی فرودگاه و پایگاه را تأمین می کردند؛ به نحوی که باند فرودگاه تهران تا روز تهاجم بدون مراقبت بود. مشابه این دستور، به پایگاه های دیگر، مانند شیراز، ایستگاه رادار مشهد و… نیز ابلاغ شده بود.

پس از شکست تجاوز طبس نیز بلافاصله کارتر طی بیانیه ای که از طریق رادیو آمریکا در سراسر جهان پخش شد، ضمن اعلام عدم موفقیت این طرح، اعلام داشت که اسناد طبقه بندی شده «سری» در صحنه عملیات، در هلی کوپترها به جای مانده است. در واقع کارتر با این کار، به بنی صدر هشدار داده بود که اسنادی که ارتباط با این طرح را برملا می سازد، در صحنه عملیات بر جای مانده، باید هر چه سریع تر فکری به حال آنها کرد. چند ساعت پس از این پیام، به دستور مستقیم بنی صدر که در آن زمان فرماندهی کل قوا را نیز بر عهده داشت، بمب افکن های ایران، هلی کوپترهای در شن مانده و بی دفاع را بمباران کردند!! در این حادثه، علاوه بر انهدام تجهیزات نظامی پیشرفته و اسناد سری، فرمانده سپاه یزد، محمد منتظرقائم نیز به شهادت رسید.

بازتاب و پیامدهای تجاوز نظامی
با شکست تجاوز نظامی آمریکا، هیچ کس در ایران از عمق مسئله آگاه نبود و کسی نمی دانست که چگونه طی هفته های متوالی، ده ها سازمان، کارشناس و جاسوس، با استفاده از کامل ترین اطلاعات، چه طرح پیچیده و دقیقی را مهیا کردند و چه ترفندهایی محاسبه شده ای اتخاذ کردند. هیچ کس نمی دانست که قرار بود پس از خروج گروگان ها از ایران، عملیات بمباران تأسیسات و مراکز و اقتصادی ایران از سوی آمریکا و با استفاده از ناوگان های جنگی موجود در منطقه به اجرا گذاشته شود. بدون شک خروج گروگان ها روحیه ای قوی به آمریکاییان می داد؛ آنان را مغرور و سرمست از پیروزی می کرد؛ متحدان اروپایی اش را به موافقت یا همکاری ترغیب می ساخت و در منطقه، ارعاب به وجود می آورد و در مقابل، روحیه مردم ایران را تضعیف می کرد و دولت های ارتجاعی منطقه را تقویت می کرد تا مرحله دوم عملیات، با موانع کمتری اجرا شود. گرچه کسی به دقایق سناریوی آمریکا واقف نبود، اما اجمالاً مردم ایران فهمیدند که با لطف و عنایت الهی، خطر بزرگی از بیخ گوش آنها رد شده است.

آن چه که آمریکایی ها در محاسبات خود در نظر نمی گرفتند، علاوه بر اتکای این انقلاب به قدرت لایزال الهی، روحیه و عزم ملی و مذهبی مردم مسلمان و انقلابی ایران بود که به تازگی از مبارزه با رژیم مقتدر شاه پیروزمند بیرون آمده بودند و ملت ها همچنان که تا کنون - در حوادث مختلف از خرداد سال 1360 و شکست راهپیمایی مسلحانه سازمان منافقین تا پیروزی در جنگ تحمیلی و… - نشان داد، چنان نیرومند بود که اگر نیروی دلتا وارد ایران می شد، دیگر قادر به خروج از این بحران نبود. طرح آمریکایی ها برای اجرا در کشوری با شرایط عادی، ایده آل بود؛ اما برای مقابله با کشوری که در شرایط انقلابی به سر می برد، طرحی کاملاً ذهنی، خیال پردازانه، غیر عملی و مانند مشت بر سندان کوفتن بود.

چندی بعد جنازه آمریکایی ها تحویل دولت آمریکا شد و دولت کارتر زیر بار انتقادات شدید، مراسم استقبال و تشییع باشکوهی ترتیب داد تا «شرافت ملی» لکه دار شده، آمریکا را طوری بپوشاند که دیگر دیده نشود. با این حال، بی نتیجه ماندن دیپلماسی کارتر در حل بحران ایران، وقتی که با شکست نظامی در طبس همراه شد، حیات سیاسی دولت او را چنان متزلزل ساخت که وی پس از چهار سال، مجبور به ترک کاخ سفید شد تا ریگان جمهوری خواه به جای او بنشیند. طعم شکست ماجرای طبس برای کارتر آن چنان تلخ بود که او بعدها در مصاحبه با روزنامه کویتی الانبا چنین گفت: «دوران ریاست جمهوری من، بدترین دوره های ریاست جمهوری در آمریکا بوده، چه در آن زمان، دولت آمریکا در دست آیة الله خمینی در ایران، به گروگان گرفته شد».

نتیجه ماجرای تهاجم نظامی به طبس، پیروزی بزرگ ایران و الگو قرار گرفتن آن از سوی کشورهای جهان سوم و به ویژه کشورهای اسلامی و در مقابل تضعیف موقعیت ابرقدرتی آمریکا در صحنه روابط بین المللی و واماندگی آن در مواجهه با انقلاب اسلامی بود و به قول استاد دانشگاه «ویلیام ومری»، «در آوریل 1980 (1359)، پنجه های خرد شده عقاب آمریکا، در کویرهای ایران جا ماند و مدفون شد».

این شکست، آن قدر عظیم بود که گویی نیروهای شیطانی نیز به یاری و مساعدت نیروی ماورای طبیعت در این واقعه اعتقاد داشتند؛ به طوری که وقتی از «هارولد بروان»، وزیر دفاع وقت آمریکا چگونگی این شکست را پرسیدند، چنین پاسخ داد: «آیة الله خمینی در بالکن مقر سکونت خود حضور یافت و با هر حرکت دست او، یک هواپیما به زمین افتاد».

پیام مهمی که در بازخوانی ناکامی توطئه های گوناگون دشمنان - که از ابتدای انقلاب اسلامی تا کنون بر علیه انقلاب اسلامی داشته اند، وجود دارد، این است که تا مادامی که مسئولان نظام اسلامی و مردم، در مسیر آموزه های حیات بخش الهی گام بردارند، امدادهای غیبی همواره پشت و پناه انقلاب و جمهوری اسلامی خواهد بود؛ همان گونه که به گفته امام، آن دانه های شن، مأمور خداوند بودند. امدادهای غیبی الهی، با خنثی کردن توطئه آمریکا، بقا و استمرار انقلاب اسلامی را تضمین کردند.

پی نوشت
1. هادی سجادی پور، بازخوانی روند و پیامدهای تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، شریف نیوز، آبان 1384.

2. ر.ک : جیمی کارتر، وفای به عهد، کتاب خاطرات کارتر؛ امیررضا ستوده و حمید کاویانی، بحران 444 روزه تهران، ص 20.

3. بهرام نوازنی، الگوهای رفتاری ایالات متحده آمریکا در رویارویی با جمهوری اسلامی ایران (1357 - 1380)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 98.

4.james a.bill, p.284-293 ؛ ر.ک: هامیلتون جردن، بحران، ترجمه محمود مینا، نشر نو، تهران 1362، ص 30 - 35.

5. صادق سلیمی بنی، ارمغان دموکراسی؛ جهت گیری سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران، دفتر نشر معارف، قم 1383، ص 266.

6. خبرگزاری مهر، طبس؛ شکستی خفت بار در کارنامه شیطان بزرگ.

7. برژینسکی، سقوط شاه، جان گروگان ها و منافع ملی، ترجمه منوچهر یزدانیار، کاوش. تهران 1362، ص 95.

8. جلویتو کیه زا، هدف، تهران، تهاجم کارتر و وقایع پشت پرده، ترجمه هادی سهرابی، نشر نو، تهران 1362، ص 136.

9.Eagle Claw .

10. ر.ک : سایروس ونس و برژینسکی، توطئه در ایران، ترجمه محمود مشرقی، انتشارات هفته، تهران 1362، ص 90.

11. کشورهای مصر، عربستان سعودی ترکیه، عمان و پاکستان در طی این عملیات، امکانات خود را در اختیار آمریکا قرار داده بودند.

12.Brace Jovanovich Donald Knox, Delta Force, p 253-257 .

13. چارلی بکویت، حادثه طبس، انتشارات اسلامی، تابستان 1367، ص 8.

14. توطئه در ایران، ص 190.

15. اشغال لانه جاسوسی آمریکا، زمینه ها و پیامدها، مجله حضور، شماره 8.

16. گروه تحقیق واحد مرکزی خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، شکست بزرگ آمریکا در واقعه طبس، 4/2/1361، ص 197.

17. همان، ص 7.

18. اشغال لانه جاسوسی آمریکا زمینه ها و پیامدها.

19. روزنامه کیهان، 24/2/363.

20.p.301 op.cit, .James a.bill,

21. روزنامه جمهوری اسلامی 5/2/1373.

توفان شن: شکست حمله نظامی آمریکا به ایران در طبس

مجله گلبرگ اردیبهشت 1385، شماره 74

 
 
 
ابابیلی دیگر
پنجم اردیبهشت، سالروز شکست نظامی آمریکا در صحرای طبس است. در این حمله نظامی، شیطان بزرگ با مفتضحانه ترین وضعی شکست خورد. شکست شیطان بزرگ در این عملیات، حمله فیلداران ابرهه را به خانه کعبه در ذهن ها زنده می کند. لشگریان ابرهه، همچون نیروهای متجاوز آمریکایی، از فراوانی قدرت و شوکت، تصور نمی کردند کسی بتواند مانع حمله آنها به خانه کعبه شود، ولی آن هنگام که به سوی کعبه هجوم آغاز کردند، به فرمان خداوند متعالی پرندگانی در آسمان ظاهر شدند و سنگ هایی که در منقار داشتند، بر سر فیل سواران فرود آوردند و بدین وسیله، کافران یکی پس از دیگری به هلاکت رسیدند. در پنجم اردیبهشت 1359 نیز دانه های ریز شن، دسیسه بزرگ آمریکا را فرو شکست.

زمینه ها
دخالت نظامی آمریکا که به شکست مفتضحانه ای انجامید، کوششی برای رها سازی گروگان های آمریکایی بود که در جریان تسخیر لانه جاسوسی، به دست دانشجویان پیرو خط امام به دام افتاده بودند. این اقدامات آمریکا، به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی صورت می گرفت؛ انقلابی که ایران را از چنگال نفوذ آمریکاییان بیرون آورد. منابع سرشار نفت، موقعیت حساس ایران به علت داشتن مرزهای طولانی با شوروی سابق، خریدهای سرسام آور تجهیزات نظامی، داشتن نقش مثبت در مسئله اعراب و اسرائیل و دلایل فراوان دیگر، ایران را به عنوان سودمندترین کشور برای آمریکاییان در آورده بود. با پیروزی انقلاب، طبیعی بود که آمریکا برای بازگرداندن آب رفته به جوی، دست به هر اقدامی بزند که انجام شبه کوتای نظامی در طبس، یکی از آنان بود.(1)

______________________________

1. «پیامدهای شکست نظامی آمریکا در طبس»، سلام، 6 اردیبهشت ماه 1377.
59
 

طرح ریزی عملیات
آمریکا به عنوان قدرتی بزرگ، از ابتدای قرن بیستم سر برآورد و کشورهای اروپایی را که قرن ها به غارت مناطق گوناگون جهان پرداخته بودند، در درجه دوم قدرت قرار داد. آمریکا به دنبال گسترش قدرت خود بر کشورهایی که اروپاییان سالیان متمادی آنها را استثمار کرده بودند، کوشید بر آنان چیره شود. از مهم ترین مناطقی که اروپاییان و بعد از آن آمریکاییان به آن دست یافتند، منطقه خاورمیانه، این گنج بی پایان بود. آمریکا برای دست یابی به منابع ایران، همواره کسانی را به رهبری ایران می رساند که غلام حلقه به گوش او بودند. پیروزی انقلاب اسلامی و تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، آنها را در رسیدن به اهدافشان ناکام ساخت و بر آن داشت تا با اجرای عملیات بزرگی با نام دلتا، گروگان های خود را آزاد کنند.(1)

تصمیم شوم
شیطان بزرگ در پنجم اردیبهشت سال 1359، با تعدادی هواپیمای نظامی و بالگرد، حمله خویش را به ایران آغاز کرد. این هواپیماها و بالگردها که حامل موتور سیکلت ها و جیپ های نظامی و نارنجک و توپ و مسلسل بودند، در صحرای طبس فرود آمدند تا از آن مکان، عملیات آزادسازی گروگان ها را آغاز کنند. آنها قصد داشتند ابتدا با سلاح های شیمیایی، پاسداران جاسوس خانه را از پای درآورند و زمینه ورود بالگردها را به آنجا آماده سازند، و سپس کماندوها به طور ضربتی گروگان ها را آزاد کنند و به داخل بالگرد منتقل ساخته، بعد راهی پایگاهی شوند که هواپیماهای حمل و نقل سی ـ 130 در آن مستقر بودند. کماندوهای آمریکا برای اجرای بهتر این عملیات، از مدت ها قبل به منطقه آریزونا اعزام شده و در شرایط سخت آنجا که شبیه به شرایط طبس بود، تمرین های لازم را انجام داده بودند تا به محض ورود به طبس، آمادگی لازم را برای اجرای طرح داشته باشند.

تجهیزات لازم
آمریکایی ها در چهارم نوامبر 1979، گروه ویژه 132 نفره را به نام دلتا فورس برای حمله به ایران و آزادسازی گروگان ها تشکیل دادند و نام عملیات را پنجه عقاب نهادند. بیشتر مسئولان دولت

______________________________

1. هدیه بادامچیان، «واقعه طبس، شکستی تاریخی برای آمریکا»، نشریه شما، ش 26.
60
وقت آمریکا در این کار شرکت داشتند و هر کس اطلاعاتی در مورد ایران داشت در اختیار گروه دلتا قرار می داد. دوازده فروند هواپیما در صحرایی در سیصد مایلی جنوب شرقی تهران به زمین نشستند. در این صحرا، هشت بالگرد برای بردن افراد به تهران در نظر گرفته شده بود. در محل پیاده شدن گروه دلتا، شش کامیون، این گروه را به سفارت آمریکا در تهران می بردند. قرار بود پس از پایان عملیات، بالگردها، افراد گروه دلتا و گروگان های آزاد شده را به منظریه برسانند و از آنجا با هواپیماهای سی ـ 130 از ایران خارج کنند.

انقلاب الهی
واقعه طبس، ضمن فراهم آوردن اتحاد و یکپارچگی بیشتر نیروهای انقلابی ایران، حقانیت انقلاب اسلامی را در جامعه بین المللی به اثبات رسانید. در جریان این حادثه، چهره دشمن واقعی انقلاب بیش از هر زمانی نمایان تر، و الهی بودن انقلاب نیز برای جهانیان روشن شد. در حقیقت، خداوند متعالی با توفان شن، پرده دیگری از چهره زشت حاکمان واشنگتن را برداشت و تجاوز آشکار و مغایر با قوانین و موازین بین المللی آنان را به نمایش گذاشت.(1)

پیروزی ایمان
در پی شکست آمریکا در صحرای طبس، بار دیگر نظریه پیروزی فن آوری بر ایمان رد شده، بر حیثیت و اعتبار جهانی انقلاب اسلامی افزوده گردید. به دنبال تجاوز نافرجام کماندوهای آمریکا در طبس، حضرت امام خمینی؛ رهبر بزرگ ترین انقلاب ضد آمریکایی با صدور پیامی فرمود: «اشتباه کارتر در آن است که گمان می کند با دست زدن به این مانورهای احمقانه، می تواند ملت ایران را که برای آزادی و استقلال خویش و برای اسلام عزیز از هیچ فداکاری روی گردان نیست، از راه خودش که راه خدا و انسانیت است، منصرف کند. کارتر جنفهمیدهج… با چه ملتی رو به روست و با چه مکتبی بازی می کند. ملت ما، ملت خون و مکتب جهاد است. حمله به ایران، حمله به تمام بلاد مسلمین است».(2)

پیامد سنگین
مهم ترین بُعد شکست آمریکا در طبس، تأثیر آن بر انتخابات ریاست جمهوری آن کشور در سال 1980م به شمار می آید. در آن زمان، جیمی کارتر کاندیدای حزب دموکرات و رونالد ریگان

______________________________

1. «پیامدهای شکست نظامی آمریکا در طبس»، همان.

2. همان.
61
کاندیدای حزب جمهوری خواه بود. بهترین اهرمی که کارتر می توانست با آن رقیب انتخاباتی خود را در معرض فشار قرار دهد، آزاد سازی گروگان های آمریکا در تهران بود. سرانجام شکست در عملیات آزاد سازی گروگان ها یا واقعه طبس، سبب شد که جامعه رأی دهندگان آمریکایی، امید خود را به کارتر از دست بدهند و هنگامی که وی در واپسین روزهای دوران ریاست جمهوری خود نتوانست مسئله گروگان ها را خاتمه دهد، اعتماد مردم به وی و حکومتش سلب گردید.(1)

بازتاب شکست
واقعه شکست آمریکا در طبس، آن قدر مهم و سرنوشت ساز بود که حتی مشهورترین چهره های سیاسی را در آمریکا وادار به اعتراف به شکست کرد. برای مثال، برژینسکی، مشاور امنیت ملی کارتر، احساس ناامیدی ملی را در آمریکا، از پیامدهای مهم شکست این کشور در طبس می داند و می گوید: «ماجرای مفتضح ایران، یکی از سه عامل مهم شکست کارتر بود و این ماجرا، احساس ناامیدی ملی را برانگیخت». ویلیام سولیوان، سفیر سابق آمریکا در تهران نیز از این واقعه، با عنوان دوران تحقیر ملی آمریکا یاد می کند و می نویسد: «روش سست و بی قید حکومت کارتر و اقدامات نامعقول او، به گروگان گیری اعضای سفارت آمریکا انجامید و دوران تحقیر ملی که در تاریخ آمریکا نظیر آن دیده نشده است، آغاز شد».(2) یکی از خبرنگاران روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز می نویسد: «داغ شکستی که آمریکاییان در ایران خوردند، تا مدتها آنها را رها نخواهد کرد؛ به ویژه بدین دلیل که این شکست، ضربه دوباره ای به احساس آنهایی بود که شدیدا به فن آوری معتقدند و به آن ایمان دارند. از کار افتادن سه بالگرد در میان بادهای شنی بیابان، ضربه بسیار سنگینی بوده است».(3)

واقعه طبس در نگاه امام خمینی؛
حضرت امام خمینی؛ در پی شکست آمریکا در طبس، در پیام کوبنده ای چنین فرمودند: «کارتر باید بداند که با این عمل بسیار ناشیانه، حیثیت سیاسی خود را به صفر رساند و از ریاست

______________________________

1. همان.

2. همان.

3. «شکست نظامی آمریکا در طبس، سرانجام نافرجام تجاوزگری»، جمهوری اسلامی، 5 اردیبهشت ماه 1377.
62
جمهوری باید قطع امید کند. کارتر با این عمل خود ثابت کرد که قدرت تفکر را از دست داده است و از اداره یک کشور بزرگ مثل آمریکا عاجز است. اکنون که شیطان بزرگ دست به کار احمقانه زده است، ملت شریف ایران باید برای خدای تبارک و تعالی با تمام توان خود و با اتکال به قدرت خدای متعال مهیا شوند و آماده نبرد با دشمنان خود گردد».(1) ایشان در بخش دیگری از پیام خود فرمودند: «نباید بیدار شوند، آنهایی که توجه به معنویات ندارند و به این غیب ایمان نیاورده اند؟ نباید بیدار شوند؟ کی این هلیکوپتر آقای کارتر را که می خواستند به ایران بیایند ساقط کرد؟ ما ساقط کردیم؟ شن ها ساقط کردند. شن ها مأمور خدا بودند. باد مأمور خداست. قوم عاد را باد از بین برد؛ این باد مأمور خداست. این شن ها همه مأمورند. تجربه بکنند باز».(2)

علت شکست
با آغاز عملیات نیروهای آمریکایی در طبس، آنها هنوز نیمی از راه را نرفته بودند که با توده ای از ابر مواجه شدند که به هیچ وجه انتظار آن را نداشتند و هوا شناسان نظامی نیز پیش تر وجود آن را پیش بینی نکرده بودند. در این میان با وسایل پرواز و هوانوردی یکی از بالگردها از کار افتاد. سپس بالگرد دیگری با یکی از هواپیماهای سی ـ 130 برخورد کرد و ناگهان دو هواپیما و نیز بالگرد در میان شعله ها ناپدید شدند. گلوله ها و مهمات موجود در هواپیماهای مشتعل شده سی ـ 130، به طرف دیگر بالگردها پرتاب شد. وقتی از وزیر دفاع وقت آمریکا درباره چگونگی شکست مفتضحانه عملیات نجات پرسیدند، گفت: «آیت اللّه خمینی در بالکن منزل خویش ایستاده بود و با هر حرکت دست او، یک هواپیما به زمین می افتاد».(3)

اهمیت واقعه
اهمیت واقعه طبس در این نبود که آمریکاییان برای نخستین بار آشکارا در داخل خاک ایران نیرو پیاده کردند؛ زیرا این واقعه، نمونه کوچکی از تجاوز آمریکایی ها را در کشورهای مختلف جهان نشان می دهد. اهمیت واقعه صحرای طبس، در این بود که وقتی نظامی مردمی و اسلامی مورد

______________________________

1. صحیفه نور، ج12، ص 57.

2. همان، صص 139 ـ 140.

3. قاسم بابایی، «دلتا فورس، مأموریت؛ کشتن تمام گروگان ها، هدف؛ براندازی نظام جمهوری اسلامی»، قدس، 5 اردیبهشت ماه 1378.
63
عنایات باری تعالی باشد، حتی عواملی مانند ریگ ها و گرد و غبار بیابان هم می توانند ماشین جنگی قدرتمندترین کشور جهان را در هم بکوبد و منهدم سازد. از آن پس، تصمیمات و اقدامات خصمانه آمریکا و دشمنان انقلاب در پرتو عنایت خداوند بی ثمر می ماند و کاروان پر خروش انقلاب، همچنان با حضور توفنده ملت سرافراز در کنار رهبر دوراندیش و شجاع خود، به حرکت سرنوشت ساز و امیدبخشش ادامه می دهد.(1)

______________________________

1. «سپاهیان ابرهه در طبس»، جمهوری اسلامی، 5 اردیبهشت ماه 1377.